Mohammed Benzakour

Hij werd in 1972 geboren als vierde kind in het noordoostelijke Rifgedeelte van Marokko. Op driejarige leeftijd vertrok hij met zijn moeder en zijn broers naar Nederland, waar zijn vader gastarbeider was. Hij groeide op in Zwijndrecht en werd daar later, tijdens zijn studie, lid van de gemeenteraad . Hij studeerde sociologie en bestuurskunde, en ging na zijn afstuderen aan de slag bij twee ministeries in Den Haag. Maar zijn loopbaan als ambtenaar was van korte duur omdat Benzakour liever wilde schrijven. Naar eigen zeggen bracht hij een groot deel van zijn ambtelijke carrière door 'op het toilet met de boeken van Gerard Reve, Søren Kierkegaard en Jean-Jacques Rousseau'.

Na een korte periode in dienst van onder andere de fractie van de PvdA in de Tweede Kamer brak hij in februari 1998 door als publicist met het artikel 'Een maaltijd met spruitjes prak je ook niet' in het NRC Handelsblad[1], gericht tegen het multiculturele kunstbeleid van toenmalig staatssecretaris van Cultuur Rick van der Ploeg. Dat artikel maakte zoveel tongen los dat hij een paar maanden later het vervolgartikel 'Groepsidentiteit mag in de kunst niet bepalend zijn' [2] publiceerde. Kort erna haalde hij de landelijk pers en tv, waaronder het SBS6-programma Hart van Nederland, met zijn pleidooi voor naamswijziging van de Zwijndrechtse straat 'Turk' (terug te lezen in zijn bundel Osama's Grot). De radiodiscussie bij Spijkers met Koppen met de Zwijndrechtse burgemeester Antoin Scholten[3] leidde tot een gedeeltelijke naamswijziging van het straatnaambordje.

Benzakour is afstammeling van de Berbers, de oorspronkelijke bewoners van Marokko, die echter sinds de invasie van de Arabieren in de 7e eeuw een onderdrukte minderheid vormen in zowel economisch als politiek opzicht. Over zijn gecompliceerde verhouding tot zijn afkomst en moederland heeft Benzakour veel geschreven, waaronder de column 'De Berber' (Passionate, 2006)[4], het reisverhaal 'Niet klagen over kakkerlakken' (NRC Handelsblad, Zaterdags Bijvoegsel, mei 2007)[5] en het essay 'Knulletjes uit Gouda missen zingeving' (NRC Handelsblad en NRC Next) n.a.v. de commotie als gevolg van Marokkaanse raddraaiers uit de Goudse Oosterwei.[6][7]

Met zijn boek "Abou Jahjah, nieuwlichter of oplichter?" bracht hij in kaart hoe in Nederland en België de politiek, de journalistiek, de opiniemakers en politie, justitie en inlichtingendiensten waren omgesprongen met Abou Jahjah en diens AEL. Zijn conclusie was dat Abou Jahjah geen oplichter was maar een vernieuwende rebel die gedemoniseerd was door een slecht ingelichte en bevooroordeelde politiek en media.[8] Bij de presentatie van dit boek werd het eerste exemplaar in ontvangst genomen door Hugo Brandt Corstius. Benzakours analyse en conclusie bleek juist: op 20 oktober 2008 werd Abou Jahjah in hoger beroep vrijgesproken van alle smaad en belastende beschuldigingen, zoals banden met Hezbollah, antisemetisme en het aanzetten tot geweld tijdens de rellen in het Belgische Borgerhout, zes jaar eerder.[9]

Na zijn toneelstuk ‘JAHJAH’ in 2004 voor het Amsterdamse Cosmic Theater schreef Benzakour in 2007 het script voor de jeugdtheatervoorstelling ‘Wraakzusters'.[10][11]

Benzakour is een veelgevraagd spreker en panellid, houdt voordrachten/lezingen in België en Nederland en schrijft voor onder andere NRC Handelsblad, de Volkskrant, De Groene Amsterdammer en literaire tijdschriften zoals Hollands Maandblad en De Gids. Zo hield hij onder meer in november 2008 in De Unie (debatzaal Rotterdam) een voordracht over de beruchte 'diamantschedel' van de omstreden miljonairskunstenaar Damien Hirst.[12] Benzakour is vaste columnist voor o.a. het opinieblad VolZin en de website Nieuw Wij. Ook heeft hij sinds begin 2009 de vaste rubriek "Tour de Benzakour" bij het radioprogramma OBA Live.

