Atlantis (eiland)

De Grieken, die de Atlantiërs overwonnen, waren verre voorouders van de Grieken uit Solons tijd. De stad Athene zou al vóór de ondergang van Atlantis zijn gesticht.

"Al het vette en zachte van de grond is rondom weggespoeld, waardoor alleen het magere lichaam van het land overbleef." [3]

Ook de Akropolis was ooit met aarde overdekt. Twintigduizend krijgers, zowel mannen als vrouwen, bewoonden de top van de Akropolis en voerden de beroemde staat Athene aan. Zij behaalden de overwinning. Griekse helden uit die tijd waren: Kekrops, Erechtheus, Erichthonios en Erysichthon. De ramp, die Atlantis wegvaagde, was de derde vóór de Vloed van Deucalion.

"Maar in later tijd waren er zware aardbevingen en overstromingen. Er kwam één gruwelijke dag en nacht waarop jullie complete strijdmacht door de aarde werd verzwolgen, terwijl tegelijk het eiland Atlantis door de zee werd verzwolgen en verdween."[2]

Plato introduceert het verhaal over Atlantis' macht en ondergang in de dialoog Timaeus. Daarin vertelt het personage Critias[4] hoe dit rijk omstreeks 9500 v.Chr. door een wereldwijde catastrofe, een soort zondvloed, zou zijn weggewist. In de onvoltooide dialoog Critias geeft Plato een zeer gedetailleerde beschrijving van het centrum van het machtige Atlantis-rijk:

"De oude hoofdstad was rijk aan natuurlijke bronnen en er was voedsel in overvloed. Hoge bergen boden beschutting tegen de noordenwind en over de weiden zwierven dieren zoals olifanten en paarden, die dronken uit meren en rivieren. Er regeerden tien koningen over dit paradijselijke eiland en de bewoners leefden er in volmaakte harmonie".

Volgens Plato was de oude hoofdstad van Atlantis een streng geometrisch uitgebouwd systeem van concentrische cirkels met om beurten een ommuurd eiland en een kanaal, met een totale diameter van 22,5 km. Op het cirkelvormige centrale eiland waren er sportterreinen, het koninklijk paleis en een tempel, gewijd aan de zeegod Poseidon, beschermgod van de stad. Het hoofdeiland was helemaal ingesloten door een cirkelvormig, 183 meter breed kanaal. Daaromheen was opnieuw een ringvormig eiland, 365 meter breed, met een paardenrenbaan, een kazerne en een grote binnenhaven. Het was gescheiden van de derde buitenste landring door een even breed kanaal. Aan één kant liep een kanaal van tien kilometer lang, rechtstreeks van de zee door dit geometrische complex, tot een binnenhaven in het centrum. Het eiland was in zestigduizend districten verdeeld.

Poseidon huwde Kleito, de dochter van Euenor en Leukippe. Haar ouders waren gestorven. Poseidon bouwde op de heuvel waar Kleito woonde de hoofdstad van Atlantis. Ze kregen tien kinderen (vijf tweelingen): Atlas en Gadeiros (Eumelos), Amferes en Euaimones, Mneseus en Autochthon, Elasippos en Mestor, Azaës en Diaprepes. Het eiland werd in tienen verdeeld en elke zoon heerste over een deel van het eiland. Atlas heerste over hen allen als koning. Ze werden door hun oudste zonen opgevolgd. Hun gouden beelden stonden om de tempel van Poseidon. De tempel was tweehonderd meter lang, negentig meter breed, met zilver aan de buitenkant bekleed en had gouden tinnen op het dak. Van binnen was de zoldering van ivoor met goud, zilver en bergkoper versierd. Het gouden beeld van de god Poseidon raakte met zijn kruin de zoldering, zo groot was het. Hij stond op zijn wagen die door zes gevleugelde paarden werd getrokken. Honderd Nereïden op dolfijnen stonden eromheen. In de tempel stond een zuil van bergkoper, waarop de wetten en de eed stonden geschreven. Om de vijf en zes jaar kwamen de koningen in de tempel bijeen om een stier te offeren en recht te spreken.

