Nevelen van Avalon

Koning Arthur in Camelot (middeleeuwse miniatuur).

De Nevelen van Avalon is een hervertelling van de Arthur-epiek, tegen de achtergrond van de Bretons-Keltische cultuur (zie Matière de Bretagne). Het verhaal volgt de vrouwen rond koning Arthur en hun invloed op politiek en religie. De belangrijkste hoofdpersoon is Morgaine, priesteres van Avalon, de halfzuster van koning Arthur.

Morgaine is de dochter van Igraine en Gorlois, hertog van Cornwall. Als Gorlois omkomt in de strijd, trouwt Igraine met Uther Pendragon. Vlak voor Gorlois' dood echter, brengt zij al een nacht met Uther door. Viviane, hogepriesteres van Avalon, en Taliesin, de Merlijn van Brittannië, hebben voorzien dat zij een zoon zullen krijgen die eenheid en vrede zal kunnen brengen in heel Brittannië. Met behulp van magie brengt Taliesin Uther (vermomd als Gorlois) naar het kasteel Tintagel. In deze nacht wordt Arthur verwekt. Wanneer koning Ambrosius sterft, volgt Uther Pendragon hem op. Uther trouwt met Igraine, waarmee hij de stiefvader van Morgaine wordt, en Arthur wordt geboren, Morgaines halfbroer.

Als Morgaine elf jaar oud is, en Arther zes, wordt er een aanslag gepleegd op Arthurs leven. Hun tante van moederskant, hogepriesteres Viviane, komt naar Caerleon en raadt Uther aan om Arthur, voor zijn eigen veiligheid, niet aan het hof te laten opgroeien. Uther stemt in en staat ook toe dat Viviane Morgaine meeneemt naar Avalon, waar ze wordt opgeleid als priesteres in dienst van de godin. Het eiland Avalon ligt bij Glastonbury verborgen in de mist en alleen gewijde priesteressen kunnen door deze mist heen naar het eiland varen. Morgaine wordt zich bewust van de spanningen tussen het oude heidense geloof en het nieuwe christelijke geloof. Na zeven jaar wordt zij ingewijd als priesteres en Viviane stuurt erop aan dat zij de volgende Vrouwe van Avalon zal worden.

Enkele maanden later wordt Morgaine verkozen om deel te nemen aan het vruchtbaarheidsritueel van de aankomende koning van Brittannië. Het ritueel is geen persoonlijke vereniging, maar een symbool voor het huwelijk van de koning met het land dat hij zal verdedigen. Morgaine deelt hierbij het bed met Arthur. De volgende morgen echter, herkennen ze elkaar en beseffen ze tot hun afschuw wat ze gedaan hebben. Twee maanden later merkt Morgaine tot haar ontzetting dat ze in verwachting is van haar halfbroer.

Glastonbury Tor, waar Avalon, verscholen in de mist, bij zou hebben gelegen.

Nadat Uther is gedood in de strijd tegen invallende Saksen, eist Arthur de troon van Brittannië op - ondanks de twijfels die er zijn of hij wel daadwerkelijk Uthers zoon is en niet die van Gorlois. De belangrijkste taak van Arthur is nu het verdedigen van Brittannië tegen de invallende Saksen. Viviane schenkt Arthur het heilige zwaard Excalibur en laat Morgaine hier een magische schede bij maken, waardoor hij geen bloed zal verliezen in een gevecht. Dankzij de verenigde machten van Avalon en Caerleon, weet Arthur de invallers te verdrijven.

Terwijl Morgaines zwangerschap vordert, voelt zij zich in toenemende mate bedrogen door Viviane en ze is woedend dat deze haar, door haar een rad voor ogen te draaien, zwanger heeft laten worden van haar eigen halfbroer. Ze wil niet langer in Avalon blijven en gaat naar het hof van haar tante Morgause, die getrouwd is met koning Lot van Orkney. Morgaine krijgt hier een zoon, Gwydion. Aangezet door haar eigen eerzucht en de ambitie van haar echtgenoot, haalt Morgause Morgaine over om haar zoon bij haar te laten opgroeien. Morgaine keert terug naar Arthurs hof en wordt hofdame van koningin Gwenhwyfar. Zij ziet Gwydion pas terug als hij volwassen is en een druïdepriester is geworden.

Gwenhwyfar kan geen kinderen krijgen en zij raakt ervan overtuigd dat God haar straft om haar zonden. Zij faalt, in haar eigen ogen, op twee manieren. Ten eerste lukt het haar niet om Arthur ervan te overtuigen dat hij het heidense geloof en de heidense rituelen in heel Brittannië moet verbieden. Ten tweede houdt zij heimelijk van Lancelot, Arthurs neef en beste ridder. Hoewel Lancelot Gwenhwyfars liefde beantwoordt, is hij een eerbare man die een diepe vriendschap voor Arthur koestert. Zowel Gwenhwyfar als Lancelot gaan zeer gebukt onder deze verborgen liefde.

