Chinezen in Nederland

Zes procent van hen komt uit Suriname, twintig procent uit Indonesië, drieëntwintig procent uit Hongkong, vijfendertig procent uit de Volksrepubliek China en zestien procent uit overige landen zoals Maleisië, Singapore en het Verenigd Koninkrijk.[9] Een groot deel van de Nederlanders van Chinese afkomst zijn Han-Chinezen. Maar er bestaat ook een groep Chinezen die zichzelf Peranakan-Chinezen noemen. Andere veelvoorkomende subgroepen zijn Chinese Vietnamezen, Chinese Maleisiërs, Chinezen in Indonesië. Een zeer klein deel van de Chinezen in Nederland behoort oorspronkelijk tot de Thaise Chinezen.

De Chinezen in Nederland afkomstig uit Maleisië, Singapore en Indonesië hebben voornamelijk Minnanyu en Chaozhouhua als moedertaal. Degenen uit Indonesië gebruiken Indonesisch ook vaak als moedertaal. Een deel van de Chinezen uit deze drie landen behoort tot de Peranakan-Chinezen, een grote Chinese minderheid die van huis uit sterk geassimileerd was met de Maleise cultuur en bevolking. Landelijk bekende nazaten van deze Peranakan-Chinezen in Nederland zijn de politica Mei Li Vos en de striptekenaar Thé Tjong-Khing.

De Chinezen uit Hongkong bestaan voor een groot deel uit autochtone Hongkongers. De eerste generatie heeft vooral Weitouhua en Hongkong-Hakka als moedertaal. De rest van de Hongkongers kwam oorspronkelijk uit de Zuid-Chinese provincie Guangdong.

De groep die vanuit Suriname kwam, bestaat grotendeels uit Hakkanezen die Hakka als moedertaal hebben.

In de loop der jaren zijn veel Chinezen naar Nederland gevlucht vanuit de Volksrepubliek China, Vietnam en Indonesië. Dit waren niet alleen Han, want onder de vluchtelingen waren er ook Tibetanen en Oeigoeren.

Na de onafhankelijkheid van Indonesië werden veel Chinezen in Indonesië gediscrimineerd, vanwege hun vermeende loyaliteit aan de Nederlanders. In de opvolgende jaren ontstonden rassenrellen tegen Chinezen. Dit gebeurde vooral wanneer het economisch slecht ging in het land. Vele vrouwen werden verkracht en veel bezittingen van Chinezen werden gestolen of kapotgemaakt. Hele Chinese buurten werden soms in brand gestoken. Door dit etnische geweld zijn na 1949 veel Chinezen vanuit Indonesië naar Nederland gegaan. Toen Nederlands-Nieuw-Guinea door Indonesië werd binnengevallen, werden veel lokale Chinezen gewelddadig aangevallen. Hierdoor is een groot deel van de Chinezen in Nieuw-Guinea naar Nederland gevlucht.

Vanaf de jaren zeventig zijn veel vluchtelingen van de Volksrepubliek China van Tibetaanse afkomst. Tot heden vluchten Tibetanen naar Nederland en andere landen. De Tweede Kamer had in 2011 Kamervragen gesteld over mogelijke uitzettingen van deze groep vluchtelingen.[10]

In de jaren tachtig kwamen veel Chinese Vietnamezen naar Nederland als politiek vluchteling. Ze waren voor het anti-Chinese geweld van de Vietnamese overheid, dat na de Chinees-Vietnamese Oorlog (1979) ontstond, gevlucht. Ze verlieten Vietnam over zee met gammele bootjes of over land naar de Chinese provincie Guangxi. Voor de Chinees-Vietnamese vluchtelingen werden aparte Chinese scholen gesticht.

De nieuwste groepen Chinese migranten in Nederland komen van het Chinese vasteland. De meerderheid hiervan kwam vanuit Wenzhou, Guangzhou, Fuzhou en Qingtian. De migratie van deze vasteland Chinezen begon eind jaren tachtig. Een deel kwam na het neerslaan van het Tiananmenprotest als politieke vluchteling. Onder deze vluchtelingen bevinden zich ook alleenstaande minderjarige asielzoekers (ama's).[11]

De overheid van de Volksrepubliek China zit niet altijd te wachten op de terugkeer van vluchtelingen. Maar in 1994 kon Nederland een akkoord bereiken en werden vijfhonderd Chinese vluchtelingen teruggestuurd naar de Volksrepubliek.[12]