"Maar toen het goddelijke deel in hen aan kracht begon in te boeten door de veelvuldige menging met allerlei sterfelijks, en de menselijke aard de overhand kreeg, konden ze de weelde niet meer aan en verloren ze hun fatsoen. Voor wie zien kon, was het duidelijk hoe afstotend ze waren nu ze hun mooiste kostbaarheden kwijtraakten. Voor degenen die niet konden zien wat het ware, voorspoedige leven is, leken ze juist op dit moment, nu ze gevuld waren met onrechtvaardige hebzucht en macht, op hun mooist en gelukkigst! Maar toen Zeus, god van de goden, koning bij de wet, die zulke dingen wél kan zien, merkte dat een voortreffelijk geslacht sterk in verval raakte, besloot hij hen te straffen."[5]

Men beweerde (in 1966 gepubliceerd door prof. dr. Charles Hapgood in zijn boek Maps of the Ancient Sea Kings) dat Antarctica de plaats is waar het vroegere Atlantis zou hebben gelegen. Deze veronderstelling zou worden ondersteund door het idee dat op een aantal middeleeuwse wereldkaarten (de 'wereld' voor zover bekend in die tijd) Antarctica nauwkeurig staat getekend, terwijl men het bestaan ervan nog niet eens kende. De bekendste hiervan is de Piri Reis-kaart uit 1513. Op deze kaart lijkt volgens sommigen Antarctica nauwkeurig getekend te zijn zoals het er onder de gigantische ijskap uit zou zien. De meeste wetenschappers zien echter geen Antarctica op deze kaart maar alleen de doorgetekende kust van Zuid-Amerika. Cartografen uit die tijd, zo luidt de hypothese, moeten de 'kennis' van Antarctica van nog veel oudere kaarten hebben overgenomen. Kaarten die verloren zouden zijn gegaan. Er moet volgens dit idee een volk zijn geweest dat in een periode lang vóór het begin van de Middeleeuwen kennis had van de eilanden van Antarctica. Dit zou dan tijdens de laatste ijstijd zijn geweest, toen een groot deel van het noordelijke halfrond onder een dikke ijskap lag. Sommige delen van Antarctica zouden juist een zachter klimaat gehad hebben. Men dacht dat er toen een volk leefde dat de zeeën rond Antarctica bevoer of er misschien zelfs woonde. Het jaartal van 9600 v.Chr. waarin volgens Plato dit volk verdween ("9000 jaar vóór de tijd van Solon"), ligt ook dicht in de buurt van het einde van de laatste ijstijd, zo'n 11.000 jaar geleden. Een andere veronderstelling over de verdwijning van Atlantis gaat uit van een verschuiving van de aardkorst, waarbij Antarctica opgeschoven zou zijn in de richting van de zuidpool en daardoor binnen korte tijd met een ijslaag bedekt werd. Geen van deze ideeën vinden ondersteuning in de geologische wetenschap.

Volgens weer een ander idee zou het rijk Atlantis gevormd zijn geweest door een keten van kleine eilanden en bergruggen in het midden van de Atlantische Oceaan, die geografisch de Oude (Europa en Afrika) en Nieuwe Wereld (Amerika) verbonden, met uitlopers aan weerszijden van de Oceaan. Alleen de Azoren en de Canarische Eilanden zouden als toppen van de Mid-Atlantische Rug na de ramp boven de zeespiegel overgebleven zijn. Op geen van deze eilanden zijn echter resten van een oude hogere beschaving aangetroffen. Het klopt dat de dunne oceaanbodem in de buurt van de Azoren, evenals de overige delen van de Mid-Atlantische Rug, een vulkanische stoorzone is.

In een programma van National Geographic, Atlantis Rising:Cutdown uit 2016 wordt geconcludeerd dat dat het moerasgebied in het zuiden van Spanje (national park Donana) weleens de plaats kan zijn waar Atlantis zich bevond. Op zee heeft men vele ankers uit de bronzen periode gevonden die erop kunnen wijzen dat hier de ankerplaats was voordat men de hoofdstad van Atlantis invoer. Daarnaast heeft men landinwaarts een oude concentrische tempel gevonden met een diepe waterput in het midden ter ere van Poseidon. Het concentrische bouwwerk doet sterk denken aan de drie ringen waaruit Atlantis bestond (aldus Plato). Echter, steevast bewijs is tot op heden niet gevonden.

