Speerwerpen

Bregje Crolla, voormalig Nederlands recordhoudster speerwerpen

De speer wordt geworpen na een aanloop, waarbij de aanloopbaan 4 meter breed is en minimaal 30 meter lang, of bij grotere wedstrijden minimaal 33,50 meter lang. Als de omstandigheden het toelaten wordt een lengte van 36,50 m of meer aanbevolen. Daarbij gelden de volgende regels:[1]

• De speer dient in het midden te worden vastgehouden, de punt moet bij de aanloop en afworp voortdurend ongeveer in de werprichting wijzen.
• De atleet mag de aanloop pas verlaten nadat de speer geland is.
• De atleet mag de gebogen, witte lijn aan het eind van de aanloop, of het zijdelings verlengde daarvan, niet aanraken of overschrijden. Ook niet bij het verlaten van de aanloop nadat de speer geland is.
• De speer dient met de punt het eerst de grond te raken. De speer hoeft echter niet in de grond te blijven steken.
• De speer moet binnen de sectorlijnen landen. Dit zijn lijnen die hun oorsprong hebben in het zogenaamde 'achtmeterpunt', acht meter voor het einde van de aanloopbaan. Vanaf daar maken ze een hoek van 28,65° met elkaar.
• Nadat de speer geland is dient de werper de aanloop te verlaten, dit is het geval zodra hij/zij de aanloop aan de zijkant heeft verlaten, of meer dan 4 meter van de afworplijn is weggelopen. De jury kan dan gaan meten.
• Tijdens een wedstrijd mag iedere atleet over het algemeen drie keer werpen, waarna de beste acht atleten nog drie worpen mogen maken. In sommige gevallen zijn vier pogingen toegestaan.

De speren werden eerst van hout gemaakt, maar tegenwoordig van metaal of carbon, in elk geval hebben zij een metalen punt en is de doorsnede rond. Rond het zwaartepunt is een handvat van koord aangebracht. Een herenspeer is 2,6 tot 2,7 meter lang en weegt 800 gram. Een damesspeer weegt 600 gram en is 2,2 tot 2,3 meter lang. Bij jeugd en mastersatletiek worden ook lichtere speren gebruikt, speren van 400, 500 en 700 gram zijn daarbij in gebruik.

In 1956 veroorzaakte een Spaanse speerwerper grote opschudding: met een soort draai-worp kwam hij tot afstanden van meer dan 100 meter. Daar zijn slingertechniek het karakter van het speerwerpen volkomen veranderde, werd een voor de internationale atletiekwereld eensluidende regel opgesteld: de speerpunt moet tijdens de aanloop steeds in de werprichting wijzen. Doch ook zonder de revolutionaire draaitechniek ging men steeds verder werpen. Toen men in 1984 afstanden wierp van meer dan 100 meter (wereldrecord van Uwe Hohn van 104,80 m), besloot de IAAF uit veiligheidsoverwegingen om het zwaartepunt van de speer te verleggen, waardoor de geworpen afstanden met 15 tot 20 meter verminderden. Ondertussen werpt men de speer echter regelmatig weer meer dan 90 meter ver. In 1991 werden de reglementen aangepast om een nieuw type speer met een ruw oppervlak uit te sluiten.[2] Bij de vrouwen is het model in 1999 gewijzigd. De oude modellen, zowel bij de mannen als bij de vrouwen, hadden steeds betere aerodynamische eigenschappen waardoor ze verder vlogen, maar waardoor het ook steeds vaker gebeurde dat er onenigheid ontstond over de geldigheid van de worp: raakte de punt nu wel of niet als eerste de grond?

