Haver

Haver (Avena sativa) is een eenjarige plant uit de grassenfamilie (Poaceae). Troshaver is een oude variëteit met een compacte bloeiwijze. Haver is een graansoort, die reeds sinds 7000 v.Chr. geteeld wordt. Haver komt oorspronkelijk uit Zuidoost-Europa en Zuidwest-Azië en is ontstaan uit de wilde haver (Avena sterilis).

Haver
Bloeiwijze zwarte haver
Taxonomische indeling
Rijk:Plantae (Planten)
Stam:Embryophyta (Landplanten)
Klasse:Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:Bedektzadigen
Clade:Eenzaadlobbigen
Clade:Commeliniden
Orde:Poales
Familie:Poaceae (Grassenfamilie)
Geslacht:Avena (Haver)
Soort
Avena sativa
L. (1753)
Witte haver
Zwarte haver
Afbeeldingen Haver op Wikimedia Commons
Haver op Wikispecies
Portaal    Biologie

De plant wordt ongeveer 1,2 m hoog. Het 5 mm brede tongetje (ligula) is getand. De plant bloeit in juni en de bloeiwijze is een pluim. De aartjes bestaan uit twee bloemen, die zichzelf bestuiven. De kroonkafjes zijn ongenaald of zoals bij naakte haver onvolledig genaald. De vruchten zijn rijp in augustus.

Tot in de late middeleeuwen was haver in Nederland op de zandgronden een belangrijk gewas. In Nederland wordt ongeveer 1750 hectare (2014) haver per jaar verbouwd met een opbrengst van 6100 kg per ha.[1] Vroeger werd er naast de witte ook gele en zwarte haver geteeld.

Er zijn ook rassen met bloot liggende zaden, die vooral in Engeland geteeld worden. Bij naakte haver blijven bij de rijpe korrels de kafjes niet om de korrel zitten wat bij gewone haver wel het geval is.

Haver werd toen geteeld voor zowel menselijke consumptie (haverkoeken, haverbrij en haversoep) als voor veevoer. Ook was haver het belangrijkste graan voor de bierbrouwerij. Pas later is de haver in de bierbrouwerij verdrongen door brouwgerst. Haver wordt gebruikt als paardenvoer en voor de productie van havervlokken en havermeel.

Inhoudsstoffen

Daarnaast bevat haver saponinen, kiezelzuur, kobalt, magnesium, ijzer, de vitaminen K, E, B1, B2, B6 en carotenen.

Wagenings onderzoek bij een reeks haverrassen laat zien dat haver volledig vrij is van gluten. In geen van de haversoorten komen de peptiden voor die wel aanwezig zijn in tarwe, rogge of gerst en waarvan bekend is dat ze een reactie veroorzaken in mensen met coeliakie.[2] Wel kunnen veel haverproducten tijdens de productie besmet worden met tarwe of andere glutenhoudende granen,[3] waardoor het gebruik ervan vaak afgeraden wordt voor mensen met glutenintolerantie. In de laatste jaren is er gegarandeerd glutenvrije haver in de handel, die dus wél geschikt is voor deze mensen.

Hoewel haver dus geen gluten bevat, bevat het echter wel andere eiwitten uit de familie van de prolamines, namelijk avenine, die ook bij sommige coeliakiepatiënten een reactie kunnen veroorzaken.[4]

Teelt

De teelt in Nederland vindt voornamelijk plaats op zand- en dalgrond. Haver kan vanaf half februari tot de tweede week van april gezaaid worden met een rijafstand van 22-25 cm. De oogst op zandgrond valt vanaf 20 juli tot 20 augustus en op kleigrond vanaf begin augustus tot 25 augustus.

Ziekten

Haver kan aangetast worden door de schimmelziekten kroonroest (Puccinia coronata f. avenae), meeldauw (Erysiphe graminis f. avenae), stuifbrand (Ustilago avenae) en strepenziekte (Drechslera avenae). Rode bladeren worden door het gerstevergelingsvirus veroorzaakt. Verder kan haver aangetast worden door het havercysteaaltje (Heterodera avenae) als de vruchtwisseling samen met zomergerst niet ruim genoeg is.

Fotogalerij
  • haverplant
  • tongetje
  • Oogstrijpe haver
  • Havervlokken
  • Naakte haver
  • Naakte haver graankorrels
  • Gewone haver en troshaver (rechts)
  • Troshaver
  • Havergrutten en gepelde haver (onder)
  • Aaltertroshaver
  • Zwarte haver
  • Bruinkafzomeremmertarwe (links), aaltertroshaver (midden) en zwarte haver (rechts)

Referenties
  1. cbs.nl: Akkerbouwgewassen; productie, naar regio
  2. (en) Londono DM, Westende WV, Goryunova S, Salentijn EMJ, van den Broeck HC, van der Meer IM, et al. Avenin diversity analysis of the genus Avena (oat). Relevance for people with celiac disease. Journal of Cereal Science. 2013 Jul;58(1):170–7. DOI:10.1016/j.jcs.2013.03.017. Besproken in Plant Research International (PRI), Plant Breeding - Onderzoek verklaart veiligheid van haver voor mensen met coeliakie. Wageningen UR, 4 juni 2013. URL http://www.wageningenur.nl/nl/Expertises-Dienstverlening/Onderzoeksinstituten/plant-research-international/show/Onderzoek-verklaart-veiligheid-van-haver-voor-mensen-met-coeliakie.htm.
  3. NVWA.nl - Infoblad over gluten
  4. (en) Sjöberg V, Hollén E, Pietz G, Magnusson K-E, Fälth-Magnusson K, Sundström M, et al. (26 juni 2014). Noncontaminated dietary oats may hamper normalization of the intestinal immune status in childhood celiac disease.. Clin Transl Gastroenterol 5: e58 . ISSN:2155-384X. PMID: 24964993. PMC: 4077043. DOI: 10.1038/ctg.2014.9. Dit is een open access artikel, beschikbaar onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding (CC BY NC ND; versie 3.0 Unported)
Zie de categorie Avena sativa van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.