De avond voor een beslissende strijd tegen de Saksen, laat Arthur zich door Gwenhwyfar overhalen om zijn Pendragon-banier te vervangen door een christelijke banier. Hierdoor groeien de spanningen tussen Avalon en Camelot. Wanhopig door een reeks aan miskramen, vraagt Gwenhwyfar aan Morgaine om haar te helpen en dreigt een affaire te beginnen, zodat ze zwanger kan raken van een andere man. Dan onthult Morgaine aan haar dat Arthur, zonder het te weten, een zoon heeft, en hun onvruchtbaarheid dus niet aan hem ligt. Gwenhwyfar zweert dit niet aan Arthur te zullen vertellen.

Na de strijd keert Arthur terug naar Camelot, dat beter te verdedigen is dan Caerleon. In de hoop de tragische liefdesband tussen Gwenhwyfar en Lancelot te verbreken, laat Morgaine Lancelot in een val lopen, waardoor hij gewongen is om te trouwen met Elaine (een nicht van Gwenhwyfar). Als Arthur en Gwenhwyfar later ruzie krijgen om het uitblijven van een erfgenaam, verbreekt zij haar belofte aan Morgaine en onthult aan Arthur dat hij een zoon heeft. Argwanend en geschokt laat hij Morgaine halen en dwingt haar om de waarheid te vertellen.

Gwenhwyfar raakt er nu van overtuigd dat de grote zonde waarvoor God hen met onvruchtbaarheid straft, het feit is dat Arthur, onwetend, incest heeft gepleegd met zijn halfzus. Zij haalt Arthur over om te gaan biechten bij de bisschop, die hem een uitgebreide boetedoening oplegt. Bovendien weet ze Arthur zover te krijgen dat hij Morgaine uithuwelijkt aan koning Uriens van Wales, een veel oudere man, terwijl Morgaine had willen trouwen met diens zoon, de druïde Accolon. Arthur wil graag dat zijn zoon Gwydion aan het hof opgroeit, maar Gwenhwyfar weigert.

Morgaine gooit de betoverde schede in een meer.

Morgaine verhuist naar het verafgelegen Wales. Daar begint ze een verhouding met Accolon. Zijn oudere broer, Avalloch, uit hierover zijn vermoedens, maar Morgaine zorgt er met behulp van haar magie voor, dat hij wordt gedood tijdens een berenjacht. Accolon is nu de erfgenaam. Morgaine haalt hem over om Arthur van zijn troon te stoten en het koninkrijk weer onder invloed van Avalon te brengen. Dit plan mislukt echter en Arthur doodt Accolon in een tweegevecht. Uriens is gebroken door de dood van zijn tweede zoon en Morgaine verlaat Wales voorgoed.

Als Gwydion volwassen is geworden, wordt hij opgeleid als krijger aan het Saksische hof. De Saksen noemen hem Mordred ("slechte raadgever"). Enkele jaren later stelt hij zichzelf voor aan Arthurs hof als zoon van koningin Morgaine en stiefzoon van koningin Morgause (die hij "moeder" noemt). Door zijn gelijkenis, denken veel mensen dat hij de zoon van Lancelot is. Deze riddert hem als ridder van de ronde tafel.

Als de ridders van de ronde tafel vrijwel allemaal een queeste ondernemen naar de heilige graal, probeert Mordred de macht te grijpen. In een allesbeslissend gevecht staan de legers van Arthur en Mordred tegenover elkaar. Arthur raakt dodelijk gewond. Morgaine neemt haar stervende broer mee naar het eiland Avalon. Zij verzekert hem ervan dat hij niet heeft gefaald, dat hij Brittannië heeft behoed voor donkere tijden. Arthur sterft in haar armen, terwijl de boot de kust van Avalon nadert. Morgaine begraaft hem daar en legt haar kant van het verhaal vast.

In de Nevelen van Avalon wijken de geschetste karakters en onderlinge verhoudingen van de personages soms sterk af van middeleeuwse Arthur-verhalen of andere hervertellingen.

De personages zijn uitvoerig uitgewerkt. Hun gedachten, beweegredenen, en de gesprekken die zij voeren, zijn uitgebreid genoteerd. Dit brengt niet alleen de personages in hoge mate tot leven, maar maakt ook invoelbaar hoe hun persoonlijke omstandigheden, politieke ontwikkelingen, religieuze overtuigingen of de handelingen van andere personages hun leven en beslissingen beïnvloeden.

Al van kinds af aan had Marion Zimmer Bradley belangstelling voor de verhalen rond koning Arthur. Ze raakte onder meer geïnspireerd door het boek Tales of Arthur van Sidney Lanier en het wekelijkse stripverhaal over Prins Valiant. Toen ze 15 was werd ze sterk beïnvloed door De gouden tak: over mythen, magie en religie van James Frazer, waarin de geschiedenis van vele religies werd vergeleken (waaronder ook die van de Keltische druïden).

Om zich voor te bereiden op het schrijven van de Nevelen van Avalon bestudeerde ze onder meer het werk van Geoffrey Ashe. Ook maakte ze een reis langs de plaatsen waar het verhaal zich afspeelt en legde contact met neopaganistische groepen.