Persoonlijk record van Elliott Thijssen

• De andere drie werponderdelen binnen de atletiek (kogelstoten, discuswerpen en kogelslingeren) zijn rotatieworpen: de werp(st)er staat in een ring van beperkte doorsnee en al draaiend wordt snelheid aan het werptuig gegeven. Bij speerwerpen daarentegen wordt in een rechte lijn aangelopen. De speer moet vóór het eind van de aanloop afgeworpen worden en bovendien mag de werper zelf de afwerplijn niet passeren. Dit maakt dat de techniek van het speerwerpen totaal anders is dan bij de andere werponderdelen. De kunst is om de krachtigst mogelijke afworp te combineren met de snelst mogelijke aanloop waarbij ook nog in zo kort mogelijke tijd tot stilstand gekomen moet worden – een biomechanisch interessante puzzel. Er komt dan nog bij dat de speer nauwkeurig onder de goede hoek geworpen moet worden omdat dan de vluchteigenschappen van de speer het best benut worden.
• Bij het eerste deel van de aanloop wordt de speer meestal horizontaal gehouden met de hand naast het hoofd. De manier van lopen is erg persoonlijk en is niet wezenlijk voor de prestatie, van belang is slechts dat precies die snelheid bereikt wordt waar de beste afworp mee gedaan kan worden. Een pas of vijf vóór de afworp wordt de speer naar achteren gebracht: de schoudergordel komt nu evenwijdig aan de looprichting te staan en het bekken ook bijna, de speer wordt op ongeveer kruinhoogte met gestrekte arm vastgehouden, waarbij de speer vlak langs het hoofd naar voren wijst. Door de dwarse houding van schouders en bekken worden de laatste passen tot 'kruispassen': als het rechterbeen (bij rechtshandigen) naar voren beweegt passeert het het linkerbeen en zijn de benen gekruist; de actie van het linkerbeen lijkt op 'pootje-over' bij schaatsen, de voet staat vrijwel dwars op de looprichting. De voet van het rechterbeen wordt soms ook bijna dwars op de looprichting geplaatst maar de voet in de looprichting plaatsen komt ook voor (Jan Železný) zodat de rechtervoet juist dwars op de normale looppositie staat.
• De laatste maal dat het linkerbeen afzet ontstaat de 'banaan'. Het bovenste fotootje toont zowel het kruisen van de benen als de banaan: de linkerheup leidt de beweging, het linkerbeen wijst met een krachtige afzet naar achteren en de romp helt ook een tikkeltje naar achteren (bij oude technieken veel meer). Deze 'banaan' van hoofd naar heup naar afzetvoet leidt tot spanning op de linkerzij waardoor het linkerbaan na de afzet des te sneller naar voren kan gaan. (Het voorspanningsprincipe komt in alle technieken van de atletiek naar voren: een spier eerst rekken (de verkeerde kant op), leidt ertoe dat hij vervolgens sneller kan bewegen.) Het linkerbeen passeert dan snel het rechterbeen en landt kort nadat het rechterbeen voor de laatste maal geland is. Het rechterbeen landt ongeveer recht onder het zwaartepunt terwijl het linkerbeen een stuk vóór het lichaam geplaatst wordt. Bij een goede techniek is dat been geheel gestrekt, waardoor de linkerheup gefixeerd wordt. Die heup kan alleen nog maar als een polsstok schuin omhoog gaan.
• De plaatsing van het linkerbeen voor het lichaam leidt ertoe dat de werper sterk geremd wordt, maar er moet voor gezorgd worden dat de bewegingsenergie van de werper overgedragen wordt op de speer. Dit wordt bereikt door de rechterkant van de romp snel naar voren te bewegen, of beter gezegd: te laten bewegen, want het lijf had al snelheid van de aanloop. Na plaatsing van het linkerbeen kan de rechterkant van de romp de linkerkant inhalen; de draaias van deze beweging loopt van linkerheup naar linkerschouder (die schouder beweegt nauwelijks ten opzichte van de heup, zie de foto's). Intussen blijft de werparm zo lang mogelijk naar achteren wijzen, waardoor de 'spanboog' kan ontstaan: de lijn van linkerheup naar rechterschouder naar hand vormt een boog die zo gekromd mogelijk moet zijn. Deze spanboog bevat veel voorspanning. Bovendien is er spanning/torsie in de romp: de rechterheup is naar voren gebracht terwijl de schoudergordel zo lang mogelijk haaks op de looprichting blijft. Zie het tweede fotootje. Al deze voorspanning wordt gebruikt om ten slotte de speer echt af te werpen. De werparm is daarbij zo gestrekt mogelijk en de speer wordt losgelaten als de arm de schouder passeert, zoals het derde fotootje laat zien, waar de speer net de hand van de werper heeft verlaten. De afwerpsnelheid van de speer is bij goede werpers iets boven de 30 m/sec, bij goede werpsters iets eronder.
• Ten slotte moet nog geremd worden. Als het linkerbeen goed geplaatst was, is veel voorwaartse snelheid al verdwenen en wat overblijft is een beetje verticale snelheid (en de grote snelheid van de speer natuurlijk). Sommige werpers schieten daardoor voorwaarts omhoog en landen op beide handen, vlak vóór de afwerplijn. De meeste werp(st)ers maken een heel grote pas en eventueel nog een of twee kleine pasjes om tot stilstand te komen.
• Techniekvarianten. Werparm: bij aanvang van de afworp kan de werparm recht naar achteren wijzen of naar linksachter, in dat laatste geval is de romp sterker geroteerd en wordt het speerwerpen meer een rotatieworp (wereldrecordhouder Jan Železný deed dat). Elleboog: bij het inzetten van de worp buigt de elleboog bij sommigen slechts licht, bij anderen tot ongeveer haaks; dat laatste leidt eerder tot elleboogblessures. Schouderas: op het moment van afwerpen kan de werparm geheel in het verlengde van de schouderas liggen, iets daarboven (Steffi Nerius bijvoorbeeld) of er net iets onder (Železný).

