Kerncentrale Borssele

In 1969 bestelde de Provinciale Zeeuwse Electriciteitsproductiemaatschappij (PZEM) een kerncentrale. De reactor, een drukwaterreactor die staat bij de plaats Borssele (gemeente Borsele), werd in 1973 in gebruik genomen. De centrale werd gebouwd door Siemens KWU. De directe aanleiding voor de bouw van Borssele was een contract van eigenaar PZEM met de aluminiumproducent Pechiney, dat voorzag in levering van grote hoeveelheden elektriciteit tegen een lage prijs. In 1990 gaat de eigendom van de centrale over op de EPZ.

De kernenergiecentrale is in grootte vergelijkbaar met een doorsnee kolen- of gascentrale. Tussen 1973 en 2006 had de centrale een (netto) vermogen van 449 MW. De centrale werd in 1997 ingrijpend gemoderniseerd. Hiermee werd de centrale op een voor 1997 (post-Tsjernobyl) gangbaar veiligheidsniveau gebracht.[1] De modernisering werd uitgevoerd mede naar aanleiding van de kernramp van Tsjernobyl. In 2006 werd een nieuwe turbine geïnstalleerd waardoor het vermogen steeg tot 485 MW.

De bedrijfsvergunning van de kerncentrale gaf geen einddatum aan. Het eerste paarse kabinet besloot in 1994 om Borssele aan het eind van de geplande levensduur, eind 2003, te sluiten, en wijzigde daartoe de vergunning. In 2000 werd echter, na een zaak aangespannen door het personeel van de kerncentrale, deze wijziging door de Raad van State vernietigd. In 2002 oordeelde de rechter dat er alleen een bestuursrechtelijke overeenkomst tot sluiting bestond, en dat was niet voldoende voor sluiting.[2] Het demissionaire kabinet-Balkenende II vond het vervolgens in 2003 niet verstandig om Borssele te sluiten, mede gelet op de Kyotodoelstellingen voor vermindering van de uitstoot van het broeikasgas kooldioxide.

In 2003, 2007, 2008 en 2009 produceerde de kerncentrale meer dan 4 terawattuur (TWh), wat betekent dat de installatie 94% van de tijd in bedrijf was.[3][4][5] In 2008 nam Borssele 3,9% van de Nederlandse productie van elektriciteit voor haar rekening.[6] In 2010 kwam dat neer op 1,1% van het totale Nederlandse energieverbruik.[7] Van 2009 tot 2013 produceerde de kerncentrale 4,019 3,755 3,917 3,707 en 1,916 terawattuur (TWh), wat betekent dat de installatie respectievelijk 95%, 88%, 92%, 87% en 45% van de tijd in bedrijf was.[8][9][10][11] In 2012 was de centrale van 12 april tot 16 mei buiten bedrijf voor onderhoud. In 2013 was de centrale van 13 september tot 2 december buiten bedrijf voor onderhoud.[12]

Op 16 juni 2006 heeft de regering met de eigenaars van de kerncentrale een contract gesloten (het Borsseleconvenant[16]) waarin vastgelegd is dat Borssele tot en met 2033 in bedrijf zal blijven. De eigenaars DELTA en RWE zullen €250 miljoen investeren in een fonds voor duurzame energie. Hierdoor zullen de extra winsten, die ontstaan door het langer openblijven van de kerncentrale, deels worden benut voor de ontwikkeling van duurzame energie. Uiterlijk op 31 december 2033 volgt onverbiddelijk de sluiting van Borssele. Vanaf dat moment moet de centrale 'duurzaam' worden ontmanteld.[17] Verder is in het convenant afgesproken dat Borssele tot de 25% veiligste vergelijkbare watergekoelde kerncentrales van de EU, VS en Canada moet behoren. Hiertoe wordt elke vijf jaar een benchmark gedaan.[18]

Door de overname van Essent door RWE is een geschil ontstaan over de eigendomsverhoudingen van EPZ. DELTA heeft zich verzet tegen de overname van het belang van Essent in EPZ naar RWE. De zaak is in kortgeding voor de rechter gebracht. De voorzieningenrechter van de rechtbank heeft op 10 juli 2009 geoordeeld – in afwachting op de uitslag van een bodemprocedure – dat de aandelen niet aan RWE mogen worden overgedragen. In hoger beroep is deze uitspraak bevestigd.

