Wijnbouw in Nederland

Er wordt aangenomen dat er al sinds de Romeinse tijd druiven verbouwd worden in Nederland aangezien het drinken van wijn in die tijd zeer normaal was. De oudste officiële vermelding van wijnbouw in Nederland stamt echter pas uit 968. In de inventarislijst van koningin Gerberga van Saksen worden enige wijngaarden rond Maastricht beschreven. Dat er in die tijd rond Maastricht wijngaarden waren is niet zo verwonderlijk. Ondanks de relatief noordelijke ligging ten opzichte van andere wijngebieden was de streek erg gunstig door de hellingen en vruchtbare lössbodem. Later in de Middeleeuwen verspreidde de wijnbouw zich ook over andere delen van Nederland. Dit was het gevolg van het relatief warme klimaat in die tijd waarvan de druiventeelt profiteerde. In de veertiende en vijftiende eeuw waren de heuvels rond het Maasdal en Geuldal grotendeels begroeid met wijnranken en was de Nederlandse wijnbouw op zijn hoogtepunt. Dit werd snel anders nadat de wijnbouw concurrentie kreeg van bier. Doordat men hop begon toe te voegen aan bier werd dit langer houdbaar en beter van smaak en begon de bierconsumptie het te winnen van de wijnconsumptie. Na 1540 veranderde ook het klimaat in Nederland, het werd kouder en vanaf 1590 kwamen we in een zogenaamde Kleine IJstijd. Hierdoor en mede ook door vernielingen tijdens de Tachtigjarige Oorlog, werd de wijnbouw in Nederland gedecimeerd. De definitieve slag voor de wijnbouw kwam toen de druifluis en Napoleon het verbouwen van wijn in Nederland onmogelijk maakten. De laatste wijngaard rond Maastricht legde rond 1946 het loodje, maar al vele jaren daarvoor was de druiventeelt in Nederland gemarginaliseerd. Rond het begin van de jaren 70 van de twintigste eeuw veranderde er veel ten goede voor de wijnbouw in Nederland. Enkele ondernemers startten toentertijd voornamelijk in Limburg en Noord-Brabant met het aanplanten van nieuwe wijngaarden. Sinds die tijd is er een gestage, maar steeds snellere groei van de wijnbouw in Nederland waar te nemen. Er zijn ongeveer 170 commerciële wijngaarden in Nederland.

Wijngaarden in het Jekerdal bij Maastricht

Wijngaard De Kleine Schorre in 2018

Wijnfeest in Groesbeek

Er waren in 2019 ruim 170 wijngaarden in Nederland die samen een oppervlakte hadden van zo'n 320 hectare. De wijngaarden zijn vooral te vinden in Limburg en Gelderland. Verder liggen zij in Noord-Brabant, Zeeland, Noord-Holland, Overijssel en Drenthe. Ook in het Noorden, in Groningen en Friesland, bevinden zich negen wijngaarden. De totale productie bedraagt 900.000 liter wijn ofwel 1.200.000 flessen.[1] Het meeste wordt geproduceerd in Zuid-Limburg: met meer dan 90 hectare het grootste wijnbouwgebied van Nederland. Daarnaast zorgt de Achterhoek met 38 hectare ook voor een groot aandeel van de productie. De Betuwe, de Veluwe en de omgeving van Groesbeek zijn elk goed voor 12 tot 15 hectare wijnbouw.

Door het klimaat worden in Nederland traditionele druivenrassen, zoals Merlot en Cabernet Sauvignon, vaak vervangen door variëteiten die bestand zijn tegen schimmelziektes als meeldauw, valse meeldauw en botrytis. Deze schimmelbestendige druivenrassen noemt men ook wel hybride druivenrassen. Met behulp van deze druivenrassen kan een betere productie worden gegenereerd in het relatief koude klimaat van Nederland.

Gezien het feit dat in Nederland relatief weinig bestrijdingsmiddelen mogen worden gebruikt, is het van groot belang om te kijken naar nieuwere schimmelbestendige druivenrassen. Een van de pioniers op dit gebied is wijngoed St. Martinus in het Limburgse Vijlen. Deze wijngaard heeft vanaf 1988 op kleine schaal en experimentele basis meer dan 70 soorten druivenrassen aangeplant. De aanplant is bedoeld om na te gaan welke klassieke en hybride druivenrassen in Nederland goed kunnen rijpen. Daarnaast onderzoekt men welke druivenrassen de hoogste kwaliteit Nederlandse wijn oplevert. De meeste van de druivenrassen die onderzocht worden blijken inderdaad een grotere tolerantie voor schimmels en andere ziekten te hebben.

De Nederlandse 'wijnwet' wordt vastgesteld op Europees niveau. De voor Nederland geldende bepalingen zijn beschreven in de 'Regeling wijn en olijfolie' welke sinds 1 juli 2014 van kracht is.[2] De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland operationaliseert de regeling en verwerkt onder meer de registratie van producenten. Daarnaast publiceert de RVO op haar website productiecijfers. Op basis van de geldende Europese verordeningen voor streekproducten wordt in Nederland geproduceerde wijn onderverdeeld in drie groepen: Nederlandse wijn, wijn met een beschermde geografische aanduiding (BGA) en wijn met een beschermde oorsprongsbenaming (BOB). Deze laatste twee worden ook wel onder de noemer 'kwaliteitswijn' geschaard.

Kasteel Neercanne bij Maastricht

De Nationale Wijnkeuring wordt sinds 2003 georganiseerd door Stichting Wijninstituut Nederland (WIN) in samenwerking met het Wijngaardeniersgilde en het Productschap Wijn. De Nederlandse wijnen worden gekeurd aan de hand van een internationale keuringssysteem van de Organisation International de la Vigne et du Vin (OIV). Door minimaal 15 erkende wijnproevers worden Nederlandse en Belgische wijnen getest en beoordeeld. In 2010 werden voor het eerst vier gouden medailles uitgedeeld.[6] Naast de medailles wordt een WIN-keurzegel toegekend dat is bedoeld om aan de consument te laten zien welke Nederlandse wijnen van goede kwaliteit zijn. Sinds 2012 worden ook Belgische wijnen gekeurd en per 2013 is de keuring hernoemd tot 'Wijnkeuring van de Lage Landen'. Hieronder de medaillespiegel van de periode 2003-2019.

• Wijnbouwzones in de Europese Unie

• De Wijnhoek, over wijngaarden in Nederland en België