Marion Zimmer Bradley schreef over haar boek:

"Rond de tijd dat ik begon te schrijven aan het verhaal over Morgan le Fay, dat later Mists zou worden, had ik een religieuze zoektocht van vele jaren achter de rug, die uitkwam bij de aanvaarding van een priesterwijding in een van de gnostische katholieke kerken. Sinds mijn roman is uitgekomen, hebben veel vrouwen mij hiernaar gevraagd, omdat zij het gevoel hadden dat de bewustwording van de godin hun eigen religieuze bewustzijn had verruimd en zij vroegen mij of dat in overeenstemming kan worden gebracht met het christendom. Ik heb het sterkte gevoel dat dat niet alleen kan, maar dat het moet... Dus als vrouwen er tegenwoordig op staan om te spreken over Godin in plaats van God, dan verwerpen zij simpelweg de oude man met de witte baard, die de Hebreeuwen opdroeg om de Filistijnen uit te moorden en zijn vereerders voorschreef om God dagelijks te danken dat hij ze niet als vrouw had gemaakt... En ik veronderstel, min of meer, dat het het doel was van mijn boek om mijn afschuw tot uitdrukking te brengen over de manier waarop religie zich tot slaaf laat maken van de politiek en de staat. (Het probleem van Malory ... dat God misschien niet aan de kant van het goede staat, maar dat georganiseerde religie altijd aan de kant staat van de grootste geweren.) ... Ik denk dat het neopaganisme heel goede alternatieven biedt voor mensen, met name voor vrouwen, die zich hebben afgekeerd van de misstanden binnen de joods-christelijke religies."[1]

Glastonbury Tor, de heuvel met de kerktoren.

De Nevelen van Avalon is geprezen als een van de meest originele en ontroerende hervertellingen van de bekende Arthur-legenden. Bradley kreeg veel lof voor haar overtuigende hoofdpersonages, voor de respectvolle manier waarop zij de heidense leefwijze van Avalon vormgaf en voor het verhaal waarin de tegenstellingen niet zwart-wit of goed-slecht zijn, maar waarin meerdere waarheden bestaan.

Isaac Asimov noemde het "de beste hervertelling van de Arthur-sagen die ik ooit gelezen heb". Jean Auel schreef: "Ik vond het zo'n mooi boek dat ik het cadeau gaf aan een vriend en het vele mensen heb aangeraden".[2] De Encyclopedia of Science Fiction noemt het "een overtuigende bewerking van de Arthur-verhalen" en stelde dat de overwinning van het christendom op het "wijze, maar stervende heidendom" van Avalon "heeft geleid tot eeuwen waarin vrouwen worden onderdrukt".

Een recensie in The New York Times stelt: "Een overweldigende hervertelling van de arthuriaanse legenden. Een meeslepende en soms ijzingwekkende leeservaring: een indrukwekkende prestatie". En de San Francisco Chronicle schreef over de roman: "Marion Bradley heeft op briljante en innovatieve wijze een mythe op z’n kop gezet, waardoor er een hele nieuwe dimensie aan onze traditie van mythen en legenden is toegevoegd".

Het boek won in 1984 de Locus Award voor de beste fantasy-roman en stond vier maanden in lijst van The New York Times met best verkochte boeken met een harde kaft. De verkoop van pocketuitgave stond bijna vier jaar lang in de top 5 van de maandelijkse Locus bestsellerlijst.[3]

Marion Zimmer Bradley schreef na het succes van de Nevelen van Avalon nog een aantal boeken over de geschiedenis van Avalon, die inhoudelijk aan de Nevelen van Avalon voorafgaan. Zij schreef deze delen samen met Diana L. Paxson, die na het overlijden van Zimmer Bradley, in 1999, de laatste drie delen zelfstandig schreef.

De volledige Avalon-reeks bestaat uit:

• The mists of Avalon (1983)
• The forest house (1993)
• Lady of Avalon (1997)
• Priestess of Avalon (2000)
• Ancestors of Avalon (2004)
• Ravens of Avalon (2007)
• Sword of Avalon (2009)

Inhoudelijk volgen deze delen elkaar niet chronologisch op. De volgorde zou dan moeten zijn: Ancestors of Avalon, Sword of Avalon, Ravens of Avalon, The forest house, Lady of Avalon, Priestess of Avalon, The mists of Avalon.

In 2001 werd het boek verfilmd als tweedelige miniserie met als titel The Mists of Avalon. De regisseur was Uli Edel en het scenario werd geschreven door Gavin Scott.

De hoofdrollen werden gespeeld door Julianna Margulies (Morgaine), Anjelica Huston (Viviane), Caroline Goodall (Igraine), Joan Allen (Morgause) en Samantha Mathis (Gwenhwyfar).

• (en) J. Shaw, Feminism and the Fantasy Tradition: The Mists of Avalon (A Companion to Arthurian Literature, H. Fulton, 2009)
• (en) Judith S. Morgane, The spirituality of Avalon the religion of the Great Goddess in Marion Zimmer Bradley's Avalon cycle (München AVM, 2010)

• (en) Avalon books, officiële website Avalon-reeks
• (en) Marion Zimmer Bradley Literary Works Trust, op mzbworks.com