Sommigen werden ertoe gebracht te vermoeden dat Atlantis in de westelijke sahara van Noord-Afrika, in het gebied dat nu Mauritanië heet, zou liggen.[6] De Richatstructuur daar, een grote cirkelvormige steenafzetting met een diameter van ca. 23 km heeft er de schijn van dat het door een oudere beschaving gebruikt is om er een nederzetting op te bouwen. De vorm van de structuur voldoet exact aan de beschrijving door Plato.[7] Op satellietfoto's zijn door mensenhanden gemaakte structuren te zien, zoals een rechthoekig bouwwerk dat muren had van 50-70 meter lengte in de binnenste cirkel.[8] Onderzoek moet uitwijzen in welke tijdsperiode deze structuren zijn gemaakt. Opmerkelijk is wel dat bewoners in de directe omgeving skeletten van vissen hebben aangetroffen hetgeen een aanwijzing is dat hier vroeger water was.

Ook occultiste Helena Blavatsky (1831-1891) was erg gefascineerd door de legende van Atlantis. Ze was van mening dat de hoogontwikkelde cultuur van Atlantis zich na de vernietiging had verspreid in andere culturen en daarmee in de godsdiensten waarvan zij elementen had verzameld in de theosofie.[9] Blavatsky noemde de Atlantiërs het vierde wortelras. Ze zouden zijn voorafgegaan door 'Lemuriërs' van het derde wortelras, die een vroeger continent (Lemurië) in de Grote Oceaan bewoonden.

Toen werd het vierde vervuld van trots. Wij zijn de koningen, zeiden zij; wij zijn de goden. (..) Zij bouwden tempels voor het menselijke lichaam. (..) Zij bouwden reusachtige steden. (..) Zij bouwden grote beelden, negen yati's hoog, de grootte van hun lichamen [ruim 8 m]. (Stanza's van Dzyan)[10]

Atlantis ging volgens Blavatsky door opeenvolgende rampen ten onder. Het laatste eiland, Poseidonis, is het 'Atlantis' dat ten slotte in 9564 v. Chr. verdween. Atlantis, het derde grote continent (na Hyperborea en Lemurië), verdween ongeveer 850.000 jaar geleden.[11]

De eerste grote wateren kwamen. Zij verzwolgen de zeven grote eilanden. [12]

Atlantis werd door twee verschillende rassen bewoond, die lichamelijk en vooral moreel van elkaar verschilden en elkaars tegenstanders waren. Het land raakte verdorven en verging, maar overlevenden vonden een toevluchtsoord in wat nu de grote Gobiwoestijn is.

Alle heiligen gered, de niet-heiligen vernietigd. Met hen de meeste reuzendieren, voortgebracht uit het zweet van de aarde. Weinig mensen bleven. (..) Het vijfde, voortgebracht uit het heilige geslacht, bleef; het werd bestuurd door de eerste goddelijke koningen. Die weer neerdaalden, die vrede sloten met het vijfde, en die het leerden en onderrichten.[13]

De hindoeïstische mythe over de redding van Vaivasvata Manu door Vishnoe in de gedaante van Matsya (de Vis) zou betrekking hebben op deze vloed van Atlantis. Plato zou gegevens over het grotere continent met die over het laatste eiland hebben gecombineerd. Het centrum van het 'vijfde wortelras' (het 'arische') lag volgens Blavatsky in Centraal-Azië (Gobi) om de verloren Atlantische beschaving op te volgen.

Poseidonis (Atlantis) volgens W. Scott-Elliot

Na Blavatsky schreef W. Scott-Elliott (1849-1919) over Atlantis en Lemurië[14], waar hij kaarten bij voegde van de continenten in verschillende tijden. Volgens W. Scott Elliott had Augustus Le Plongeon (1825-1908) het volgende over de ondergang van Poseidonis (Atlantis) vertaald uit het Troano-manuscript (Madrid Codex), dat naar schatting vijfendertighonderd jaar geleden onder de Maya's van Yucatán op schrift werd gesteld':[15]

In het jaar 6 Kan, op de 11e Muluc van de maand Zac, deden er zich vreselijke aardbevingen voor die zonder onderbreking voortduurden tot aan de 13e Chuen. Het land van de lemen heuvels, het land Mu, ging ten onder: nadat het twee keer door een aardbeving was opgeschud, verdween het in de loop van de nacht, terwijl het bassin voortdurend werd opgeschud door vulkanische krachten. Omdat deze aardbevingen van plaatselijke aard waren, waren ze er de oorzaak van dat het land verscheidene keren en op verschillende plaatsen rees en daalde. Ten slotte bezweek het oppervlak en werden tien landen van elkaar gescheurd en verspreid. niet in staat weerstand te bieden aan de kracht van de schokken gingen zij in zee ten onder, mét hun 64.000.000 bewoners, 8060 jaar voor het schrijven van dit boek.[15]

