Letselschade (Nederland)

Sinds 1 december 2007 komen zelfstandigen die asbestslachtoffer zijn, ook in aanmerking voor een schadevergoeding. De voorwaarde voor een financiële tegemoetkoming zijn: het slachtoffer moet minimaal tien jaren aaneengesloten in Nederland hebben gewoond in de periode dat de asbestbesmetting heeft plaatsgevonden. Verder moet deze besmetting de daadwerkelijke oorzaak zijn van de ziekte op het moment dat die wordt geconstateerd.[1]

Op 23 maart 2012 oordeelde de Hoge Raad in het arrest Davelaar/Allspan Barneveld B.V. (RvdW 2012, 447), dat de opdrachtgever analoog aan art. 7:658 lid 4 BW aansprakelijk is voor de schade van een zelfstandige die hij/zij in de uitoefening van zijn/haar werkzaamheden (voor die opdrachtgever) lijdt.

Wanneer een ambtenaar letselschade of een beroepsziekte oploopt in de uitoefening van zijn werkzaamheden kan hij hiervoor zijn werkgever (de overheid) aansprakelijk stellen.

Het bestuursrecht, evenals het bijbehorende bestuursprocesrecht, is dan van toepassing. Er gelden in dat geval de bijzondere bepalingen van de aanvraag van een besluit en de regels van bezwaar en beroep. De aansprakelijkstelling van de overheid wordt dan beschouwd als de aanvraag van een zuiver schadebesluit tot erkenning van de aansprakelijkheid. Hier gelden ook de bijzondere termijnen uit de Algemene wet bestuursrecht.

Soms is echter de burgerlijke (civiele) rechter (in plaats van de bestuursrechter) bevoegd. De burgerlijke (civiele) rechter behandelt puur civielrechtelijke geschillen tussen burgers onderling (art. 112 lid 1 Grondwet) en heeft een aanvullende rol ten aanzien van rechtsverhoudingen met en tussen overheden.

Deze aanvullende rol heeft de burgerlijke rechter dus op de bestuursrechter zoals hiervoor genoemd.

De burgerlijke rechter is bevoegd in gevallen waarin alleen bezwaar of administratief beroep openstaat en deze bestuursrechtelijke voorprocedure is doorlopen (art. 8:4 Awb.). Als er echter wel beroep op de bestuursrechter openstaat, is de burgerlijke rechter niet-ontvankelijk (arrest Changoe uit 1992).

Wanneer een bestuursrechtelijke voorziening niet wordt benut, gaat de burgerlijke rechter uit van de rechtsgeldigheid/onherroepelijkheid van het besluit of de uitspraak (arrest Heesch/Van den Akker uit 1986). Dit is het beginsel van de “formele rechtskracht”: het besluit of de uitspraak is dan “rechtens onaantastbaar” geworden.

Het beginsel van de formele rechtskracht ziet alleen op het besluit zelf en niet op toezeggingen, mededelingen of voorbereidende handelingen (arrest Staat/Bolsius uit 1990).

Bijzondere regels gelden er bij het zelfstandig (zuiver) schadebesluit. Dit is een besluit van een bestuursorgaan inzake toekenning van schadevergoeding. Ook het besluit tot weigering van schadevergoeding is een zuiver schadebesluit (arrest Van Vlodrop uit 1997).

In het arrest van de Hoge Raad, genaamd Groningen/Raatgever uit 1999, zijn hierover een aantal rechtsregels geformuleerd en ze komen in het kort hierop neer:

Tegen een zelfstandig schadebesluit kan men zowel een vordering instellen bij de bestuursrechter als bij de burgerlijke rechter. Hier geldt een alternatief systeem: men heeft dus de keuze tussen de bestuursrechter en de burgerlijke rechter. Dit geldt alleen als er een onherroepelijk bestuursrechtelijk oordeel is, dat het bestuursorgaan aansprakelijk is voor de schade.

Als men de weg van de bestuursrechtspraak heeft gevolgd en dit beroep is verworpen, dan is men nadien niet-ontvankelijk bij de burgerlijke rechter (kan men dus niet meer bij de burgerlijke rechter terecht).

Men kan bij een zuiver schadebesluit nog naar de burgerlijke rechter, zolang de bestuursrechter nog geen uitspraak heeft gedaan (dus wel na indiening van een beroepschrift, maar vóór de uitspraak).

