Overdinkel
Overdinkel (Nedersaksisch: Oaverdeenkel) is een dorp in de Nederlandse provincie Overijssel, in het uiterste oosten van de streek Twente, onmiddellijk aan de grens met Duitsland. Overdinkel valt onder de gemeente Losser en ligt aan de rivier de Dinkel. Het kende op 4 oktober 2019 zo'n 4.110 inwoners.
Plaats in Nederland  | |||
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  | ||
| Gemeente |  | ||
| Coördinaten | 52° 14′ NB, 7° 2′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Inwoners (BAG, 2019) | 4.110[1] | ||
| Overig | |||
| Woonplaatscode | 1715 | ||
| |||
Ligging
Overdinkel ligt ten zuidoosten van het dorp Losser aan de andere zijde van de Dinkel, waaraan het zijn naam ontleent. In het oosten en zuiden grenst het aan Duitsland. Tot in de negentiende eeuw lag hier een drielandenpunt tussen Overijssel, de graafschap Bentheim en het prinsbisdom Münster en hun latere rechtsopvolgers.
Rondom Overdinkel liggen twee beken: ten westen van het dorp de Dinkel met daarlangs onder andere de boerderijen Roterink, Lakerink, Elferink, en Ter Denge, en ten noorden de Ruhenbergerbeek waaraan de boerenerven Welpelo, Beernink, Luijerink en Nijland liggen. De Ruhenbergerbeek heeft zijn oorspronkelijke meanderende karakter behouden.[2]
Geschiedenis van Overdinkel
Situatie tot 1890
In de Middeleeuwen maakte Overdinkel deel uit van het kerspel en de marke Losser. In het markeboek van Losser wordt in 1533 reeds werd gesproken van de Overdinkelse boeren. Waar het huidige dorp Overdinkel ligt was tot ver in de negentiende eeuw slechts heide en woeste grond met de namen Overdinkelse Veld en het Witte Zand.
De Invalsweg te Overdinkel heet zo omdat Bernhard van Galen, bisschop van Münster, met als bijnaam Bommenberend, langs deze weg in het voorjaar van 1665 Overijssel binnentrok. Hij sloeg met zijn leger het kamp op aan de kruising van de Invalsweg en de Welpeloweg, waar zich het zeer oude Veldkruis van Overdinkel bevindt. Op deze plaats is nog een bosje en er wordt ieder jaar het Overdinkelse schuttersfeest gevierd. De troepen van de Münsterse bisschop hebben Overdinkel en het dorp Losser geplunderd.
Situatie na 1890
Overdinkel was tot 1890 een heel rustige boerengemeenschap totdat aan de andere kant van de grens in Gronau textielfabrieken werden gebouwd. Door pastoor Roberink, die in Losser was geboren, werden de mensen in Friesland en de Kop van Overijssel erop attent gemaakt dat er in Twente veel werk was. Hij was pastoor in Steenwijkerwold, waar veel armoede heerste onder de inwoners. Ook kwamen zeer velen uit Friesland en Drenthe om hier hun geluk te beproeven.
In 1907 waren er reeds 1600 inwoners in Overdinkel en was er op in het Overdinkelse Veld een heus dorp ontstaan. Inmiddels was er voor de arbeidersmigranten een Nederlands Hervormde kerk tot stand gekomen die in augustus 1908 in gebruik is genomen[3] gevolgd door ingebruikname van de rooms-katholieke kerk in 1910. De inwijding van de rooms-katholieke kerk vond plaats op 16 november 1910.
Na de Tweede Wereldoorlog
Na 1945 zette de groei van Overdinkel in eerste instantie nog kort door, maar door de teloorgang van de textielindustrie in Twente nam deze af. Door het groeiende grensverkeer met Duitsland nam de horeca in het dorp toe. Voor de komende jaren worden hier de hardste klappen door de bevolkingskrimp verwacht door onderzoeksbureaus Invisor uit Utrecht en Envita uit Almelo[4].
Rooms-katholieke kerkstichting
Toen kapelaan G.F. van Laak, kapelaan van Losser, op 12 oktober 1907 van de aartsbisschop van Utrecht de opdracht kreeg om een nieuwe rooms-katholieke parochie te stichten in de bewoningskern Overdinkel, was dit voor hem een eer maar ook een geweldig zware taak. Dit bijna nieuw ontstane dorp, dat inmiddels zo'n 1600 inwoners had, was voor de helft katholiek - vele migranten uit Friesland en Noordwest-Overijssel waren immers Protestanten, terwijl de Twentenaren en oorspronkelijke bevolking rooms-katholiek was. Soms als de rivier de Dinkel overstroomde waren de wegen veranderd in grote modderpoelen, en haast niet begaanbaar. Daarom was het soms bijna niet mogelijk om over de weg naar de Losserse of Gronause kerken te gaan, terwijl daar de kerken ook erg vol waren.
