Ecosysteem

Ecosystemen worden bestudeerd in de ecologie, de leer (logos) van de huishouding (oikos) van de natuur. Ecologen gaan ervan uit dat de natuur uit min of meer samenhangende systemen bestaat. Ecosystemen kunnen op verschillende niveaus worden bestudeerd. Zo vormen bekende natuurgebieden als de Veluwe en de Waddenzee ieder een ecosysteem, maar specifieker kunnen ook onderdelen daarvan, respectievelijk een beukenbos en een zandplaat, als apart ecosysteem worden bestudeerd, of juist overkoepelende eenheden zoals de 'oostelijke zandgronden' en de oceaan.

Ecosystemen zijn op te delen in twee, elkaar beïnvloedende, componenten:

• de levensgemeenschap (het levende of biotische deel)
• de biotoop (het fysico-chemische of abiotische deel).

Tussen de verschillende soorten organismen binnen een ecosysteem gaat het vooral om eten en/of gegeten worden. Veel interacties binnen een gegeven ecosysteem worden door wetenschappers dan ook beschreven als een voedselketen of voedselweb. Het abiotische, anorganische, deel bepaalt in grote lijnen de vorm van het biotische, organische deel van het ecosysteem. Zo bepaalt de hoeveelheid regenval het voorkomen van regenwouden en woestijnen. Organismen hebben echter ook grote invloed op de abiotische factoren, doordat ze bijvoorbeeld de zuurgraad van de bodem, de bodemstructuur (plantenwortels, bodemfauna), de bodemvochtigheid (verdamping door planten) of de hoeveelheid lichtinval (bladerdak) op de bodem beïnvloeden. Het biotische deel van een ecosysteem telt drie basale componenten: de producenten, vaak planten, de consumenten, veelal dieren en de reducenten, vaak schimmels en bacteriën, die dode organismen weer afbreken tot elementaire bouwstoffen.

Leeuw in savanne

Wat als ecosysteem wordt beschouwd, hangt af van de interesse van de onderzoeker en de vraagstelling bij het onderzoek. Voorbeelden van grotere ecosystemen zijn bos, grasland, koraalrif, mangrove, meer, regenwoud, savanne, toendra en woestijn. Voorbeelden van kleinere ecosystemen zijn een dobbe, een knotwilg of een boomholte.

Een ecosysteem kenmerkt zich door:

• netwerken van relaties tussen organismen
• de circulatie van energie en materie. Afval van het ene organisme is voedsel voor het andere organisme. Er is sprake van recycling, stoffen en energie raken niet snel uitgeput
• een dynamisch evenwicht
• zelfherstellend vermogen, waardoor verstoringen tot op zekere hoogte opgevangen worden.
• relaties met andere ecosystemen (energie- en materiestromen, migratie van soorten). Een ecosysteem is geen gesloten systeem.

Wanneer de veerkracht van een ecosysteem wordt overvraagd, kan het onherstelbaar worden verstoord en 'instorten', overgaan in een geheel ander syteem. Dit gaat gepaard met veranderingen in de stof- en energiestromen, de relaties tussen soorten en een verlies aan variatie van soorten.

Sommige eigenschappen van ecosystemen, waaronder het kringloopkarakter, en daardoor de duurzaamheid, hebben ertoe geleid dat ecosystemen als voorbeeld fungeren voor niet-natuurlijke systemen zoals in de economie. De economie zou, naar het voorbeeld van ecosystemen, ook meer circulair moeten worden, afval moeten hergebruiken, en daarmee meer duurzaam moeten worden. Ecosystemen vormen een voorbeeld voor de kringloopeconomie en de Industriële ecologie. Ook Cradle to Cradle neemt het ecosysteem tot voorbeeld voor de economische productie.

Daarnaast is in de bedrijfskunde de term 'ecosysteem' in business ecosystem als metafoor in zwang geraakt om het belang te benadrukken van de relaties tussen bedrijven en hun omgeving.

• Bioom
• Ecosysteemdienst; Betaling voor ecosysteemdiensten
• Ethologie
• Eutroof, Mesotroof, Oligotroof
• Natuurlijk evenwicht
• Nitrificatie
• Pioniersoort
• Substraat (ecologie)
• Voedselpiramide

Zie de categorie Ecosystems van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.