Deze regels uit het arrest Groningen/Raatgever gelden ook voor het ambtenarenrecht (arrest Staat/Zevenbergen, ook wel ambtenarenwet III uit 2002).

Een onzelfstandig (onzuiver) schadebesluit houdt in, dat iemand schade heeft geleden door een besluit van een bestuursorgaan: het besluit is dus de oorzaak van de schade.

Volgens art. 7:615 BW zou een ambtenaar niet via het arbeidsrecht uit (titel 7.10 van) het Burgerlijk Wetboek schadevergoeding kunnen vorderen op grond van art. 7:658 BW en 7:611 BW. Maar analoog aan de artikelen 7:658 en 7:611 BW is het sinds de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep van 22 juni 2000 (TAR 2000, 112) vaste jurisprudentie dat (...) de ambtenaar - voor zover dit niet reeds voortvloeit uit de van toepassing zijnde rechtspositionele voorschriften - recht heeft op vergoeding van de schade die hij lijdt in de uitoefening van zijn werkzaamheden, tenzij het betrokken bestuursorgaan aantoont dat het zijn verplichtingen is nagekomen de werkzaamheden van de ambtenaar op zodanige wijze in te richten alsmede voor het verrichten van de werkzaamheden zodanige maatregelen te treffen en aanwijzingen te verstrekken als redelijkerwijs nodig is om te voorkomen dat de ambtenaar in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade lijdt, of aantoont dat de schade in belangrijke mate een gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de ambtenaar.(...)

Op grond van art. 185 van de Wegenverkeerswet is de houder of eigenaar van het motorrijtuig waarmee schade wordt veroorzaakt aan een fietser of voetganger, aansprakelijk voor die schade tenzij er sprake is van overmacht (lid 1). Dit geldt ook als er iemand anders dan de eigenaar of houder achter het stuur zat ten tijde van het ongeval (lid 2).

Op grond van art. 6 van de Wet aansprakelijkheidsverzekering motorrijtuigen (WAM) kan het verkeersslachtoffer rechtstreeks de WAM-verzekeraar van de veroorzaker van het ongeval aanspreken.

Er geldt een afwijkende verjaringstermijn van drie jaren vanaf de datum van het verkeersongeval (art. 10 lid 1 WAM). Bij het bepalen van de bevoegde rechtbank heeft het slachtoffer de keuze om de verzekeraar te dagvaarden voor de rechtbank binnen welk arrondissement de WAM-verzekeraar haar zetel heeft, de rechtbank binnen het arrondissement van de woonplaats van het slachtoffer, of de rechtbank binnen het arrondissement waar het ongeval heeft plaatsgevonden (art. 7 lid 1 WAM). Datzelfde geldt ook als de aansprakelijke natuurlijke persoon wordt gedagvaard (art. 7 lid 2 WAM).

De materiële schade (casco) wordt vergoed via de Overeenkomst Vereenvoudigde Schaderegeling (OVS). Hierin is geregeld dat de casco-schade wordt vergoed als de betrokken verzekeraars het eens zijn over de toedracht van het verkeersongeval. Er zijn verschillende categorieën die onder de OVS vallen en de meest voorkomende zijn OVS 3 (kettingbotsing/achterop aanrijding) en OVS 1 (botsing na een bijzondere verrichting).

De regeling van de schuldloze derde houdt in, dat een schade lijdende partij die buiten zijn schuld om bij een schade ongeval betrokken is, nooit de dupe mag worden van een meningsverschil tussen de verzekeraars aangaande de schuldvraag. Het regelt de schadebehandeling bij een verkeersongeval waarbij ten minste twee motorrijtuigen zijn betrokken en een zogenaamde schuldloze derde. Deze partij heeft geen deel gehad aan het ongeval maar lijdt wel schade of heeft letsel. De verzekeraars dienen dan onderling uit te maken wie zich uitlaat over de schuldvraag en wie de zaak gaat regelen. Hoofdregel is dat de verzekeraar die het eerst is aangesproken om de schadebehandeling op zich te nemen, optreedt als regelend verzekeraar. Een voorwaarde is wel dat alle betrokken motorrijtuigen verzekerd zijn.

Deze regeling is opgenomen in Bedrijfsregeling nr. 7 van het Verbond van Verzekeraars van 11 december 2002.

Na overlijden worden slechts de kosten van lijkbezorging (begrafenis of crematie) en de kosten van gederfd (misgelopen) levensonderhoud vergoed door de aansprakelijke partij. Van de kosten van lijkbezorging worden niet de kosten vergoed die de uitvaartverzekering al vergoed heeft: deze worden in mindering gebracht op de uit te keren schadevergoeding.