Het wereldrecord voor mannen werd op 25 mei 1996 geworpen door Jan Železný. Hij wierp een afstand van 98,48 meter in Jena (Duitsland). Het wereldrecord voor de vrouwen werd op 13 september 2008 geworpen door Barbora Špotáková. Ze wierp een afstand van 72,28 meter in Stuttgart (Duitsland).

Continent	Geslacht	Prestatie	Atleet	Land	Datum	Plaats
Afrika	M	92,72	Julius Yego	KEN	26 augustus 2015	Peking
	V	69,35	Sunette Viljoen	RSA	9 juni 2012	New York
Noord- en Midden-Amerika	M	91,29	Breaux Greer	USA	21 juni 2007	Indianapolis
	V	71,70	Osleidys Menéndez	CUB	14 augustus 2005	Helsinki
Zuid-Amerika	M	84,70	Edgar Baumann	PAR	17 oktober 1999	San Marcos
	V	63,84	Flor Ruiz	COL	25 juli 2016	Cali
Azië	M	91,36	Cheng Chao-Tsun	TPE	26 augustus 2017	Taipei
	V	67,98	Lyu Huihui	CHN	2 augustus 2019	Shenyang
Europa	M	98,48 (WR)	Jan Železný	CZE	25 mei 1996	Jena
	V	72,28 (WR)	Barbora Špotáková	CZE	13 september 2008	Stuttgart
Oceanië	M	89,02	Jarrod Bannister	AUS	29 februari 2008	Brisbane
	V	68,92	Kathryn Mitchell	AUS	11 april 2018	Gold Coast

Bijgewerkt: 21 augustus 2019

Speerwerpen staat al sinds 1908 op de kalender van de Olympische Zomerspelen. Op die spelen van Londen werd er nog een onderscheid gemaakt tussen de middengroep en de vrije stijl. In 1912, Stockholm was er een algemene competitie en daarnaast een gecombineerde wedstrijd waar zowel links als rechtshandig moest worden geworpen. Vanaf de Spelen van 1920 in Antwerpen werd dit echter afgeschaft. In 1932 werd er ook voor het eerst een Olympische competitie voor vrouwen georganiseerd.

