Nieuw-Lekkerlands

Het plaatselijk dialect dat in Nieuw-Lekkerland wordt gesproken duidt men aan als Nieuw-Lekkerlands. Dit dialect is ontstaan uit het West-Alblasserwaards en wordt nog steeds als een variant hiervan beschouwd.

Klanken in het Nieuw-Lekkerlands

Onterecht wordt weleens opgemerkt dat Nieuw-Lekkerlands gewoon een vorm van Poldernederlands is. In het Nieuw-Lekkerlands is weliswaar eveneens veelvuldig sprake van tweeklanken (diftongen), maar dit uit zich in een andere articulatie dan in het Poldernederlands. Er zijn een aantal verschillen met het Poldernederlands wat betreft de uitspraak van klinkers, werkwoordsvormen en accenten.

  • Zo spreekt men van daor, waor, schaop in plaats van met een ae: daer, waer en schaep.
  • Bij woorden die eindigen op een -n valt deze klank weg (n-deletie): Zo spreekt men niet van lopen, maar van lòòpe, en van schaope in plaats van schapen.
  • Bij woorden zoals kamp, kar of andere woorden met een enkele 'a' ligt de klemtoon sterk op de a. Zodoende krijgt men woorden als kámp en kár.

Een ander kenmerk is het veelvuldig (onnodig) gebruik van verkleinwoorden. Verkleinwoorden eindigen op -ie. zoals: snoepie, fietsie of biegie (beetje).

Voorbeeld verkleinwoorden in het Nieuw-Lekkerlands
Dan gao je 'n bietjie snoepies stele uit et winkeltie om d'n hoek.

Tweeklanken

Het Nieuw-Lekkerlands kent de volgende fonemische tweeklanken:

  • 'au' als in pauze
beginpositie als bij 'ah' in kat, eindpositie als bij 'oe' in koe
  • 'ij' als in tijd
beginpositie als bij 'a' in kat, eindpositie als bij 'i' in taikwondo
  • 'ui' als in tuin
beginpositie als bij 'a' in laat, eindpositie als bij 'uu' in fuut
  • 'ee' in been
beginpositie 'ee', eindpositie als bij 'j' in jas
  • 'ie' in kies
beginpositie 'ie', eindpositie als bij 'j' in jas
  • 'oo' in hoop
beginpositie 'oo', eindpositie als bij 'w' in warm of 'oe' in koe
  • 'aa' in schaap
beginpositie 'aa', eindpositie als bij 'o' in schop

Woordenschat in het Nieuw-Lekkerlands

Naast de uitspraak onderscheidt het Nieuw-Lekkerlands zich ook duidelijk door een veelvoud aan dialectwoordenschat.

  • Aosum (adem)
  • Bleesies (Thee-blaadjes, kleine stukjes kruiden in gerechten)
  • Jakke (Wild doen)
  • Krote (bieten)
  • Kapoentjie (Lieveheersbeestje)
  • Klauteren (Klimmen)
  • Mezik (mug)
  • Motte (Moeten)
  • Trulen (Rollen)
  • Wat bi je ant doen (Waar ben je mee bezig)
  • Wafferre momme hebbe (welke moeten we hebben?)
  • Zeempies, zie bleesies.
  • Er is nie soan dot (er is niet zoveel)
  • Je stoa op me zuurties (je staat op mijn tenen)
  • mietje/bietje of miegie/biegie (een beetje)
  • knieken (buigen)

Dit zijn slechts enkele voorbeelden. Een meer complete lijst is te vinden in het Nieuw-Lekkerlands woordenboek[1].

Nieuw-Lekkerlandse Bijbelvertaling

Met het doel de Nederlandse dialecten meer in kaart te brengen is de gelijkenis van de verloren zoon in 82 verschillende dialecten vertaald, waaronder ook het Nieuw-Lekkerlands.

fragment uit Dialectvertalingen van de gelijkenis van de verloren zoon[2]
En hij zee: iemand had twêê zeuns. De jongste ván die twêê zee tege z’n vaoder: Pao ! Gee-me ‘t dîl waer ik recht op heb. En ‘n paor daege laeter pakte die z’n spulle bij mekaor en ging naer ‘n ver lánd. Waer die al z’n sinte verdee an verkeerde dinge. Toe alles op was kwam daer ‘n grôôte hongersnôôd en begon die honger te krijge. Hij prebeerde overal werruk te krijge en vond werrek bij ‘n varrekusboer om varrekus te waai-je. Hij wilde wel van ‘t varrekusvoer ete, zõn honger had’tie mar hij kreeg ‘t nie. Toe doch tie bij z’n aaige: ‘Hoeveul daggelders van me vaoder hebbe brôôd zat en ik borst van de honger. Ik laet de boel de boel en ‘k chaot nae me vaoder en ‘k zeg tege ‘m: Pao,‘k heb verkeerd gedaen tege God en tege jou! Ik bin ‘t nie meer waerd je zeun te hiette, maok maor ‘n daggelder van me’.

Toekomst

Door de grote import vanuit de Randstad sterft het Nieuw-Lekkerlands langzaam uit. Het dialect wordt veelal alleen nog gehanteerd door de oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Lekkerland.

Bronnen
  1. Nieuw-Lekkerlands woordenboek
  2. dialectvertalingen van de gelijkenis van de verloren zoon; onder redactie van Harrie Scholtmeijer: http://taal.phileon.nl/lekkerland.php
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.