Rudolf Steiner (1861-1925) borduurde op de theosofie voort. Hij beschrijft in zijn boeken en voordrachten in detail hoe Atlantis en zijn bewoners er fysiek uit zouden hebben gezien (totaal anders dan in het huidige tijdperk)[16]

De gedachte dat de bewoners van Atlantis een soort Übermenschen uit het hoge noorden zouden zijn, was vooral populair in de Duitse ariosofische beweging rond 1900 met als belangrijkste woordvoerder Guido von List. De gedachte was dat het blanke ras oftewel de Ariërs zouden afstammen van de bewoners van een verdronken continent Atlantis, Hyperborea of Thule in het hoge noorden. Deze gedachte werd vooral gepropageerd in de Thule-Gesellschaft uit München, een directe voorloper van de nazipartij NSDAP. De publicist Karl Georg Zschaetzsch (1920/22) en de Duits-Nederlandse geleerde Herman Wirth (1928) waren de eersten die over een superieure "Atlantisch-" of "Arisch-Noordse" beschaving spraken, die zich vanaf dit verdronken continent over het noordelijk halfrond had verspreid. Het Atlantische ras werd hier afgezet tegen het joodse volk, dat juist afkomstig zou zijn van een gedegenereerde cultuur. Wirth werkte dit verder uit in zijn uitgave van de Ura Linda Chronik (1933), waar hij de Friezen tot afstammelingen van de bewoners van Atlantis bestempelt. De radicale publicist Heinrich Pudor (1936) beweerde dat het rotseiland Helgoland het cultische centrum van het verdronken continent vormde.

Nazi-ideoloog Alfred Rosenberg (1893-1946) en SS-leider Heinrich Himmler (1900-1945) gaven deze gedachten vervolgens een plek in de inofficiële partijleer. De leer werkt ook door in het esoterisch nazisme, met name bij Julius Evola (1934) en Miguel Serrano (1978), waar het geloof in de superioriteit van de westerse cultuur verbonden wordt met de hoop op spirituele wederopstanding van het blanke ras. Ze zijn nog steeds populair in extreemsrechtse kring.

De korte samenvatting die Alfred Rosenberg in zijn Der Mythus des 20. Jahrhunderts uit 1930 geeft, is kenmerkend voor deze manier van denken.[17] Volgens Rosenberg zou uit diepzeeonderzoek zijn gebleken dat tienduizenden jaren geleden in korte tijd een Atlantisch bergmassief onder water is verdwenen, waarvan Groenland en IJsland de restanten vormen. De omstreden Welteislehre van Hanns Hörbiger stelde dat de aardas plotseling was gedraaid, waardoor de noordpool snel afkoelde, hele gebieden onder water raakten en de bewoners moesten vluchten. De blonde en blauwogige Atlantiërs die oorspronkelijk de bergdalen bewoonden, hadden een hoog ontwikkelde beschaving. Als zeevaarders en veroveraars trokken hun nakomelingen, de Ariërs, in hun zwanen- en drakenboten naar het Middellandse Zeegebied en Afrika. Anderen reisden over land naar Centraal-Azië en India en mogelijk verder naar China. Ook zouden ze via Noord-Amerika zijn doorgetrokken naar het zuiden van het Amerikaanse continent. De herinneringen aan de Atlantische cultuur zouden bijvoorbeeld terug te vinden zijn in het Indische Mahabharata-epos, in het Perzische zoroastrisme en in het oude Egypte voor de farao's. Rosenberg was echter minder geïnteresseerd in het waarheidsgehalte van deze theorieën, het ging hem vooral om het scheppen van nieuwe mythen die de Arische rassenleer konden ondersteunen. Deze nieuwe mythen moesten oude mythen als de wederkomst van Christus, het wetenschappelijke vooruitgangsgeloof en de marxistische hoop op een arbeidersparadijs vervangen.

Een afgeleide van deze theorie is te vinden bij de bestsellerauteur Jürgen Spanuth, die in navolging van Pudor, Helgoland centraal stelde in zijn Atlantisstudies. Spanuth inspireerde op zijn beurt de antropoloog Hans Peter Duerr, die zich verdiepte in de geschiedenis van de verdronken havenplaats Rungholt in Sleeswijk-Holstein.