Mannen

Jaar	Goud	Zilver	Brons
1908	SWE Eric Lemming	NOR Arne Halse	SWE Otto Nilsson
1912	SWE Eric Lemming	FIN Juho Saaristo	HUN Mór Kóczán
1920	FIN Jonni Myyrä	FIN Urho Peltonen	FIN Pekka Johansson
1924	FIN Jonni Myyrä	SWE Gunnar Lindström	USA Eugene Oberst
1928	SWE Erik Lundqvist	HUN Béla Szepes	NOR Olav Sunde
1932	FIN Matti Järvinen	FIN Matti Sippala	FIN Eino Penttilä
1936	GER Gerhard Stöck	FIN Yrjö Nikkanen	FIN Kalervo Toivonen
1948	FIN Tapio Rautavaara	USA Steve Seymour	HUN József Várszegi
1952	USA Cyrus Young	USA Bill Miller	FIN Toivo Hyytiäinen
1956	NOR Egil Danielsen	POL Janusz Sidło	URS Viktor Tsyboelenko
1960	URS Viktor Tsyboelenko	GER Walter Krüger	HUN Gergely Kulcsár
1964	FIN Pauli Nevala	HUN Gergely Kulcsár	URS Jānis Lūsis
1968	URS Jānis Lūsis	FIN Jorma Kinnunen	HUN Gergely Kulcsár
1972	FRG Klaus Wolfermann	URS Jānis Lūsis	USA Bill Schmidt
1976	HUN Miklós Németh	FIN Hannu Siitonen	ROU Gheorghe Megelea
1980	URS Dainis Kūla	URS Alexander Makarov	GDR Wolfgang Hanisch
1984	FIN Arto Härkönen	GBR Dave Ottley	SWE Kenth Eldebrink
1988	FIN Tapio Korjus	TCH Jan Železný	FIN Seppo Räty
1992	CZE Jan Železný	FIN Seppo Räty	GBR Steve Backley
1996	CZE Jan Železný	GBR Steve Backley	FIN Seppo Räty
2000	CZE Jan Železný	GBR Steve Backley	RUS Sergej Makarov
2004	NOR Andreas Thorkildsen	LAT Vadims Vasiļevskis	RUS Sergej Makarov
2008	NOR Andreas Thorkildsen	LAT Ainars Kovals	FIN Tero Pitkämäki
2012	TRI Keshorn Walcott	UKR Oleksandr Pjatnytsja	FIN Antti Ruuskanen

Vrouwen

Olympia	Goud	Zilver	Brons
1932	USA Babe Zaharias	GER Ellen Braumüller	GER Tilly Fleischer
1936	GER Tilly Fleischer	GER Luise Krüger	POL Maria Kwaśniewska
1948	AUT Herma Bauma	FIN Kaisa Parviainen	DEN Lily Carlstedt
1952	TCH Dana Zátopková	URS Aleksandra Tsjoedina	URS Jelena Gortsjakova
1956	URS Inese Jaunzeme	CHI Marlene Ahrens	URS Nadesjda Konjajeva
1960	URS Elvīra Ozoliŋa	TCH Dana Zátopková	URS Birutė Zalogaitytė-Kaledienė
1964	ROU Mihaela Peneş	HUN Márta Rudas	URS Jelena Gortsjakova
1968	HUN Angéla Németh	ROU Mihaela Peneş	AUT Eva Janko
1972	GDR Ruth Fuchs	GDR Jacqueline Todten	USA Kate Schmidt
1976	GDR Ruth Fuchs	FRG Marion Becker	USA Kate Schmidt
1980	CUB María Colón	URS Saida Gunb	GDR Ute Hommola
1984	GBR Tessa Sanderson	FIN Tiina Lillak	GBR Fatima Whitbread
1988	GDR Petra Felke	GBR Fatima Whitbread	GDR Beate Koch
1992	GER Silke Renk	EUN Natalja Sjikolenko	GER Karen Forkel
1996	FIN Heli Rantanen	AUS Louise McPaul	NOR Trine Hattestad
2000	NOR Trine Hattestad	GRE Mirela Maniani	CUB Osleidys Menéndez
2004	CUB Osleidys Menéndez	GER Steffi Nerius	GRE Mirela Maniani
2008	CZE Barbora Špotáková	RUS Maria Abakoemova	GER Christina Obergföll
2012	CZE Barbora Špotáková	GER Christina Obergföll	GER Linda Stahl
2016	CRO Sara Kolak	RSA Sunette Viljoen	CZE Barbora Špotáková

Bronnen, noten en/of referenties KNAU Wedstrijdreglement Paul Hochman Spear Wars Think Olympic contests are heated? Check out the struggle between javelin makers and the bureaucrats who thwart them, FORTUNE Magazine, 6 sept 2004 Door de vrouwensportbond Fédération Sportive Féminine Internationale (FSFI) erkend wereldrecord. Beste prestatie van de wereld na de invoering van de nieuwe speer. Geen wereldrecord

