Gothic (subcultuur)

Terwijl de eerste golf van postpunk als genre voorbij ging, bleef gothic groeien, zowel op muzikaal als op visueel vlak. Op muzikaal vlak vanaf begin jaren 80 met bands als The Cult, Sisters of Mercy, Dead Can Dance, Xmal Deutschland, Fields of the Nephilim, Miranda Sex Garden, The Mission, Clan of Xymox en Love Is Colder Than Death. Dit veroorzaakte een vrij groot aantal stijlvariaties (ook wel gothic-soorten), een ontwikkeling die nog eens werd versterkt door de grote verscheidenheid aan lokale scenes.

Tegen het midden van de jaren 90 had de victoriaanse kledingstijl zijn weg gevonden naar de subcultuur - iets dat in 2003 nog eens nieuw leven werd ingeblazen door de gothic-expositie in het Victoria and Albert Museum in Londen. Niet lang daarna nam de scene ook fetisjistische stijlen over. Rond het jaar 2000 kan er worden gesproken van minstens een tiental verschillende soorten goths: romantigoths (ook wel klassieke goths of victoriaanse goths), folk Goths, Fetish Goths, Raver Goths, Corporate Goths, Vampire Goths (niet te verwarren met Vampyres, een aparte subcultuur), Pagan Goths, Ren Faire Goths en ook Cyber Goths - met de invloed van anime -, Lolita Goths: een poppenstijl die het kind in de mens laat zien. Hoewel de Lolita stijl veel overeenkomende stijlelementen heeft, hoort het niet bij de gothic subcultuur. Lolita is ook geïnspireerd op edwardiaanse en victoriaanse mode, en dit heeft vaak een donker randje, maar de wortels van Lolita liggen in Japan en heeft dus weinig te maken met de ontwikkeling van de gothic subcultuur in Nederland.

De gothic-muziek kent vele verwante genres of subgenres. Veel van deze muziek is niet gothic, maar wordt toch bij het genre gerekend door velen vanwege de populariteit binnen de scene. In zijn meest brede interpretatie vormt gothic waarschijnlijk een van de genres binnen de popmuziek waarin de grootste variëteit aan subgenres aanwezig is. Sinds de jaren 90 fungeert gothic immers als overkoepelende term voor new wave, gothic rock, electro, futurepop (betwist), medieval, neofolk, industrial en darkambient.

Gothic-metal wordt soms aan dit rijtje toegevoegd, maar deze associatie lijkt niet gerechtvaardigd te zijn. Gothic-metal zou vooral progressieve metal zijn en muzikaal gezien niet altijd evenveel met bovenstaande genres te maken hebben. De gothic-metal-stroming ontstond in de vroege jaren negentig uit de metal. Pioniers van het genre, zoals Paradise Lost, hadden naast deathmetal-acts, zoals Morbid Angel, ook naar gothrock-acts zoals The Sisters Of Mercy geluisterd. Deze vroege gothic-metal kenmerkte zich dus door een combinatie van death- en doommetal-ritmes, met gothic-achtige, ijle achtergrondvocalen en een gothrock-achtige afwerking van de nummers. Later in de jaren 90 werd de muziek van een andere zogenaamde doom/gothicmetalband, Theatre Of Tragedy, een nog groter succes. De typische muzikale opbouw van Theatre of Tragedy, de ruwe deathmetalvocalen en zware gitaarriffs in combinatie met hoge vrouwelijke operavocalen (sopraan), is sindsdien bijna synoniem geworden voor wat tegenwoordig wordt begrepen onder gothic metal. Muziek die bekendstaat om bijna clichématige vrouwenzang en contrasterend gitaargeweld. De aanhangers van deze stroming zijn vaak niet op de hoogte van de oudere postpunkachtergrond van gothic. Vaker wel dan niet, voelen ze zich vooral aangesproken door de zwarte fluwelen jurken en dramatische muziek, eigen aan de hedendaagse gothic metal. Deze stroming heeft haar grootste aanhang onder een wat jonger publiek, dat de jaren 80 niet actief heeft meegemaakt. Door dergelijke ontwikkelingen is binnen gothic de nadruk van een kritische levenshouding en muzikale originaliteit verschoven naar een meer op het uiterlijk gerichte houding. De lange zwarte jurken waar gothic vooral om bekendstaat, zijn een latere ontwikkeling die waarschijnlijk eigenhandig op gang is gezet door bands als Christian Death, die zo ongeveer begonnen zijn met een dergelijke kledingstijl.

Verscheidene muziekgenres worden volgens sommigen ten onrechte met gothic geassocieerd. Genres zoals industrial en Electronic Body Music (EBM) kan men beschouwen als behorend tot een andere scene, die zich vooral in Duitsland en de VS heeft ontwikkeld met Skinny Puppy en VNV Nation onder de bekendste bands. Daar staat tegenover dat deze bands (zeker buiten Duitsland) bijna uitsluitend in de gothic-scene bekendheid genieten. Aan de andere kant lijkt het verkeerd om iedere persoon in de gothic-scene een goth te noemen en zijn het enkel de liefhebbers van gothic rock en zijn subgenres die dat recht hebben. Bij hen genieten de elektronische genres (behalve misschien dark wave) weinig populariteit. De Industial of Industrial rock band Nine Inch Nails is ook een band die erg populair is.

De muziekstroming van de 21e eeuw, die geïnspireerd is op de muziek uit de middeleeuwen en doorgaans wordt aangeduid met de term Medieval, is eveneens populair bij een aanzienlijk deel van de goths, hoewel beide stromingen zich grotendeels onafhankelijk van elkaar hebben ontwikkeld.

