Oeverzwaluw

Een oeverzwaluw in de vlucht

Een volwassen oeverzwaluw heeft een gemiddelde lichaamslengte van twaalf centimeter en is daarmee relatief klein in vergelijking tot de meeste zwaluwen. De korte, lichtgevorkte staart en de bovenzijde is dof grijsbruin en de onder- of buikzijde is vrijwel wit. De oeverzwaluw heeft een bruine borstband, een relatief kleine zwarte snavel en donkerbruine poten. Een juveniel van een oeverzwaluw is te herkennen aan de rossige vlekken op de staartveren.

De vlucht van de oeverzwaluw is snel en schokkerig, waarmee hij zich onderscheidt van andere gelijksoortige zwaluwen, zoals de meeste andere zwaluwen van het geslacht Riparia, de huiszwaluw (Delichon urbicum) en de Amerikaanse klifzwaluw (Petrochelidon pyrrhonota). De oeverzwaluw lijkt verder sterk op de witbrauwzwaluw (R. cincta), maar hun verspreidingsgebieden overlappen elkaar alleen 's winters in Sub-Saharisch Afrika.

De oeverzwaluw laat een kwetterend en zoemend lied horen dat tijdens de vlucht continu doorgaat. Wanneer de oeverzwaluw is neergestreken daalt het volume en zijn er meer pauzes in de zang. Wanneer een roofvogel of een andere natuurlijke vijand nadert laat de oeverzwaluw luide alarmkreten horen.

Oeverzwaluwen roesten regelmatig met boerenzwaluwen.

De oeverzwaluw is een sociale vogel en brengt een groot deel van zijn leven door in het gezelschap van andere zwaluwsoorten. Hij broedt bijvoorbeeld vaak samen met de Amerikaanse klifzwaluw en deelt hij zijn roestplaats met de boerenzwaluw (Hirundo rustica).[3]

De oeverzwaluw heeft zich gespecialiseerd in het jagen op kleine insecten, zoals knutten, bladluizen en kleine kevers. Hiermee onderscheidt hij zich tot de meeste andere zwaluwsoorten die op grotere insecten jagen en bestaat er weinig onderlinge voedselconcurrentie.[n 1] De oeverzwaluw jaagt vaak laag boven het water op insecten die afhankelijk van water zijn voor hun voortplanting.

De oeverzwaluw dankt zowel zijn Nederlandse naam als zijn wetenschappelijke naam aan zijn gewoonte om in rivieroevers te broeden.

Toen Carolus Linnaeus de oeverzwaluw in 1758 voor het eerst beschreef merkte hij al de typische broedgewoonte van de oeverzwaluw op:

	Habitat in Europae collibus arenosis abruptis, foramine serpentino (Hij leeft in Europa, in winderige holen in hangende, zanderige heuvels)
— Carolus Linnaeus, Systema naturae

Linnaeus beschreef de oeverzwaluw daarom als Hirundo riparia, riparia is namelijk Latijn voor 'van de rivieroever'. Later werden de zwaluwen in meerdere geslachten ingedeeld en werd de oeverzwaluw de voornaamste vertegenwoordiger van het nieuwe geslacht Riparia.[5]

Ondersoorten

Roestende oeverzwaluwen (R. r. riparia) in Oekraïne

De oeverzwaluw kent zes ondersoorten, elk met zijn eigen leefgebied.

• R. r. riparia: Noord-Amerika, van Europa tot Centraal-Azië.
• R. r. innominata: zuidoostelijk Kazachstan.
• R. r. taczanowskii: van zuidelijk Siberië en centraal Mongolië tot oostelijk Siberië.
• R. r. ijimae: Sachalin, de Koerilen en Japan.
• R. r. shelleyi: Egypte.
• R. r. eilata: zuidwestelijk Azië.

De oeverzwaluw is een kosmopoliet en heeft na de boerenzwaluw het grootste verspreidingsgebied van de zwaluwen. Het broedgebied beslaat grote delen van Noord-Amerika, Europa en Azië. Hij verschijnt rond het einde van maart in zijn broedgebied, in veel gebieden in dezelfde periode als de boerenzwaluw. Rond augustus neemt het aantal oeverzwaluwen in het broedgebied af en aan het eind van september vertrekken de laatste vogels naar de overwinteringsgebieden in Zuid-Amerika, Afrika en de Zuidoost-Aziatische eilanden.[1]

De oeverzwaluw heeft het hele jaar door een voorkeur voor een gebied vlakbij grote waterpartijen, zoals rivieren, meren en soms zelfs de oceaan. In gebergten komt hij derhalve vrijwel niet voor.