Logos

Logos werd door Heraclitus, een van de bekendere Presocratici, gebruikt om de menselijke kennis en inherente orde van het universum te kenschetsen, een wetmatigheid die in het gehele universum aanwezig is of door de goden ingesteld is. Dit ziet hij achter de veranderlijke dagelijkse werkelijkheid, die hij met zijn πάντα ῥεῖ (panta rhei, "alles stroomt") verwoordt.

Voor Socrates, Plato en Aristoteles betekende logos feitelijk het vermogen van de menselijke rede en de kennis die de mensen van de wereld en elkaar bezitten. Voor Aristoteles met name, die zich ook het eerst met logica bezighoudt, wordt logos het concept van de menselijke rationaliteit, datgene wat de mensen van de dieren onderscheidt.

De stoïcijnen verstonden onder logos de levenskracht van het universum. De logos vormt de oorsprong van het universum, een soort oerfenomeen, waar alle werkingskracht uit voorkomt. Logos symboliseert hiermee bijvoorbeeld het principe van oorzakelijkheid, voornamelijk van de causa finalis (de finale of doel-oorzaak) die de natuur als het ware bestuurt.

Volgens de interpretatie door de theosofen[1] wordt met het woord "logos" oorspronkelijk in de oudheid de goddelijke essentie van iedere eenheid aangeduid. Of dit nu de essentie van een subatomair deeltje of de essentie van het zonnestelsel is.

Joh. 1:1 en het begin van Joh. 1:14

Het Johannesevangelie opent met “In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God.”. In het Grieks wordt hier driemaal λόγος gebruikt. Dit gebruik sluit aan bij het gebruik van de Stoa, hier wordt logos direct met God, als het principe dat aan de oorsprong van het universum ligt, verbonden. Het Johannesevangelie vervolgt dan (Joh. 1:14) “Het Woord is mens geworden...”. Dit heeft voor de vroege kerk de basis gevormd van een Christologie die zich met de vraag van de drie-eenheid heeft bezighouden, waarbij in deze zin de incarnatie werd gelezen.

Door Bijbelwetenschappers wordt deze uitspraak wel als bewust dubbelzinnig gezien, omdat dit woord een eigen betekenis had, zowel voor de joden die bekend waren met de mystiek van het Judaïsme, als voor de Hellenistische Joden. Elk van deze groepen kon zijn eigen betekenis in dit logos lezen. Met name de volgelingen van Philo kenden het woord logos als zeer belangrijk begrip, het was bij hen niet identiek met God, maar werd door Philo wel “de zoon van God” genoemd, en neemt na God de tweede plaats in als boodschapper tussen God en de mensen.

Oosterse godsdiensten hebben uiteraard niet het Grieks als hun oorspronkelijke taal, en gebruiken derhalve ook het woord logos niet, maar ze kennen wel concepten die vergelijkbaar zijn, zoals Dao (道) en dharma (धर्म). In sommige Chinese Bijbelvertalingen wordt het woord logos ook met Tao vertaald, alhoewel dit wel provocatief is. Een vergelijkbaar concept in het hindoeïsme is “Om” (ॐ).

Hegel zag 'logos' als begrip, als rede en vooral als absolute geest . En Bochenski (Pools filosoof) in zijn werk 'Wegen van wijsgerig denken' zag in de 'logos' de eeuwige wetmatigheden van de logica, de wiskunde en andere exacte wetenschappen, als een enig absoluut-zijn; terwijl al het overige, dat is, daaraan contingent moest zijn. Logos als het absolute-zijn: een andere 'god'.

• Logos is een vrijmetselaarstijdschrift dat uitgegeven wordt door het Grootoosten van België.
• Logos is de naam van drie schepen van Operatie Mobilisatie. De Logos (oorspronkelijk het Deense schip Umanak) was het eerste schip van de organisatie, tot het in 1988 bij Kaap Hoorn verging. Het werd toen vervangen door de Logos II. In 2008 werd de Logos II vervangen door de Logos Hope.

• Het lemma "logos" in het standaardwerk van Lidell, Scott en Jones A Greek-English Lexicon.
• Johannes 1 in de Statenvertaling.