Venhuizen (plaats)

Het Koggehuis (1662)

Op een kaart van het Hollands Noorderkwartier uit 1288 komt de plaats voor als Veenhusen. De plaatsnaam zou verwijzen naar huizen bij of in het veen gelegen. Op 2 februari 1414 werden de stede Venhuizen en Hem gevormd door hertog Willem VI van Beieren[2] en samen kregen de dorpen toen een gezamenlijk stadsrecht en een rechtbank voor strafzaken en civiele zaken in het Koggehuis. De dorpen bleven in zo'n dorpscombinatie zelfstandig. Na de algemene invoering van de Franse wetgeving in 1811 werden de plattelandssteden en hun rechtbanken opgeheven. Op 1 januari 1812 werden de dorpen samengevoegd tot de gemeente Venhuizen.

In de 19e eeuw was Venhuizen voornamelijk nog steeds een lintdorp. De eerste nieuwbouwuitbreiding was ten oosten van het Twijver en aan de Kadijk [3]. Van de jaren '50 tot en met '70 van de vorige eeuw werden de losse oude buurtjes Twijver en Kadijk geheel onderdeel van het dorp Venhuizen door verdere uitbreidingen in oostelijke richting. Deze buurtjes, die vroeger ook wel werden gezien als buurtschappen, werden eigenlijk altijd al tot het dorp gerekend. In deze tijd werd ook een woonwijk gebouwd achter de Nederlands Hervormde kerk en ontstond er een tweedeling van het dorp op 800 meter afstand van elkaar.

In 1970 fuseerde de voormalige gemeentes van Schellinkhout en Wijdenes met de voormalige gemeente Venhuizen. Het Koggehuis werd te klein voor de nieuwe, grotere gemeente en zodoende werd de naastgelegen stolpboerderij gekocht, verbouwd, verbonden met het raadhuis en in 1979 in gebruik genomen als het nieuwe gemeentehuis van de grotere gemeente.

Vanaf de jaren '70 werd langzamerhand meer in oostelijke richting gebouwd vanaf het centrum totdat met de eeuwwisseling de uitbreidingen van de wijken 't Wierker en 't Padland Venhuizen tot een geheel maakten. De laatste uitbreiding van het dorp was in het zuiden. Tussen 2005 en 2019 werd in de nieuwe woonwijk Suyder Coghe bijna 200 woningen gebouwd [4].

In 2006 fuseerde de gemeente met gemeente Drechterland en kwam het gemeentehuis in Hoogkarspel. Bij het samengaan werd besloten de naam Drechterland als gemeentenaam te nemen voor de nieuw ontstane gemeente. De laatste burgemeester van de gemeente Venhuizen was Roy Ho Ten Soeng, de eerste allochtone burgemeester van Nederland.

In 2017 heeft de gemeente Drechterland een nieuwe visie vastgesteld voor het centrum van Venhuizen. In de nabije toekomst wordt het verbouwd en komt er een autoluw en groen dorpsplein met nieuwe woningen achter het oude gemeentehuis en tussen het Twijver en een nieuw te bouwen bypass ten westen daarvan.

Vanwege de grootte van het dorp heeft Venhuizen voor de omgeving een centrumfunctie. Het dorp heeft een dorpshuis, drogist, bibliotheek, huisartsenpraktijk, supermarkt en meerdere restaurants. De plaatselijke voetbalverenigingen zijn SV De Valken en ASV '55. In 2013 heeft SV De Valken een compleet nieuw en duurzaam clubgebouw gekregen aan de Koggeweg. Het dorp heeft daarnaast twee basisscholen: De Jozefschool en 't Padland, een ijsbaan en een klein bos, genaamd het Padlandbos.

Ieder jaar met Pinksteren vindt in Venhuizen de kermis plaats, alsmede de jaarlijkse kortebaandraverij. Ook heeft het dorp sinds 2017 in de lente een Food Festival, genaamd Food Festival Venhuizen. Het is het grootste openluchtrestaurant van West-Friesland en met ongeveer 8.000 bezoekers is dit een van de grootste evenementen in de omgeving. In 2020 vindt het weer plaats op 9 en 10 mei op de Vliegende Faam in het centrum van het dorp.

• De Nederlands Hervormde kerk van het dorp dateert uit de 15e eeuw. In 2003 is het kerkgebouw getroffen door brand waarbij het dak, kerkinterieur en torenspits volledig zijn verwoest. In 2004 en 2005 zijn kap, tongewelven (met uitzondering van de schalkbeelden) en torenspits naar oud voorbeeld gereconstrueerd.
• De St. Lucaskerk is in 1956 gereedgekomen en gebouwd in een traditionalistische stijl, ontworpen door architectenbureau Van Oerle en Schrama. Het wordt lokaal soms ook wel de 'stoere kerk' genoemd. Deze nieuwe kerk was een vervanging voor een oudere, neogotische kerk van P. Snel uit het eind van de 19e eeuw.
• Het Koggehuis. Het oude gemeentehuis uit 1662 en een van de oudste gebouwen van het dorp.
• Vijf kilometer van de 126 kilometer lange Westfriese Omringdijk ligt in Venhuizen. De dijk zoals hij er nu ligt is sinds de 16e eeuw langzamerhand verstevigt en verhoogd, met de laatste verhoging rond 2013. Vanaf de dijk heeft men uitzicht over het vlakke landschap van Venhuizen in het westen en het Markermeer in het oosten en het zuiden. Aan de horizon is het stadssilhouet van Lelystad en Almere te zien.

• Hendrik Offerhaus (1875), roeier
• Dick Laan (1922-1990), politicus
• Rob Compas (1966), wielrenner
• Mathieu Boots (1976), voetballer
• Rick Hooyboer (1974), voetballer
• Peter Koning (1990), wielrenner

• 
  Nederlands-hervormde kerk
• 
  St. Lucaskerk
• 
  Uitzicht van de Lucaskerk op Food Festival Venhuizen
• 
  Restaurant naast het voormalige raadhuis
• 
  Eén van de typerende huizen in Venhuizen
• 
  De Teun Sluis-ijsbaan in Venhuizen

• Lijst van plaatsen aan of in de voormalige Zuiderzee
• Lijst van rijksmonumenten in Venhuizen
• Lijst van gemeentelijke monumenten in Venhuizen

	Plaatsen in de gemeente Drechterland
Dorpen/gehuchten: Blokdijk · De Buurt · Hem · Hoogkarspel · Oosterblokker · Oosterleek · Schellinkhout · Venhuizen · Westwoud · Wijdenes Buurtschappen: De Bangert (deels) · De Hout · De Weed · Binnenwijzend · Kraaienburg · Leekerweg · Munnickaij (deels) · Oostergouw · Oosterwijzend · Oudijk · Tersluis · Westerbuurt · Westerwijzend · Wijmers · Zittend Noord-Holland: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten

Zie de categorie Venhuizen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.