Op 17 mei 2011 werd bekend dat RWE genoegen neemt met een minderheidsbelang van 30% in de huidige reactor. Als tegenprestatie mag het nu meedoen aan de ontwikkeling van Borssele 2.[19][20]

Borssele gebruikt verschillende soorten splijtstof:

• Verrijkt uranium dat bestaat uit 4% uranium-235 en 96% uranium-238.
• MOX-brandstof die bestaat uit 5% plutonium en 95% uranium-238.

Het centrale gedeelte van de kernreactor, de reactorkern, bevat ongeveer 40 ton uranium, verdeeld over 121 splijtstofelementen met elk ongeveer 330 kg uranium, elk verdeeld over 205 splijtstofstaven met elk ongeveer 1,6 kg uranium. De splijtstofstaven zijn dichtgelaste buizen met zwarte porseleinachtige tabletten.

Tijdens het kernsplijtingsproces wordt een klein deel van het uranium-238 omgezet in plutonium-239. Een deel daarvan wordt gespleten en draagt zo bij aan de warmteopwekking.

Het verrijkte uranium moet na vier jaar (dan vallend onder de term bestraalde kernbrandstof) vervangen worden. Het wordt dan eenmalig in Frankrijk opgewerkt (gerecycleerd en opnieuw verrijkt) waardoor het nog vier jaar gebruikt kan worden. Van de in de eerste vier jaar ontstane splijtingsproducten, plutonium en uranium-236, worden de splijtingsproducten, die kernafval vormen, verwijderd, teruggebracht naar Borssele, en daar opgeslagen bij COVRA. Het plutonium wordt ook verwijderd en gebruikt in nieuwe splijtstof. Het uranium-236, dat enigszins nadelig is, kan niet verwijderd worden. Ter compensatie wordt verrijkt tot een iets hoger gehalte uranium-235, 4,65%.

In Borssele wordt MOX sinds 2014 gebruikt. Volgens de vergunning die EPZ daarvoor heeft gekregen, mogen 48 van de 121 splijtstofelementen in de reactor MOX bevatten.[21] De MOX voor Borssele wordt gefabriceerd in de MELOX-fabriek in Zuid-Frankrijk. In de toekomst zal de uitgewerkte MOX, net zoals de andere oude splijtstofelementen uit Borssele, in Frankrijk worden opgewerkt, zodat het uranium en plutonium dat nog over is, opnieuw gebruikt kan worden. Hiervoor hebben Nederland en Frankrijk een verdrag gesloten.[22] MOX-staven zijn echter wel een stuk duurder dan verrijkt uranium.[23]

Het gebruik van gerecycleerd uranium en plutonium beperkt het verbruik van natuurlijk uranium tot 30 ton per jaar.

De centrale heeft een doorlopend contract met de opwerkingsfabriek in La Hague, dat afgelopen is in 2015. Sinds 2006 is het als gevolg van een wetswijziging in Frankrijk echter onmogelijk de uitgewerkte brandstofstaven naar de fabriek te transporteren. Die wet stelde eisen aan de terugkeer van het geproduceerde kernafval, dat binnen zekere tijd naar Nederland diende terug te keren. Het aanpassen van de wet door het parlement en het afhandelen van alle bezwaren tegen het verlenen van nieuwe vergunningen voor transporten door de Raad van State nam echter bijna 5 jaar in beslag. Hierdoor raakte het bassin met uitgewerkte brandstofstaven bijna geheel vol. In de jaren 2012 tot 2015 waren er tien transporten voorzien waarbij telkens 50% meer afval dan voorheen gebruikelijk, werd vervoerd naar La Hague. Het uranium dat na opwerking terugkwam, werd in Rusland verrijkt, door het te mengen met hoogverrijkt uranium afkomstig uit afgedankte kernonderzeeboten, die na het einde van de Koude Oorlog zijn opgelegd. Een kwart van dit verrijkte uranium kwam naar Borssele terug, de rest bleef in Rusland en wordt daar in kerncentrales gebruikt.[25] Het eerste transport is op 7 juni 2011 vertrokken naar Frankrijk en de volgende dag op de bestemming gearriveerd,[26] ondanks blokkades door activisten.

De overheid brengt vanaf 1980 jaarlijkse overzichten uit van storingen en ongevallen in nucleaire installaties (waaronder de kerncentrale Borssele en de inmiddels gesloten Dodewaard). Gegevens van daarvoor zijn beperkt beschikbaar. Uit de overzichten blijkt dat zich tot eind 2009 in de kerncentrale Borssele 372 bedrijfsstoringen hebben voorgedaan.[27][28] Daarbij vielen regelmatig een aantal belangrijke veiligheidsvoorzieningen uit. In 1981, 1984, 1986, 1987, 1989 en 2006 zijn er problemen geweest met de noodstroomvoorziening en de dieselaggregaten.