Ook uitkeringen uit bijvoorbeeld een levensverzekering of een ongevallenverzekering worden in mindering gebracht op de uit te keren schadevergoeding.

Er is verder geen recht op smartengeld na overlijden, maar als een letselschadeslachtoffer later overlijdt (ten gevolge van zijn/haar letsel) en de letselschadezaak liep al ten tijde van het overlijden, dan kan er onder bepaalde omstandigheden wel een recht op smartengeld ontstaan. Wanneer het smartengeld vóór het overlijden is aangezegd richting de aansprakelijke partij, dan is er wel een recht op smartengeld.

Er zijn twee schadeposten die voor vergoeding van overlijdensschade in aanmerking komen: kosten van lijkbezorging en gederfd levensonderhoud.

Bij de kosten van lijkbezorging moet men denken aan de kosten van de kist, (kerk)dienst, begrafenis- en volgauto's, rouwadvertenties, rouwkaarten, dankbetuigingen enzovoort. Op de kosten van lijkbezorging worden de kosten die de uitvaartverzekering vergoed heeft op basis van de verzekering, in mindering gebracht.

Bij gederfd levensonderhoud moet men denken aan het onderhoud waarin de overledene tijdens zijn leven voorzag ten behoeven van zijn/haar minderjarige kind(eren), echtgenoot/geregistreerde partner en iedereen die met hem/haar in gezinsverband samenwoonde. Dat levensonderhoud is dan ten gevolge van het overlijden van het slachtoffer weggevallen en de achterblijvende en voor vergoeding in aanmerking komende nabestaanden moeten zo veel mogelijk worden teruggebracht in hun financiële positie vóór overlijden van het slachtoffer.

Alle uitkeringen uit levensverzekering, ongevallenverzekering, andere verzekeringen en uitkeringen op grond van de ANW worden in mindering gebracht op de vergoeding uit overlijdensschade.

De vergoeding van overlijdensschade aan de achterblijvende partner eindigt wanneer deze hertrouwt of duurzaam gaat samenwonen met een nieuwe partner. De vergoeding van overlijdensschade aan kinderen eindigt wanneer deze meerderjarig (18 jaar) worden, behalve wanneer ze ten tijde van het overlijden van hun ouder nog studeerden.

Vaak als er een causaliteitsprobleem is ontstaan of als men wil voorkomen dat later alsnog het oorzakelijk verband tussen gezondheidsklachten en het ongeval zou worden bestreden, zal de medische informatie uitkomst kunnen bieden.

Op dat moment heeft de letselschaderegelaar of letselschadeadvocaat al het medisch dossier van zijn cliënt (het letselschadeslachtoffer) opgevraagd uit de medische behandelende sector (de zogenaamde 'curatieve sector').

Hieronder wordt verstaan de informatie van het ziekenhuis waar het slachtoffer mogelijk opgenomen is geweest, de informatie van de huisarts en overige behandelaars die het slachtoffer naar aanleiding van het ongeval heeft bezocht. Ook valt de receptenlijst van de apotheek van het slachtoffer hieronder, waarin staat hoeveel en van welke medicijnen er voorgeschreven is. Deze informatie is van belang om de omvang van de (lichamelijke) schade te beoordelen en controle te hebben op het verloop en de voortgang van uw genezing. Het levert tevens het noodzakelijke bewijs tussen het ongeval en de klachten en beperkingen ten aanzien van de diverse schadeposten.

Als er voldoende informatie uit de behandelende sector aanwezig is, kan een medisch specialist (letselschadearts) worden ingeschakeld om een expertise te verrichten. Deze beantwoordt dan schriftelijk in een rapport vragen van de letselschaderegelaar/letselschadeadvocaat van de cliënt en/of vragen van de tegenpartij (de verzekeraar). Het doel van een medische expertise is inzicht te krijgen in de mate van het letsel waarvoor het letselschadeslachtoffer een schadevergoeding vordert. Ook moet worden beantwoord of er een oorzakelijk verband is tussen het ongeval in relatie tot de schade en de ernst van de beperkingen. Hiervoor dient een onafhankelijk oordeel verkregen te worden en mag niet alleen uitgegaan worden van het medisch dossier van de behandelende artsen. De expert dient deze stukken wel mee te wegen in zijn beoordeling. Daarnaast doet de medisch expert zijn eigen onderzoek.