In 2007 nam de Turkse Sociaaldemocratische Federatie, met afvaardiging in de gemeenteraad van Rotterdam, het initiatief voor de oprichting van het Monument voor de Gastarbeiders in Rotterdam. In 2009 werd in samenwerking met het CBK Rotterdam een adviescommissie samengesteld die aan de schrijver Mohammed Benzakour, zoon van een van de eerste Marokkaanse gastarbeiders, en beeldend kunstenaar Hans van Houwelingen de opdracht gaf een monument te ontwerpen. Dit ontwerp - restauratie van de sterk verwaarloosde Naum Gabo (naast de Bijenkorf) en dit de naam "Monument voor de Gastarbeiders" geven - bleek te controversieel en kreeg uiteindelijk geen groen licht van het Rotterdamse college van B & W.[13]

In december 2016 publiceerde Benzakour in NRC Handelsblad een essay over de verwoestende effecten van vislood op de gezondheid van mens en dier.[14] Dat leidde tot veel commotie, waarna ook Kamervragen werden gesteld aan toenmalig staatssecretaris Sharon Dijksma. Twee jaar later, mei 2018, nam minister Schouten van LNV het besluit dat per 2021 30 procent minder lood in omloop moest zijn.[15]

Sinds 2016 is Benzakour verbonden aan het Literatuurmuseum waarvoor hij columns en beschouwingen schrijft.[16]

Daarnaast is hij samen met andere bekende Nederlanders (waaronder Martin Gaus, Jan Wolkers, Kees van Kooten, Harry Mulisch, Maarten 't Hart, Rudy Kousbroek) lijstduwer bij de Partij voor de Dieren.[17] Ook was hij de eerste Marokkaans-Nederlandse columnist voor een landelijke krant, de Volkskrant. Aanvankelijk schreef hij voor de bijlage Reflex, later voor de mediabijlage Stroom, wekelijks afwisselend met schrijver Joost Zwagerman, en tot slot op de opiniepagina Forum waar hij de plek innam van Maarten van Rossem. Maar deze laatste column raakte hij in 2003 kwijt omdat hij zonder bronvermelding enkele regels overnam uit De Groene Amsterdammer. Benzakour was zich van geen kwaad bewust. Als verklaring gaf hij dat vanwege privé-omstandigheden en deadline-tijdsdruk de bron van het citaat was weggevallen.

Sinds 2015 schrijft Benzakour regelmatig voor het culinaire-gastronomische Bouillon Magazine, in het bijzonder over oude, traditionele Berbergerechten en -spijzen.

In 2005 verscheen "Osama's Grot" – een bundel van eerder verschenen columns en artikelen over actuele thema's, meestal gerelateerd aan de multi-culturele samenleving.

In september 2008 verscheen zijn nieuwste bloemlezing "Stinkende Heelmeesters - confrontaties & bespiegelingen" bij uitgeverij De Geus.

Benzakour won verscheidene prijzen. Na de El Hizjra-Literatuurprijs 1995, voor poëzie, en de Amsterdamse Mediaprijs in 1999 (jury-voorzitter Martin van Amerongen)[18] kreeg hij de Zilveren Zebra in 2001 (jury-voorzitter Aad van den Heuvel).[19][20]

In juni 2005 werd hem door het Humanistisch Vredesberaad de Vredesprijs voor Journalistiek 2005 toegekend. Hij ontving de prijs uit handen van Anja Meulenbelt, Journalist voor de Vrede van 2004.[21] De jury, bestaande uit kaderleden van het Humanistisch Vredesberaad en vorige prijswinnaars, schreef in het juryrapport onder meer: "Door zijn kenmerkende humor en vrolijkheid, zijn uitdagende mooie schrijfstijl heeft Benzakour zich geplaatst bij de getalenteerde Nederlandstalige publicisten. Zijn werk bevat een veelheid aan spelen met woorden en gedurfde onderwerpen."

