Stabiliteits- en Groeipact

In 2011 zijn de afspraken verscherpt en is het toezicht uitgerust met een "correctieve arm" en een "preventieve arm".

De correctieve arm geldt voor lidstaten die een overheidstekort hebben van meer dan 3 procent van het bbp..[2] Als deze situatie zich voordoet dan doet de Europese Commissie een aanbeveling om het tekort te reduceren. Maatregelen kunnen ook worden genomen op basis van de schuldenregel. Deze regel toetst of de staatsschuld van een lidstaat in voldoende mate daalt. Lidstaten met een schuld hoger dan 60% van het bbp moeten, op basis van de schuldenregel, het deel van de overheidsschuld boven de 60% jaarlijks met gemiddeld een twintigste deel terugbrengen.[2]

Hierbij gelden als begrotingsregels de middellangetermijndoelstelling (Engels: Medium Term Objective, ook wel afgekort als MTO) en de uitgavenregel.[2] Het doel hierbij is gericht op houdbare overheidsfinanciën en bevatten een veiligheidsmarge ten opzichte van het maximaal toegestane begrotingstekort en maken een anticyclische begrotingspolitiek mogelijk. De uitgavenregel bepaalt dat overheidsuitgaven niet harder mogen stijgen dan de potentiële economische groei.[2] Hierbij wordt ook rekening gehouden wordt met de afstand tot de MTO.

De Europese Commissie stelt de MTO iedere drie jaar vast in de vorm van een minimaal structureel saldo. Het structureel saldo is het feitelijke overheidstekort geschoond voor invloeden van de economische conjunctuur en incidentele budgettaire baten en kosten.[2] Zolang de MTO nog niet is bereikt, dienen lidstaten hun begroting aan te passen zodat het saldo naar het gewenste niveau tendeert.

Het pact kent als uitgangspunt de regel dat als de Raad van de Europese Unie (kortweg: de Raad) bij een lidstaat een buitensporig tekort vaststelt, deze lidstaat dit in het volgende jaar dient te hebben gecorrigeerd.

Met de inwerkingtreding van het versterkte Stabiliteits- en Groeipact in december 2011 zijn de regels aangescherpt. Dit betekent met name dat er eerder dan in het verleden een boete kan worden gegeven. Nu kan dat al direct worden voorgesteld door de Commissie indien een lidstaat naar het oordeel van de Commissie en de Raad geen effectieve actie heeft ondernomen.

Een eventuele boete zal de grootte hebben van 0,2% van het bbp van het voorgaande jaar in de betreffende lidstaat. De boete is een echte boete, en geen deposito dat na correctie van het buitensporig tekort weer vrijvalt aan de lidstaat, zoals het rentedragende deposito dat bijvoorbeeld kan worden opgelegd wanneer lidstaten zich niet aan de afspraken in de preventieve arm van het pact houden. Wanneer een euroland blijvend niet voldoet aan deze aanbevelingen kan door de Raad, op voordracht van de Commissie jaarlijks een nieuwe boete worden opgelegd. De totale jaarlijkse boete is gemaximeerd op 0,5% van het bbp.

In België werd dit sanctiemechanisme voorgelegd aan het Belgische Grondwettelijk Hof. Dit Hof oordeelde op 28 april 2016 in het arrest 62/2016 dat er geen sprake was van schending van de Belgische Grondwet. Het oordeelde echter ook voor de eerste keer dat het wel toezicht mag houden op de Europese mechanismes, en dat deze geen afbreuk mogen doen aan de grondwettelijke rechten en de soevereiniteit van de Belgische natie. Het lijkt daarmee de (veel oudere) rechtspraak van de Belgische Raad van State te volgen. Die stelde reeds eerder dat een verdrag geen impliciete wijziging van de Grondwet mag inhouden, omdat dit zou betekenen dat de uitvoerende macht op die manier de grondwetgevende macht buiten spel kan zetten.