Jyutping

Jyutping is een vorm van romanisatie om Standaardkantonees in het Latijnse alfabet op te schrijven.

Jyutping
Naam (taalvarianten)
Vereenvoudigd 粤拼
Traditioneel 粵拼
Pinyin yuèpīn
Jyutping (Standaardkantonees) jyut6 jyu5 ping3 jam1
Standaardkantonees IPA: [jyːt̚˨ pʰɪŋ˧ ]
Yale (Standaardkantonees) yuht ping
Dapenghua IPA: [jiːt̚˨ pʰɐŋ˧ ]
Hongkong-Hakka jet8 pin6
Meixianhua jat8 bin5
Peng'im (Chaozhouhua) uak8 peng1
Letterlijke vertaling Kantonese dialecten spelling
Andere benamingen 香港語言學學會粵語拼音方案

Naast letters bestaat het ook uit cijfers die achter een letter staan. Hier zit geen spatie tussen. De cijfers kunnen op dezelfde regelhoogte gezet worden of op een stukje hoger. De letters komen voor een deel overeen met de klankletters van het Internationaal Fonetisch Alfabet. Deze klankletters zijn: m, f, n, l, h, w, s, j, ei, i, im, in, u, ui, un, œ en œk.

Jyutping is de verkorte vorm van Jyutjyu pingjam (Traditioneel Chinees: 粵語拼音; jyutping: jyut6jyu5 ping3jam1), vertaald "klankspelling van de Kantonese taal".

Geschiedenis

Het werd in 1993 ontwikkeld door de Linguistic Society of Hong Kong. In verschillende taalcursussen Standaardkantonees en invoermethoden van Standaardkantonees op computers en smartphones wordt gebruikgemaakt van jyutping.

Jyutping is naast Yale een van de meestgebruikte romanisatievormen van Standaardkantonees. Yale heeft een probleem dat jyutping niet heeft. Yale maakt namelijk geen onderscheid tussen de IPA-klanken: ɵ en œ. In Yale worden beide klanken geschreven als eu, terwijl het in jyutping geschreven wordt als eo en oe. In jyutping wordt de IPA-klank ɛːu geschreven als eu. Een voorbeeld is [tɛːu] (掉).

Beginklanken jyutpingalfabet

Let op: aa, aai, ou, oi en on zijn ook een klank, zonder beginklank.

b
[/p/]?
巴		 p
[/pʰ/]?
怕		 m
[/m/]?
媽		 f
[/f/]?
花
d
[/t/]?
打		 t
[/tʰ/]?
他		 n
[/n/]?
那		 l
[/l/]?
啦
g
[/k/]?
家		 k
[/kʰ/]?
卡		 ng
[/ŋ/]?
牙		 h
[/h/]?
蝦
gw
[/kʷ/]?
瓜		 kw
[/kʰʷ/]?
誇		 w
[/w/]?
蛙		  
z
[/ts/]?
渣		 c
[/tsʰ/]?
叉		 s
[/s/]?
沙		 j
[/j/]?
也