De invloed van de gothic-literatuur op de gothic-subcultuur is te zien in veel voorbeelden van de gothic-muziek. Deze invloeden kwamen er, via een omweg, via de populaire beelden van horrorfilms op televisie. The Byronische held in het bijzonder was een sleutelfiguur in het imago van de mannelijke goth. De iconische figuur van Dracula gespeeld door Béla Lugosi werd erg aantrekkelijk gevonden door de vroege goths. Ze voelden zich aangetrokken door Lugosi's uitstraling van dreiging, elegantie en mystiek. Sommige mensen geven zelfs de eer aan de groep Bauhaus met hun eerste single "Béla Lugosi's Dead", die uitkwam in augustus 1979, voor de start van de gothic-subcultuur. Maar veel eerdere arthousebewegingen werden ook beïnvloed door gothic-mode en -stijl. Een belangrijk vroeg voorbeeld is Siouxsie Sioux van de groep Siouxsie and the Banshees. Sommige leden van Bauhaus waren zelf kunststudenten en/of actieve kunstenaars.

Met het concept van de femme fatale, dat verscheen in Romantische literatuur, film noir en ook gothic-literatuur, kwam een vitaal figuur voor vrouwelijke goths. In de film, de femme-fatalestijl geadopteerd door de stomme-filmactrice Theda Bara werd een blijvende invloed. Bara was bijgenaamd 'de vamp' en haar voornaam was een anagram voor "death" (de dood). Zij vestigde het uiterlijk voor bleke, roofdierachtige vrouwen in latere films, die uiteindelijk de gothic-subcultuur beïnvloedden.

Sommige van de vroege new wave- en death rock-artiesten adopteerden een traditioneel horrorfilmimago en gebruikten de soundtracks van horrorfilms voor inspiratie. Hun publiek reageerde gelijkaardig met gepaste kledij en accessoires. Standaard horrorfilmelementen zoals mist, rubberen vleermuizen en spinnenwebben werden gebruikt als gothic-clubdecor vanaf het begin in The Batcave. Dergelijke referenties in muziek en imago waren oorspronkelijk grappig bedoeld. Maar na verloop van tijd namen groepen en leden van de subcultuur het meer serieus. Als gevolg daarvan verschenen morbide, bovennatuurlijke en occulte thema's als zichtbaarder en serieuzer element binnen de subcultuur. De connectie tussen horror en gothic werd in de verf gezet in zijn vroege jaren door The Hunger, een vampierfilm uit 1983, met in de hoofdrollen David Bowie, Catherine Deneuve en Susan Sarandon. De film toonde de new wave-groep Bauhaus die "Béla Lugosi's Dead" speelde in een nachtclub. In 1993 werd Whitby de locatie voor wat het grootste gothic-festival van het Verenigd Koninkrijk werd - Als een direct gevolg van het feit dat het in Bram Stokers Dracula werd gebruikt.

Tijdens de evolutie van de gothic-subcultuur werd familiariteit met gothic-literatuur belangrijk voor veel goths. Keats, Poe, Baudelaire en andere romantische schrijvers werden even symbolisch voor de subcultuur als de geheel zwarte kleding.

Een nieuwe literaire invloed op de gothic-scene was Anne Rice' heruitvinding van het idee van de vampier. De personages van Rice werden afgeschilderd als wezens die worstelden met eeuwigheid en eenzaamheid. Dit tezamen met hun tegenstrijdige of tragische seksualiteit trok veel goth-lezers erg aan, wat haar werk zeer populair maakte in de jaren tachtig tot in de jaren negentig. Een aantal van haar boeken is verfilmd. Vooral Interview with the Vampire is bekend, met in de hoofdrol Brad Pitt, en Queen of the Damned, waarin goths direct en indirect verschijnen. De eerste film in het bijzonder hielp om de verspreiding van victoriaanse mode in de subcultuur aan te moedigen - hoewel kleding die op het verleden gebaseerd is een terugkerende trend is in de gothic-subcultuur.

Toen het verband tussen de gothic-subcultuur en horrorfictie een gevestigde norm werd, werd het bijna een cliché. Goths doken vaak op als personages in horrorromans en in horrorfilms. Bijvoorbeeld The Crow leende direct van gothic-muziek en stijl. De films van Tim Burton zijn alle belangrijk voor hun representatie van goths of op gothic geïnspireerde personages. In het bijzonder in Beetlejuice, waarin Lydia, een gothic tiener, voorkomt. Ook Edward Scissorhands, The Nightmare Before Christmas, Sleepy Hollow, Ginger Snaps en Corpse Bride zijn prima voorbeelden van zijn hand. Op hun beurt trokken dergelijke films nieuwe mensen aan tot de gothic-scene. Anne Rice haar boekenserie "The Vampire Chronicles" en de populaire World of Darkness-rollenspellen (vooral Vampire: The Masquerade) refereerden ook direct aan de gothic-muziek en -cultuur en moedigden een interesse aan in de scene. Invloeden van anime en ook cyberpunk-fictie zoals The Matrix en Shadowrun hebben de interesse in the goth-scene doen toenemen. Tevens hebben ze geholpen met het bevorderen van de populariteit van de cyber-subcultuur of de industrial/gothic-ondersoort cybergothic en de populariteit van industrial-muziek.

Ook belangrijk is de positieve rol van een wederkerig goth-personage in de Amerikaanse televisieserie NCIS. Abby Sciuto, gespeeld door Pauley Perrette is duidelijk goth en werkt vastberaden aan de zijde van de hoofdrolspelers als een zeer bekwame, forensisch wetenschapper.

Een ander goth-personage is te zien in de Vlaamse televisieserie Het Eiland, namelijk de new wave-liefhebber Alain Vandam, gespeeld door Tom Van Dyck.