Hans Memling

Hans Memling of Jan van Menninghen[1] (Seligenstadt, ca. 1430-40 – Brugge, 11 augustus 1494) was een kunstschilder afkomstig uit het keurvorstendom Mainz. Hij wordt algemeen beschouwd als een van de prominenten van de Oudnederlandse schilderkunst beter bekend als de Vlaamse Primitieven.

Hans Memling
Sint Sebastiaan, ca. 1470 (?)
Persoonsgegevens
Geborentussen 1430 en 1440
Overleden11 augustus 1494
Beroep(en)Kunstschilder
Oriënterende gegevens
Stijl(en)Vlaamse Primitieven
RKD-profiel
Portaal    Kunst & Cultuur

Biografie

Memling werd geboren in het Duitse Seligenstadt aan de Main, in het voormalige keurvorstendom Mainz, en werd na zijn overlijden begraven in de Sint-Gillisparochie in Brugge, waar hij woonde.

Zijn naam wordt ook wel gespeld als Memlinc, Memlinck, Mamlinc, Memmelinge, Memmeling en Memelingen. Als zijn voornaam wordt ook wel Jan genoemd en, naar de plaats waar hij werkte, Hans van Brugge. Zijn moeder Luca Styrn was eerst gehuwd met Henricus Appel. Haar tweede man was Hamman Momilingen, de vader van de kunstschilder.

Uit stijl- en gevarieerde kleurverwantschap met Stefan Lochner leidt men af dat Memling langs een verblijf in Keulen naar Vlaanderen afzakte, vóór 1451, het sterfjaar van Lochner.

Vermoedelijk tussen 1451 en 1465, toen hij zich in Brugge kwam vestigen, genoot Memling een opleiding bij die andere meester der Vlaamse Primitieven Rogier van der Weyden, in Brussel.

Op 30 januari 1465 werd hij ingeschreven in de Poortersboeken van de stad Brugge. Op dat moment was hij niet onbemiddeld, want de Poortersmelding kostte hem 24 schellingen en dat was toch het maandloon van een handwerker. Op dat ogenblik was Brugge de geliefde verblijfplaats van het Bourgondische hof, centrum van internationale handelscompagnieën en bedrijvig in de geldhandel.

In 1467 werd hij ingeschreven in het Brugse Sint-Lucasgilde. Hij gaf daar de portretkunst een nieuwe wending door de traditionele donkere achtergrond te vervangen door een interieur of een landschap.

In 1473 trad hij toe tot de gerenommeerde Broederschap van O.L.V. ter Sneeuw. Daarmee bereikte hij een aanzienlijke sociale status en behoorde hij meteen tot de hoogst bereikbare top als ambachtsman.

Memling bezat in 1486 twee stenen huizen in de Sint-Jorisstraat, waar hij woonde, en met een poort uitgevend in de Jan Miraelstraat. In 1466 is een van die huizen al in zijn bezit. Hij kon er zelfs tot twee leerlingen onderdak geven. Hannekin Veranneman en Passchier van der Mersch waren er een paar van. Hij behoorde toen tot de 10% rijkste burgers van Brugge en tot de 875 inwoners, die minstens 1 pond belasting moesten inbrengen voor het bekostigen van de oorlog tussen Maximiliaan van Oostenrijk en Frankrijk. De daaropvolgende economische crisis zou hem echter wel financieel duperen.

Zijn vrouw, Tanne de Valkenaere, stierf in 1486. Ze liet hem de minderjarige Hannekin, Neelkin en Claykin achter.

Bij zijn dood had Memling blijkbaar niet genoeg geld om in de kerk van de Sint-Gillisparochie begraven te worden, zoals gebruikelijk bij de hogere Brugse kringen.

Over zijn werken

Beschouwingen omtrent werken, stijl of techniek van Memling kunnen alleszins niet de beïnvloeding van de Duitser Stefan Lochner, van de Brusselaar Rogier van der Weyden en zijn bewondering voor Jan Van Eyck negeren. Door het zoeken naar een logische integratie van figuren en groepen in een opvallend realistische omgeving, verwerkt hij evenwicht en symmetrie bij het uitzuiveren van vormen en emoties tot een sereen wereld- en paradijsbeeld, waar heiligen en mensen onderling in harmonie leven. Hij drukt aldus een mystiek ideaal uit door middel van een contemplatieve kunst, die wel statischer voorkomt dan deze van zijn voorgangers.

Naast het zoeken naar een logisch integreren van zijn figuren, plaatst hij vaak een driehoekige compositie op het voorplan van zijn tafereel, zodat hij een onmiddellijke diepte creëert. Het Johannesretabel uit het Oud Sint-Janshospitaal van Brugge, de John Donne-triptiek in de National Gallery in Londen en de Madonna met Schenker uit het Kunsthistorisches Museum in Wenen zijn voorbeelden ervan.

