Spoorlijn Hooghalen - Kamp Westerbork

De spoorlijn Hooghalen - Kamp Westerbork was een tijdelijke lokaalspoorweg die in de Tweede Wereldoorlog in 1942 werd aangelegd als aftakking van de spoorlijn Meppel - Groningen. De spoorlijn had als doel om Joodse personen massaal per trein vanuit Nederlandse steden naar doorgangskamp Westerbork te kunnen deporteren en vandaar uit per trein naar vernietigingskampen in Polen.

Lijn Hooghalen - kamp Westerbork
Totale lengte	6 km
Spoorwijdte	normaalspoor 1435 mm
Aangelegd door	NS en Kamp Westerbork
Geopend	2 oktober 1942
Huidige status	opgebroken
Aantal sporen	1
Baanvaksnelheid	30 km/h
Treindienst door	NS
Traject
Legenda 40,5 Hooghalen 41,2 naar Groningen 1,85 weg Rolde - Hooghalen 4,2 4,4 Kamp Westerbork 4,7

Het Joodse vluchtelingenkamp in de voormalige gemeente Westerbork kwam op 1 juli 1942 in Duitse handen en werd ingericht als doorgangskamp voor Joden richting het Oosten. De eerste trein naar Auschwitz vertrok 15 juli vanaf het vijf kilometer verderop gelegen station Hooghalen, een afstand die te voet werd afgelegd. Tegelijk werd 15 juli aan de Nederlandse Spoorwegen opdracht gegeven een spoorlijn aan te leggen en een aansluiting op het landelijke spoornet te realiseren.[1] Het spoor kwam grotendeels te lopen langs de al bestaande toegangsweg naar het kamp. De aanleg van het traject zelf werd uitgevoerd door Joodse gevangenen van het kamp met van de NS gehuurd materiaal. De spoorlijn werd enkelsporig uitgevoerd met in het kamp zelf een 320-meter lang dubbelspoor aan begin en einde voorzien van een wissel waardoor een locomotief kon rangeren. Het spooreinde werd afgesloten met een stootblok. De spooraansluiting met het hoofdnet werd uitgevoerd met een enkele wissel inrijdbaar vanuit Beilen. Doordat het andere baanvak niet werd aangesloten reden de treinen deels tegen de rijrichting in over 'verkeerd spoor'.[2] Het noordelijker gelegen station Assen fungeerde voor de treindiensten als eind- en beginstation; kamp Westerbork functioneerde voor een treindienst als tussenstop.

De spoorlijn werd begin oktober 1942 in gebruik genomen.[3] Op 2 oktober vertrok een treintransport naar concentratiekamp Auschwitz over het spoor en 3 en 4 oktober reden in totaal elf treintransporten met 10.000 Joden uit verschillende steden en Joodse werkkampen het terrein binnen. Mannen vanuit de werkkampen en hun vrouwen met kinderen vanuit de steden. In dat weekend reden zes treinen binnen vanaf Amsterdam CS, en treinen uit Den Bosch, Zwolle, Rotterdam Loods 24, Den Haag Staatsspoor en Arnhem.

Op 9 januari 1943 meldde de NS dat inmiddels 90 deportatietreinen naar het kampterrein zijn gereden.[3] Tussen maart en december 1943 werd in de dienstregeling een dagelijkse facultatieve treindienst opgenomen die om 20:05 vanuit Amsterdam Rietlanden vertrok naar kamp Westerbork. De treinritten vonden plaats op basis van groepsvervoer en voor iedere reiziger werd door de SS aan de NS een vergoeding betaald. Deze kosten werden gedekt uit de geïnde gelden van de bank Lippmann, Rosenthal & Co waaraan Joden verplicht waren hun bezittingen onder te brengen.

De spoorlijn werd gebruikt voor groepsvervoer en een dagelijkse goederentransportdienst voor het kamp vanuit Beilen. Personen die op eigen gelegenheid van en naar het kamp reisden maakten gebruik van een busverbinding vanaf Hooghalen naar Beilen of Assen om daar over te stappen op de treindiensten.[4]

• 
• 
  Aanleg van het spoor
• 
  Stopplaats in het kamp