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) publiceert in 2011 een rapportage waaruit blijkt dat er voor Borssele geen adequaat rampenplan bestaat.[29] Zo zou het voornamelijk ontbreken aan ervaring en dat op alle niveaus.

Eventuele ongevallen met de kerncentrale zijn verzekerd met behulp van een zogenaamde atoompool. In Nederland een groep van zestien verzekeringsmaatschappijen die garant staan voor een hoeveelheid risico's. De kerncentrale Borssele is voor een bedrag van maximaal €340 miljoen verzekerd.[30] Overige schade moet de Nederlandse overheid vergoeden.

In 2011 blijkt dat de dijk bij de centrale niet bestand is tegen een stormvloed, een storm die statistisch eens in de vierduizend jaar voorkomt. Waterschap Scheldestromen en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu zullen samen werken aan een verbetering van de dijk.[31]

In 2011 werd naar aanleiding van de kernramp van Fukushima door de kerncentrale een extra zelfonderzoek uitgevoerd, op basis van SOER 2011-2, een lijst met concrete punten voor de controle van kerncentrales. Dit onderzoek werd uitgevoerd naast de tienjaarlijkse zelfonderzoeken. Bij dit zelfonderzoek kwamen vijftien procedurele verbeterpunten naar voren.[32][33]

Op 19 september 2013 werd de centrale stilgelegd nadat er schade aan de generatorkoelers was geconstateerd.[34] Omdat het herstellen niet mogelijk bleek zal het vervangen van de koelers ongeveer 2 maanden in beslag nemen.[35]

Begin 2009 ontstonden er concrete plannen voor de bouw van een nieuwe kerncentrale. De voorlopige naam daarvan was Borssele 2. Zowel DELTA als Energy Resources Holding (ERH) hadden aangegeven een nieuwe centrale te willen bouwen naast de huidige centrale. In het regeerakkoord schreef het kabinet-Rutte I dat meer kernenergie nodig is om de transitie naar een schone energievoorziening te maken en minder afhankelijk te worden van buitenlandse energieleveranciers. Als er een aanvraag zou komen, zou de vergunning ook verleend worden. De VVD, het CDA, de PVV en de SGP zijn voorstander van een nieuwe centrale. Onder andere GroenLinks, de PvdA en de SP zijn tegen. De reden dat voor Borssele is gekozen is de aanwezigheid van de COVRA en de bestaande infrastructuur voor de huidige centrale. Daarnaast is er draagvlak onder de bevolking voor de huidige kerncentrale. De verwachting is dat die er ook zal zijn voor een nieuwe centrale.

De belangrijkste argumenten voor de bouw van een nieuwe kerncentrale was dat deze eventueel kan voorkomen dat Nederland in de toekomst elektriciteit moet gaan importeren. Daarnaast heeft de zware industrie belang bij een stabiele en goedkope energievoorziening. Tegenstanders zeggen dat (meer) kernenergie de groei van duurzame energie afzwakt en wijzen op de gevaren van kernenergie in het algemeen en op het probleem met de opslag van radioactief afval, waar nog steeds geen oplossing voor gevonden is, in het bijzonder. Verder is Nederland voor zijn uranium, de brandstof van kerncentrales, net als voor veel fossiele brandstof, afhankelijk van het buitenland.

In de rijksbegroting staat dat het kabinet budget vrijmaakt voor het vergunningstraject. Voor 2011 was 7,9 miljoen euro gereserveerd. In 2012 ging het om 15,9 miljoen euro en in 2013 om 18,7 miljoen euro.

• Lijst van elektriciteitscentrales in Nederland

• Website van EPZ
• Uitgebreide geschiedenis van de kerncentrale Borssele uit het Landelijk Anti-Kernenergie Archief
• (en) IAEA – PRIS database – Nuclear Power Reactor Details – Borsele
• VPRO-radioprogramma Argos over Borssele

Zie de categorie Borssele Nuclear Power Plant van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Kernreactoren in Nederland
In bedrijf: Kerncentrale Borssele · Kernreactoren Petten · Hoger Onderwijs Reactor Delft Gesloten: Kerncentrale Dodewaard Ontmanteld: ATHENE · BARN (ITAL) · KEMA Suspensie Test Reactor