Verticale architectuurelementen bakenen een achterliggend landschap af en doorzichten zorgen voor ruimte naar de diepte toe, zoals in het Johannesaltaar van het Oud Sint-Janshospitaal in Brugge en de Floreins-triptiek van hetzelfde museum.

Het gebruik van het atmosferisch perspectief en het steeds herhalen van het schoonheidsideaal van bepaalde figuren, opvallend bij de Madonnafiguur, wordt zelfs uitgezuiverd bij de talloze portretten. Heel typisch hierbij is de aandacht voor het afbeelden van heraldiek en totaal nieuw is het plaatsen van personages in een landschap. Portret van een onbekende dame en het rechterluik van de Madonna van Nieuwenhove, allebei uit het Oud Sint-Janshospitaal in Brugge, de Portinariportretten uit het Metropolitan Museum of Art in New York, Portret van een man in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten in Brussel, een Portret van een onbekende jonge man in het Musée des beaux-arts de Montréal en een Portret van een jonge Man uit de Gallerie dell'Accademia van Venetië getuigen hiervan. Ook de Portretten van het echtpaar Moreel in het Museum voor Schone Kunsten in Brussel, Benedetto Portinari in het Uffizi van Florence en het Portret van een man in het Mauritshuis in Den Haag ontstonden volgens eenzelfde concept.

Passie-altaarstuk (1491) in het St. Annen-Museum, Lübeck

Het Portret van Benedetto Portinari uit de Uffizi in Florence, de Triptiek met de Verrijzenis uit het Louvre in Parijs en de Madonna met Schenker uit het Kunsthistorisches Museum in Wenen vertonen decoratieve elementen ontleend aan de Italiaanse renaissancestijl. Italiaanse opdrachtgevers zouden hieraan niet vreemd zijn.

Bij de afbeelding van de reële wereld, als achtergrond voor hun imaginair-mystische figuratie en als diepte-effect, is Memling schatplichtig aan de pre-Eyckiaanse Ars nova en aan de voorgaande Vlaamse Primitieven. Het hyperrealisme wordt door deze kunstenaars aangewend als middel om driedimensionaliteit te creëren. Op een van de taferelen in het Ursulaschrijn van het Brugse Oud Sint-Janshospitaal worden de figuranten weerkaatst in het kuras van de middelste krijger. De spiegel op de Diptiek van Maarten van Nieuwenhove uit hetzelfde museum betracht hetzelfde effect. Realiteitsrake weergave van textiel en kostuumonderdelen, juwelen en muziekinstrumenten, naast delicate imitatie van flora veroorzaken tastbaarheid, evengoed in het Ursulaschrijn als in het Reinsaltaar of de Moreeltriptiek.

Het is echter bij Roger van der Weyden dat Memling de aandacht gaat zoeken voor de vorm en de expressie, die hij aan zijn figuren en composities wil geven. Dramatische spanningen en tegenstellingen worden echter verzacht en uitgezuiverd tot het uiteindelijk statische eindresultaat, zo typisch voor de schilder Memling.

Memling schilderde het drieluik met Het laatste oordeel (Muzeum Narodowe, Gdańsk) tussen 1467 en 1471.

Biddende man en vrouw in het Noord-Brabants Museum

Biddende man en vrouw

De afbeelding hierboven toont twee schilderijen van Memling die hoogstwaarschijnlijk werden gemaakt bij het huwelijk van beiden. De hond op het schilderij van de vrouw is het zinnebeeld van huwelijkstrouw. De zoon, die later werd bijgeschilderd, draagt een rood kruisje op zijn kledij om aan te geven dat hij was overleden.

Schilderijen
Portret van een man met een rode muts
Portret van een man
Triptiek met het mystieke huwelijk van de H. Catharina
Het Laatste Oordeel

Musea

De schilderijen van Hans Memling zijn in talrijke musea te zien: o.a. in

Literatuur
  • Carlos VAN HOOREWEDER, Hans Memling in het Sint-Janshospitaal Brugge, Brugge, 1994, 47 blz.
  • Dirk DE VOS, Hans Memling Catalogus (tentoonstelling Brugge 1994), Ludion, 1994, 255 blz.
  • Till-Holger BORCHERT, De portretten van Memling, Ludion, 2005, 191 blz.

Straten
  • Hans Memlingdreef (Lommel)
  • Hans Memlingdreef (Ieper)
  • Hans Memlinglaan (Brugge)
  • Hans Memlingstraat (Roeselare)
  • Hans Memlinglaan (Bilthoven)
  • Memlingstraat (Amersfoort)
  • Memlingstraat (Antwerpen)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.