Na 2000 is een deel van de politieke vluchtelingen afkomstig uit het westen[13]) van de Volksrepubliek China van Oeigoerse afkomst. Volgens VluchtelingenWerk Nederland en Amnesty International lopen deze vluchtelingen een verhoogd risico, als ze terug worden gestuurd naar het land van herkomst.[14][15] In 2013 zijn er onder de vluchtelingen enkele tientallen Chinezen in Nederland van Oeigoerse afkomst.[16]

In 2008 was er een broodjeaapverhaal dat Koning Willem-Alexander de troon zou bestijgen en daarmee alle asielzoekers een verblijfsvergunning zou geven.[17] Hierop meldden zeshonderd Chinezen zich bij het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers in anderhalve week tijd.[18] Totaal hebben zich in maart en april achthonderd Chinezen gemeld.[19] Volgens de overheid hadden deze mensen geen vluchtelingenverhaal en waren het illegale migranten die al langer in Nederland verbleven.[20]

De laatste jaren groeit in Nederland het aantal studenten en wetenschappers in het kader van een uitwisselingsprogramma met China enorm: de Erasmus Universiteit Rotterdam, de TU Delft en de TU Eindhoven hebben de meesten.[21] Ook de Universiteit Leiden, waar sinds 2017 een grote Asian Library, gewijd aan de talen en culturen van m.n. Indonesië, China, Japan en Korea, aan de Universiteitsbibliotheek werd toegevoegd, trekt steeds meer studenten en onderzoekers uit China. In 2011 waren in Nederland bijna duizend promovendi en wetenschappers afkomstig uit de Volksrepubliek China[21]. Ruim 45% van de jonge Chinese Nederlanders volgt een universitaire opleiding.[22]

Men kan Chinese Nederlanders onderverdelen in Pre-2000 Chinezen, Nieuwe Chinezen en Tweede Generatie Chinezen. Pre-2000 Chinezen hadden zich voor 2000 in Nederland gevestigd. Zij kwamen vooral voor gezinshereniging en tot eind jaren tachtig kwamen zij vooral uit Hongkong. De Nieuwe Chinezen hebben zich na 2000 in Nederland gevestigd en zijn relatief jong. Zij spreken vooral een Mandarijns dialect. Tweede Generatie Chinezen zijn het nageslacht van de twee hiervoor genoemde subgroepen.[7]

De jiaxiang speelt in de Chinese cultuur een zeer belangrijke rol. Ook al is men Chinees, men kijkt toch vaak naar de jiaxiang waar men vandaan komt. Mensen uit dezelfde jiaxiang steunen elkaar in moeilijke tijden op allerlei gebied.

Meestvoorkomende jiaxiang van mensen van Chinese afkomst in Nederland:

• Fuzhou
• Qingtian
• Yongjia (Zhejiang) (arrondissement in Wenzhou)
• Wencheng (Zhejiang) (arrondissement in Wenzhou)
• Kanton (Guangzhou)
• New Territories (regio in Hongkong)
• Dapengbandao/Dapeng

In Rotterdam woonden er in 1992 3664 Chinezen.[8] Op 1 januari 1997 werden 44.000 mensen geteld die van Chinese of Hongkongse afkomst zijn en 25.000 mensen van Chinese afkomst uit andere landen.[7] Nederland telde in 2000 61.702 Chinezen[8]. In Rotterdam woonden er in 2005 7545 Chinezen. Dat was een verdubbeling ten opzichte van 1992[8].

In 1999 waren er 2571 mensen met zowel de Nederlandse als de Chinese nationaliteit. In 2004 waren dat er 4131 en in 2012 waren dat er 5562. Deze mensen met een dubbele nationaliteit hebben de Chinese nationaliteit van Hongkong, Macau of Republiek China (Taiwan), omdat de staat Volksrepubliek China de dubbele nationaliteit verbiedt. Hongkong, Macau en Taiwan voeren in dit opzicht een ander beleid dan de Volksrepubliek.[30]

De Chinese begrafenis is een belangrijk element in de Chinese cultuur, omdat het Chinese volk al millennialang aan voorouderverering doet. De uitvaart wordt uitvoerig gehouden en boeddhistische en daoïstische Chinezen houden een vegetarische vastenperiode die meer dan een week kan duren. Er is één rouwperiode van 49 dagen en een van honderd dagen.[34] In Nederland zijn diverse ondernemingen die zich bezighouden met de Chinese uitvaart: Chinese bloemenwinkels, Chinese begraafplaatsen en Chinese grafstenen/urnenbewerkers. In veel Chinese supermarkten wordt wierook, dodengeld, religieuze kaarsen en ander offermateriaal voor de voorouderverering verkocht. Er zijn in 2013 in Nederland Chinese begraafplaatsen in:[35] Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Rotterdam en Zwolle.