Zie de categorie Javelin throw van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Olympisch kampioen
Pictogram atletiek Atletiek: speerwerpen mannen 1908: Eric Lemming · 1912: Eric Lemming · 1920: Jonni Myyrä · 1924: Jonni Myyrä · 1928: Erik Lundqvist · 1932: Matti Järvinen · 1936: Gerhard Stöck · 1948: Tapio Rautavaara · 1952: Cyrus Young · 1956: Egil Danielsen · 1960: Viktor Tsyboelenko · 1964: Pauli Nevala · 1968: Jānis Lūsis · 1972: Klaus Wolfermann · 1976: Miklós Németh · 1980: Dainis Kūla · 1984: Arto Härkönen · 1988: Tapio Korjus · 1992: Jan Železný · 1996: Jan Železný · 2000: Jan Železný · 2004: Andreas Thorkildsen · 2008: Andreas Thorkildsen · 2012: Keshorn Walcott · 2016: Thomas Röhler Pictogram atletiek Atletiek: speerwerpen vrouwen 1932: Babe Zaharias · 1936: Tilly Fleischer · 1948: Herma Bauma · 1952: Dana Zátopková · 1956: Inese Jaunzeme · 1960: Elvīra Ozoliŋa · 1964: Mihaela Peneș · 1968: Angéla Németh · 1972: Ruth Fuchs · 1976: Ruth Fuchs · 1980: María Colón · 1984: Tessa Sanderson · 1988: Petra Felke · 1992: Silke Renk · 1996: Heli Rantanen · 2000: Trine Hattestad · 2004: Osleidys Menéndez · 2008: Barbora Špotáková · 2012: Barbora Špotáková · 2016: Sara Kolak

Wereldkampioen

Atletiek: speerwerpen mannen 1983: Detlef Michel · 1987: Seppo Räty · 1991: Kimmo Kinnunen · 1993: Jan Železný · 1995: Jan Železný · 1997: Marius Corbett · 1999: Aki Parviainen · 2001: Jan Železný · 2003: Sergej Makarov · 2005: Andrus Värnik · 2007: Tero Pitkämäki · 2009: Andreas Thorkildsen · 2011: Matthias de Zordo · 2013: Vítězslav Veselý · 2015: Julius Yego · 2017: Johannes Vetter · 2019: Anderson Peters Atletiek: speerwerpen vrouwen 1983 Tiina Lillak · 1987 Fatima Whitbread · 1991 Xu Demei · 1993 Trine Hattestad · 1995 Natalja Sjykolenko · 1997 Trine Hattestad · 1999 Mirela Maniani · 2001 Osleidys Menéndez · 2003 Mirela Maniani · 2005 Osleidys Menéndez · 2007 Barbora Špotáková · 2009 Steffi Nerius · 2011 Barbora Špotáková · 2013 Christina Obergföll · 2015 Katharina Molitor · 2017 Barbora Špotáková · 2019 Kelsey-Lee Barber

Atletiek

Onderdelen Loopnummers 60 m  · 100 m · 200 m · 400 m · 800 m · 1000 m · 1500 m · Engelse mijl · 3000 m · 5000 m · 10.000 m · uurrecord Horden 60 m horden  · 100 m horden · 110 m horden · 400 m horden · 3000 m steeple Snelwandelen 10 km snelwandelen · 20 km snelwandelen · 30 km snelwandelen · 50 km snelwandelen Estafette 4 × 100 m estafette · 4 × 200 m estafette · 4 × 400 m estafette · 4 × 800 m estafette · 4 × 1500 m estafette · Zweedse estafette Technische nummers hoogspringen · polsstokhoogspringen · verspringen · hink-stap-springen · kogelstoten · discuswerpen · speerwerpen · kogelslingeren Meerkamp vijfkamp (vrouwen indoor) · zevenkamp (vrouwen outdoor en mannen indoor)· tienkamp (mannen outdoor) · Veertienkamp (vrouwen outdoor) · Twintigkamp (mannen outdoor) Wegatletiek 10 km · 15 km· 10 Eng. mijl · 20 km · halve marathon · marathon · 100 km · veldlopen Gerelateerde onderwerpen Verwante sporten ultralopen · trailrunning · oriëntatieloop · triatlon · wandelen · nordic walking · wheelen · berglopen Overig atletiekbaan · Finse piste · IAAF · European Athletic Association · KNAU · KBAB · mastersatletiek · pentatlon