Stormvloed van 1916

De stormvloed viel samen met een hoge afvoer op de rivieren.[2] Als gevolg braken op tientallen plaatsen de dijken en was daarnaast op veel plaatsen sprake van schade aan binnenbeloop en bekleding van de dijken.[3] Enkele houten huizen in Marken vielen compleet om. In de provincie Noord-Holland vielen 19 doden, terwijl er bij diverse scheepsrampen op zee nog eens 32 mensen omkwamen. Koningin Wilhelmina bezocht de getroffen gebieden.

Groningen

• Het zuidwestelijk deel van het eiland Rottumeroog kwam onder water te staan.

Friesland

• Buitenpolders (buitendijks gebied) nabij Holwerd en Oldelamer liepen onder.

Overijssel

• De dijken bleken te laag, daarnaast trad op veel plaatsen schade op aan de dijkbekleding.[3]
• Bij Zwolle liep de dijk Kleine Weezenland over.
• Bij Zwartsluis liep een dijk over.
• Langs het Zwarte Water en de Overijsselse Vecht liepen dijken over en moest opgekist worden.
• De Dronther overlaat liep gedurende 20 uur over en heeft het Overijsselse land op de linkeroever van de IJssel onderwater gezet.

Gelderland

• Overal langs de Zuiderzee liepen dijken over.[2]
• Ten noorden van Elburg werd een gat in de dijk geslagen, hoewel deze niet geheel doorbrak.
• Ten oosten van Nijkerk ontstond een doorbraak.[3]
• Ten westen van Nijkerk waren twee doorbraken van elke circa 140 m en nog twee gaten van 75 m en 90 m breed.

Utrecht

Overstroming van de Eem op de Grote Koppel in Amersfoort

• Ook in Utrecht werden meerdere gaten in dijken geslagen. Het land achter Spakenburg, Bunschoten en Zeldert tot aan Amersfoort werd overspoeld.

Noord-Holland

Militairen en burgers zijn ingezet om noodzeeweringen te leggen in de Anna Paulownapolder. Zakken met klei en zand worden neergelegd en daarna met aarde bedekt.

• Extreem hoog water langs de Zuiderzee vóór de ramp door aanhoudende noordwestenwind.
• Dagenlange regen had bovendien de - slecht onderhouden - dijken verslapt. Noordwaarts ruimende wind joeg in de ochtend van 14 januari 1916 het water over de Waterlandse Zeedijk, die bij Katwoude brak.[2] Hierdoor liep praktisch de hele regio Waterland onder.[4] Ook bij Uitdam en Durgerdam braken de dijken door. Tussen Zaandam, Purmerend en Edam tot aan het IJ bij Amsterdam-Noord had het water vrij spel.[5] Ook de verschillende polder- en ringdijken verdwenen goeddeels onder water.[6]
• De Purmer en Wijdewormer bleven droog, evenals de dijken langs IJ en Zuiderzee.
• Het dieptepunt werd bereikt in de nacht van 22 op 23 februari met een noordoostelijke sneeuwstorm. Twee mannen verdronken op 18 februari in de Buikslotermeer toen zij zich niet langer aan een telefoonpaal konden vasthouden. Tussen de vluchtelingen in de kerk van Buiksloot glipte een meisje van vier het water in en verdronk. Daarnaast verdwenen vee, (huis)dieren en goederen in de golven.
• Ook het eiland Marken met zijn lage kades liep onder water. Hier vielen 16 dodelijke slachtoffers.[2]
• Tevens brak de Amsteldijk bij Anna Paulownapolder.[3] Hier kwamen twee mensen om het leven.

Zuid-Holland

• Rotterdam, Slikkerveer, Ridderkerk, Maassluis en Dordrecht liepen onder doordat de rivieren hun water door de hoge waterstand op zee niet meer kwijt konden.
• Bij Oostvoorne werd zes meter kust weggeslagen.
• De Biesbosch liep grotendeels onder. Tevens vond een doorbraak plaats bij Lage Zwaluwe waardoor een polder onder kwam te staan.
• Het water op de benedenrivieren kwam op verschillende plekken tot aan de kruin en bij de Krimpenerwaard zelfs over de kruin.

Mr. G. Vissering, president van De Nederlandsche Bank schreef in het Algemeen Handelsblad dat Nederland het Plan-Lely om de Zuiderzee af te sluiten moest uitvoeren. De Zuiderzeevereeniging organiseerde in Amsterdam een tentoonstelling hierover. Ir. Lely diende op 9 september 1916 zijn definitieve ontwerp in.[3]

Deze ramp in combinatie met de voedselschaarste gedurende de Eerste Wereldoorlog leidde tot de totstandkoming van de Zuiderzeewet. De dijkversterkingen die naar aanleiding van de ramp werden uitgevoerd, waren in 1926 voltooid.[3] In 1932 werd de Zuiderzee 'getemd' met de aanleg van de Afsluitdijk.[6] Dit leidde echter ook tot het einde van de Zuiderzeevisserij.

Monument Watersnood op Marken

De watersnood leidde ook tot de oprichting van de stormvloedseindienst. In Noord-Holland werd het Hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier opgericht, dat het onderhoud van de dijken ten noorden van het Noordzeekanaal overnam van de kleinere waterschappen.

Enkele gemeenten ten noorden van Amsterdam raakten als gevolg van de door de watersnood veroorzaakte schade zo verarmd dat zij uit eigen beweging aansluiting vroegen bij de gemeente Amsterdam. Op 1 januari 1921 werden de gemeenten Buiksloot, Nieuwendam en Ransdorp in hun geheel geannexeerd door Amsterdam.

In 2016 werd, 100 jaar na de ramp op Marken, een monument voor alle slachtoffers onthuld.[7] Het monument, ontworpen door Linda Verkaaik, staat op de Hogedijk en kreeg de titel "The Wave".[8]

• In Europa 1916. Watersnoodramp in Nederland. Aanleiding tot Zuiderzeewerken, www.npogeschiedenis.nl
• Filmjournaalbeelden van de schade na de stormvloed, www.npogeschiedenis.nl
• Watersnood in Spakenburg 1916, YouTube
• Watersnood 1916 in het Zuiderzeemuseum, YouTube
• Documentaire over de Watersnoodramp 1916, YouTube
• De Zuiderzeeramp van 1916 Cultuurtijdschriften
• Andijk , de bijna ramp in de stormnacht van 13 op 14 januari 1916 , met als gevolg de totale verandering van het aanzien van Andijk Youtube

Zie de categorie Stormvloed van 1916 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.