Als bouwpastoor kocht en kreeg kapelaan G. van Laak stukken grond van J.H. Roterink, G.J. Welpelo, en J. H. ter Denge en G.J. Smudde, onder meer een stuk grond gelegen aan de weg van Overdinkel naar Gronau de z.g. Jaaghutte. J.H. Roterink stond gratis grond af, een stuk heidegrond, met het verzoek er een park van te maken.
De nieuwgebouwde kerk werd toegewijd aan de H. Gerardus Majella C.SS.R., in wie Van Laak een onbeperkt vertrouwen stelde en zijn grote voorbeeld zag. Een relikwie uit het gebeente van de H. Gerardus Majella werd op 17 januari 1908 aan de bouwpastoor G. van Laak geschonken.
In 1909 werd De Vereniging (het parochiehuis) gebouwd, alsmede een korenmalerij met brandstofhandel, dit alles onder de naam “Concordia”. Ook in het jaar 1910 wordt op 11 december de Kruisweg opgericht. Vervolgens wijdde op 8 januari 1911 Van Laak, nu pastoor geworden, het nieuwe rooms-katholieke dorpskerkhof.
De eerste kerkmeesters waren Gerardus Johannes Welpelo en Johannes Bekkers. De eerste koster-organist was dhr. L. Konter. Het aantal parochianen in het jaar 1910 was ruim 887. De parochie bleef groeien en in het jaar 1929 waren er reeds 1224 parochianen en werden er 52 kinderen gedoopt.
Er was eveneens een zustersklooster tot stand gekomen in het dorp.
Bouwpastoor Van Laak
Gerardus Franciscus van Laak werd geboren in Wehl (Gelderland) op 18 juni 1875. Hij werd op 5 augustus 1900 tot priester gewijd voor het Aartsbisdom Utrecht. Op 3 februari 1903 werd hij door de aartsbisschop van Utrecht Henricus van de Wetering benoemd tot kapelaan te Losser. Daar werd hij in 1907 als bouwpastoor belast met het stichten van de nieuwe parochie in Overdinkel. Pastoor van Laak werd te Overdinkel en tot in de verre omgeving geacht en bemind. Daarvan getuigde de grote hulde die hem bij zijn 25-jarig priesterjubileum op 15 augustus (Onze Lieve Vrouw-Tenhemelopneming) 1925 ten deel viel. Groot was dan ook de verslagenheid toen hij op 28 oktober 1930 stierf na een langdurige ziekte. Hij werd onder grote belangstelling op 2 november 1930 begraven op het dorpskerkhof te Overdinkel.
De Gerardus Majella-processie
De initiatiefnemer tot deze in geheel Twente bekende processie was de bovengenoemde bouwpastoor Van Laak. In 1912 vond de eerste processie ter ere van de H. Gerardus Majella C.SS.R. plaats. In de jaren 30 kwamen er tot wel 20.000 pelgrims naar de jaarlijkse processie die aan het kleine dorp Overdinkel een regionale faam bezorgde. Op 6 april 1920 werd de Broederschap van de H. Gerardus Majella opgericht.
De jaarlijkse processie op 16 oktober of de zondag daaropvolgend is een jaarlijks terugkerend evenement. Van heinde en verre komen nog steeds duizenden pelgrims op de bidtocht af met hun rozenkrans.
Geboren
- Lambrecht Siowko Pasma (1914-2001), burgemeester
Overleden
- Gert Timmerman (1935 -2017), zanger
Bekende inwoners
- Moniek Nijhuis, zwemster
- Fred Rutten, voetbaltrainer
Externe links
Noten
- Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 4 oktober 2019, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
- De Rüenbergerbeek[dode link] op www.aardkunde.nl
- Protestantse Gemeente honderd jaar, artikel in TC Tubantia van 12 september 2008
- "Ook in Overdinkel dreigt krimp" TC Tubantia, 23 april 2013
| Plaatsen in de gemeente Losser | |
|---|---|---|
|
Hoofdplaats: Losser Dorpen: Beuningen · Glane · De Lutte · Overdinkel | ||