Eindklanken jyutpingalfabet
aa
[/aː/]?
沙		 aai
[/aːi/]?
徙		 aau
[/aːu/]?
梢		 aam
[/aːm/]?
三		 aan
[/aːn/]?
山		 aang
[/aːŋ/]?
坑		 aap
[/aːp/]?
圾		 aat
[/aːt/]?
剎		 aak
[/aːk/]?
客
  ai
[/ɐi/]?
西		 au
[/ɐu/]?
收		 am
[/ɐm/]?
心		 an
[/ɐn/]?
新		 ang
[/ɐŋ/]?
笙		 ap
[/ɐp/]?
濕		 at
[/ɐt/]?
失		 ak
[/ɐk/]?
塞
e
[/ɛː/]?
些		 ei
[/ei/]?
四		 eu
[/ɛːu/]?
掉		 em
[/ɛːm/]?
舐		   eng
[/ɛːŋ/]?
鄭		 ep
[/ɛːp/]?
夾		   ek
[/ɛːk/]?
石
i
[/iː/]?
詩		   iu
[/iːu/]?
消		 im
[/iːm/]?
閃		 in
[/iːn/]?
先		 ing
[/ɪŋ/]?
星		 ip
[/iːp/]?
攝		 it
[/iːt/]?
洩		 ik
[/ɪk/]?
識
o
[/ɔː/]?
疏		 oi
[/ɔːi/]?
開		 ou
[/ou/]?
蘇		   on
[/ɔːn/]?
看		 ong
[/ɔːŋ/]?
桑		   ot
[/ɔːt/]?
喝		 ok
[/ɔːk/]?
索
u
[/uː/]?
夫		 ui
[/uːi/]?
灰		     un
[/uːn/]?
寬		 ung
[/ʊŋ/]?
鬆		   ut
[/uːt/]?
闊		 uk
[/ʊk/]?
叔
oe
[/œː/]?
鋸		         oeng
[/œːŋ/]?
商		     oek
[/œːk/]?
削
  eoi
[/ɵy/]?
需		     eon
[/ɵn/]?
詢		     eot
[/ɵt/]?
摔		  
yu
[/yː/]?
書		       yun
[/yːn/]?
孫		     yut
[/yːt/]?
雪		  
      m
[/m̩/]?
唔		   ng
[/ŋ̩/]?
吳		      

Tonen

De verschillende tonen in het Standaardkantonees worden weergeven door cijfers. Voor mensen die Standaardkantonees kennen, is er een ezelsbruggetje om de tonen te onthouden.

  • toon 1 komt overeen met de toon in het cijfer één en zeven in het Standaardkantonees, in het jyutping jat1 en cat1
  • toon 2 komt overeen met de toon in het cijfer negen in het Standaardkantonees, in het jyutping gau2
  • toon 3 komt overeen met de toon in het cijfer vier en acht in het Standaardkantonees, in het jyutping sei3 en baat3
  • toon 4 komt overeen met de toon in het cijfer nul in het Standaardkantonees, in het jyutping ling4
  • toon 5 komt overeen met de toon in het cijfer vijf in het Standaardkantonees, in het jyutping ng5
  • toon 6 komt overeen met de toon in het cijfer twee en zes in het Standaardkantonees, in het jyutping ji6 en luk6
  • toon 7, zie toon 1
  • toon 8, zie toon 3
  • toon 9, zie toon 6

De klank faat kan alleen op de derde toonhoogte worden uitgesproken. De klank fat kan alleen in de eerste of zesde toonhoogte worden uitgesproken.

Toonnaam Yīn Píng
(陰平)		Yīn Shàng
(陰上)		Yīn Qù
(陰去)		 Yáng Píng
(陽平)		Yáng Shàng
(陽上)		Yáng Qù
(陽去)		 Yīn Rù
(陰入)		Zhōng Rù
(中入)		Yáng Rù
(陽入)
Toon(nummer) 123 456 1 (7)3 (8)6 (9)
Toonnaam in Nederlands hoogmidden rijzendmidden laag vallendlaag rijzendlaag hoogwordendmiddenwordendlaagwordend
Tooncontour 55 / 533533 21 / 111322 532
Voorbeeld (Chinees traditioneel) 分粉訓 焚奮份 忽發佛
Voorbeeld (jyutping) fan1fan2fan3 fan4fan5fan6 fat1faat3fat6

Voorbeelden
Vertaling: "Ik hou van Kantonees"
Traditioneel Vereenvoudigd Jyutping met cijfers
op dezelfde regelhoogte		 Jyutping Betekenis
廣州話 广州话 gwong2 zau1 waa2 gwong2 zau1 waa2 Standaardkantonees
粵語 粤语 jyut6 jyu5 jyut6 jyu5 Kantonees
你好嗎? 你好吗? nei5 hou2 maa3? nei5 hou2 maa3? Alles goed?
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.