Tarwe

Gewone tarwe of broodtarwe is door hybridisatie en ploïdie- of genoommutaties ontstaan uit verschillende voorouders. Gewone tarwe is taxonomisch gezien hexaploïde met 42 chromosomen (2n = 6x = 42); dat wil zeggen dat gewone tarwe genetisch gezien diploïde (2n) is, en dat x = 7 het grondgetal is van de chromosomen binnen de verwantschapsgroep. De ontwikkeling is waarschijnlijk als volgt gegaan:

• De diploïde eenkoorn (2n = 14) heeft zich gekruist met een diploïde wilde grassoort (2n = 14), wat een steriele hybride heeft opgeleverd. Bij deze hybride is chromosomenverdubbeling opgetreden (zodat er per definitie homologe chromosomenparen ontstaan) en het resultaat is dus fylogenetisch gezien tetraploïde met 28 chromosomen (2n = 4x = 28), waardoor de genetisch diploïde vorm niet steriel is.[1]
• Van deze door hybridisatie en chromosomenverdubbeling ontstane soort stammen de emmertarwe en de harde tarwe, macaronitarwe of durumtarwe Triticum durum af.
• De emmertarwe heeft zich gekruist met de diploïde Aegilops tauschii (synoniem: Aegilops squarrosa) met 2n = 14, wat weer een steriele hybride heeft opgeleverd.
• Ook na deze hybridisatie is weer chromosomenverdubbeling opgetreden, waardoor er weer fertiel nageslacht ontstaat. Dit zijn dus uiteindelijk de (fylogenetisch gezien) hexaploïde tarwes gewone tarwe en spelt.

• Het genoom van eenkoorn wordt weergegeven met A en eenkoorn-planten hebben AA.
• Het genoom van de wilde diploïde grassoort wordt weergegeven met B en planten hebben BB.
• Het genoom van de diploïde Aegilops squarrosa wordt weergegeven met D en planten hebben DD.
• Het genoom van de durumtarwe wordt weergegeven met AB en planten hebben AABB.
• Het genoom van de gewone tarwe wordt weergegeven met ABD en planten hebben AABBDD.

De wilde en primitieve tarwesoorten hebben een brosse aarspil, waardoor de korrels gemakkelijk kunnen loslaten. Ook zijn de korrels stevig omsloten door de kafjes en zitten er weinig korrels op een aar. Deze voor de mens ongewenste eigenschappen zijn door de eeuwen heen weggeselecteerd.

Eenkoorn en emmertarwe werden 4000 jaar v.Chr. veel verbouwd in Noord-Afrika en het Middellandse Zeegebied. Waarschijnlijk kwam eenkoorn veel voor als een ongewenste vermenging met emmertarwe. Na 300 v.Chr. werd durumtarwe met naakte korrels meer en meer verbouwd en na enkele eeuwen had deze soort de emmertarwe verdrongen. Gewone tarwe kwam in 200 v.Chr. voor het eerst voor in het Middellandse Zeegebied. Tegelijkertijd werd ten noorden van de alpen emmertarwe verdrongen door spelt. In de Middeleeuwen werd gewone tarwe en spelt in Europa veel verbouwd. Uiteindelijk is spelt bijna geheel verdrongen door de gewone tarwe.

Door kruising en selectie zijn er van gewone tarwe duizenden rassen gekweekt met verschillende eigenschappen en een steeds hogere opbrengst per ha. Meel van gewone tarwe is afhankelijk van het ras geschikt voor het maken van brood, biscuit en gebak. Pasta's worden meestal van durumtarwe gemaakt.

Tarwe is gevoelig voor verschillende schimmelziekten. De belangrijkste zijn gele roest, bruine roest, voetziekten en afrijpingsziekten, die in sommige jaren grote schade kunnen geven. Afrijpingsziekten kunnen ook een te hoog DON-gehalte (Deoxynivalenol-gehalte) in de korrel geven, waardoor ze dan ongeschikt zijn voor consumptie. Kiemplantenziekten, steenbrand en stuifbrand kunnen door ontsmetting van het zaaizaad worden voorkomen.

• Voet- en stengelziekten
  • Oogvlekkenziekte (Pseudocercosporella herpotrichoides)
  • Fusarium (Fusarium culmorum)
  • Tarwehalmdoder (Gaeumannomyces graminis var. tritici en var. avenae)
  • Scherpe oogvlekkenziekte (Rhizoctonia cerealis)
• Bladziekten
  • Gele roest (Puccinia striiformis)
  • Bruine roest (Puccinia recondita f. tritici)
  • Zwarte roest (Puccinia graminis f. tritici); komt in Nederland weinig voor.
  • Bladvlekkenziekte (Septoria tritici en Septoria nodorum)
  • Meeldauw (Erysiphe graminis f. tritici)
• Aarziekten
  • Kafjesbruin (Septoria nodorum)
  • Rode kafschimmel (Fusarium spp.)
  • Sneeuwschimmel (Gerlachia nivalis, synoniem: Fusarium nivale)
  • Zwart (Dematiaceae)
• Overgaand met zaad
  • Steenbrand (Tilletia caries)
  • Stuifbrand (Ustilago nuda f. tritici, synoniem: Ustilago tritici)