Luleå (stad)

Luleå (Fins: Luulaja; Samisch: Luleju; Lule-Samisch: Julevu; uitspraak [ˈlʉːleoː]?) is een Zweedse stad gelegen in de provincie Norrbottens län en in het Zweedse landschap Norrbotten. Luleå, in de volksmond ook wel Lule genoemd, is veruit de grootste stad binnen de provincie met rond de 45.000 inwoners; de gemeente heeft 75.000 inwoners. De volgende steden qua inwonersaantal, Kiruna en Boden komen niet boven de 20.000 inwoners uit. Luleå vormt het bestuurscentrum van provincie, landschap en gemeente maar heeft bijvoorbeeld ook de regie over de spoorwegen in Noord-Zweden. De stad beschikt verder over een technische universiteit.

Luleå
Plaats in Zweden

Situering
LandschapNorrbotten
LänNorrbottens län
GemeenteLuleå
Coördinaten65° 35′ NB, 22° 9′ OL
Algemeen
Oppervlakte28,81 km²
Inwoners (2005)45.467
Portaal    Zweden

De stad ligt op de plaats waar de rivier Lule (Luleälv) in de Botnische Golf stroomt. Het is een belangrijke haven. IJzererts wordt door LKAB in Kiruna en Gällivare uit de grond gehaald en vervolgens naar Narvik en Luleå vervoerd. Op Svartö staat een ijzerfabriek. Ook hout wordt via de havens vervoerd. De haven is in de loop van de tijd steeds verplaatst. Het noordelijke gebied rondom de Botnische Golf stijgt namelijk ruim een halve meter per eeuw ten opzichte van de zee, door de postglaciale opheffing, waardoor havens steeds ondieper worden. De Botnische Golf is een groot deel van het jaar dichtgevroren, zodat men slechts voor een beperkt deel van het jaar ijzererts kan overslaan.

panorama van Luleå, zomer 2014

Geschiedenis
Het herbouwde centrum van Luleå en de dom.

De plaats is als havenstad al bekend vanaf de 13e eeuw. De stad werd officieel gesticht onder Gustaaf II Adolf van Zweden in 1621, niet op de huidige plaats, maar op de plaats waar nu Gammelstad (oude stad) ligt. Maar door de al eerder aangehaalde verhoging van het gebied was men genoodzaakt het centrum al in 1649 te verhuizen naar de huidige plaats.

De plaats kreeg pas echte betekenis toen men eind 18e eeuw ijzererts vond in de gebieden rond Kiruna en Malmberget. Er was toen maar één mogelijkheid om het van daaraf te exporteren: via de haven van Luleå. Voor de toeleverende diensten werd de wijk Bergviken gebouwd.

Men kreeg tegenslag te verwerken toen een deel van de stad in 1887 afbrandde: het grootste deel van de stad bestond uit houten huizen. Belangrijke gebouwen, zoals de kerk, werden herbouwd. Vanwege het alsmaar toenemende ertstransport en andere benodigde verbindingen kreeg de stad in 1907 haar eerste spoorverbinding. Luleå is nog steeds het centrale punt van de spoorwegen in Noord-Zweden.

Verkeer
De ertsspoorlijn (gestippeld) tussen Luleå en Narvik

Luleå is tevens verkeersknooppunt. De stad ligt aan het eind/begin van de Europese weg 10; de Europese weg 4 loopt noord-zuid door de stad. Ook de Riksväg 97 naar Jokkmokk in het binnenland begint / eindigt hier, net als de Riksväg 94. Daarnaast heeft het de Ertsspoorlijn voor goederen en personen naar Kiruna – Narvik en de Haparandalijn naar het oosten en Finland; deze laatste wordt tot 2016 aangepast voor zwaarder vervoer. Luleå Airport ten zuiden van de stad (ook wel Kallax Airport) heeft per jaar meer dan 900.000 reizigers.

Geboren

Trivia
Zie de categorie Luleå van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.