Eind 2009 werd Benzakours bundel Stinkende Heelmeesters genomineerd voor de E. du Perronprijs.[22] Het jury-rapport meldde dat Benzakour 'haarscherp analyseert, briljant formuleert en de lezer steeds weet te grijpen met verrassende invalshoeken en dwingt tot heroverwegingen. [...] een sterk literair geïnspireerde polemist die rechtstreeks uit de Forumtraditie van Du Perron en Ter Braak lijkt te zijn voortgekomen."[23]

In maart 2014 won Benzakour de E. du Perronprijs 2013 met zijn roman Yemma.[24] De jury schreef: 'Zijn observaties en de gevoelens die bij hem opkomen, zijn tegelijk maatschappelijk en algemeen én persoonlijk en intiem. Hij maakt van zijn documentaire een literaire prestatie van de eerste orde'.

In september 2016 won hij de ANV Debutantenprijs 2016 voor zijn roman "De Koning Komt"; volgens de jury "Een komisch en wonderlijk debuut dat zowel satire als sprookje, reisverslag als natuurdocumentaire, farce als filosofische dissertatie is."

Een selectie boeken en essays:

• Lotte heet nu Allah, gepubliceerd in De Groene Amsterdammer
• Shakespeare & de Koran, gepubliceerd in Humanist
• Knut verdronk letterlijk in de aandacht die hij kreeg, gepubliceerd in NRC Next
• Kort Marokkaans, een autobiografische lofrede op Jan Wolkers, uit de bundel Mijn Leraar Nederlands, redactie Herman Koch, 2001, uitgeverij Meulenhoff, Amsterdam.
• Een groteske woordkunstenaar in domineesland, een essay over het werk van Hafid Bouazza, uit Kunsten in Beweging, Handboek over Cultuur en Migratie in Nederland, redactie Rosemarie Buikema en Maaike Meijer, 2004, universiteit van Utrecht/Maastricht.
• Abou Jahjah, nieuwlichter of oplichter? De demonisering van een politiek rebel, 2004, L.J. Veen - Amsterdam/Antwerpen, ISBN 9020403141
• Camus Revisited: Mohammed B., essay, gepubliceerd in De Gids, oktober 2005, uitgeverij Balans, Amsterdam.
• Osama's grot - Allah, Holland & ik, 2005, L.J. Veen - Amsterdam/Antwerpen, ISBN 9020403206.
• De goddelijke vriend van Nescio, essay, gepubliceerd in Eutopia, oktober 2006.
• Minima Philosophica: Mijn beste God, open brief, gepubliceerd in Filosofie & Praktijk, 2007, uitgeverij Damon.
• Op jacht naar de Ware, essay over de Marokkaanse liefdescrisis, Hollands Maandblad n.4, 2007, uitgeverij Nieuw Amsterdam
• In Waanland, een essayistische reportage uit de psychiatrie, een uitgave van het vakblad Psy, ter gelegenheid van het 10-jarig jubileum van GGZ Nederland, december 2007.[25]
• Stinkende Heelmeesters - Confrontaties en bespiegelingen,[26] 2008, De Geus - Breda/Antwerpen, ISBN 9789044512939.
• Fusie, 2010, Uitgeverij MatchBoox
• Yemma, 2013, non-fictie, De Geus
• De Koning Komt, roman, 2015, De Geus
• Als Dit Zo Doorgaat, bloemlezing 'lets make literure great again, with all the best words!', redactie en samenstelling Auke Hulst, 2017, Anthos
• Tien op een Ezel, Berbers Spreekwoordenboek, met illustraties van Fleur van der Weel 2018, uitgeverij Anthos
• Sfinx, dertien essays over de man, redactie en samenstelling Maartje Laterveer, 2020, uitgeverij Atlas Contact
• De Ogen van Fadil, Verhalenbundel, 2020, uitgeverij Anthos

• Officiële website
• Artikelen van Benzakour op wijblijvenhier.nl