Gaat de expertise in onderling overleg met de tegenpartij (de verzekeraar), dan spreken we over een duale expertise. Is dit niet het geval, dan hebben we het over een eenzijdige expertise. Een eenzijdige expertise heeft minder bewijskracht dan een duale expertise. Wordt er in het kader van een verzoekschriftprocedure (in de zin van art. 202 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering) een expert toegewezen door de rechtbank, dan wordt aan de uitspraken van deze expert een zeer grote waarde gehecht. Dit is overigens zeer gevaarlijk omdat het zo kan zijn dat iemand met een imposant medisch dossier door een onzorgvuldig onderzoek tijdens zo'n fase zijn zaak verliest. Het is de taak van de advocaat of letselschadeexpert om ook in die fase zeer goed op te letten en een eventueel fout rapport te laten blokkeren (via het zogeheten 'blokkeringsrecht') of dusdanig scherpe aanvullende vragen te stellen dat de expert alsnog zijn rapport zal bijstellen. In de praktijk gebeurt het echter zelden dat een medicus maar ook een arbeidsdeskundige zijn professionele opinie bijstelt.

Er kan afhankelijk van de ernst van het letsel om meerdere medische expertises gevraagd worden, bijvoorbeeld wanneer iemand zowel orthopedisch als neuropsychologisch letsel heeft.

Een duale expertise wordt betaald door de aansprakelijke partij, maar een eenzijdige expertise zal het letselschadeslachtoffer zelf moeten voorschieten.

De blijvende invaliditeit is "elke in de toekomst niet voor verbetering vatbare beschadiging van het lichaam (zowel naar bouw als naar verrichtingen) en/of geest, als rechtstreeks gevolg van een ongeval". In rapporten van medische expertises wordt de blijvende invaliditeit vaak als een percentage ten opzichte van de gehele persoon (G.P.) / gehele mens uitgedrukt. Dit wordt ook wel de functionele invaliditeit (F.I.) genoemd.

Dit percentage geeft aan hoeveel procent van het gehele lichaam van het letselschadeslachtoffer is beschadigd ten gevolge van de schadeveroorzakende gebeurtenis.

Het percentage arbeidsongeschiktheid staat hier los van, want een pianist die zijn pink eraf heeft, is volledig (100 %) arbeidsongeschikt voor zijn beroep, maar omdat zijn pink slechts een klein deel van zijn gehele lichaam vormt, is het percentage B.I. t.o.v. de gehele mens lager.

De percentages 'blijvende invaliditeit (t.o.v. de gehele mens)' worden door de medisch adviseur of expertiserend medisch specialist berekend op basis van de zogenoemde AMA Guides.

Als vaststaat dat er een oorzakelijk verband is tussen de gezondheidsklachten en het ongeval dat het letselschadeslachtoffer is overkomen, is vervolgens van belang of het slachtoffer ten gevolge van deze gezondheidsklachten nog in staat is om te werken in het huishouden en in loonvormende arbeid.

De verzekeringsarts die wordt ingeschakeld stelt een Functionele Mogelijkheden Lijst (FML) vast waarin hij aangeeft wat de beperkingen zijn van het letselschadeslachtoffer.

De Functionele Mogelijkheden Lijst (FML) bestaat uit zes categorieën:

1. Persoonlijk functioneren
2. Sociaal functioneren
3. Aanpassing aan fysieke omgevingseisen
4. Dynamisch handelen
5. Statische houdingen
6. Werktijden

Verzekeringsartsen zijn ook werkzaam voor het UWV, waar ze worden ingezet voor bijvoorbeeld de WIA-keuringen. Ook hierbij stellen ze een FML op.

Als de verzekeringsarts (verzekeringsgeneeskundig arts) een Functionele Mogelijkheden Lijst (FML) heeft opgesteld, dient de arbeidsdeskundige aan de hand van deze lijst met beperkingen (van het letselschadeslachtoffer) onderzoek te plegen naar hetgeen het slachtoffer op basis van zijn/haar opleiding, curriculum vitae (C.V.), leeftijd en affiniteit ten aanzien van de diverse mogelijke functies nog zou kunnen doen. Met andere woorden, hij gaat kijken of het letselschadeslachtoffer zijn/haar eigen werk nog kan doen c.q. of passend (ander) werk mogelijk is. Vervolgens gaat hij bepalen wat het letselschadeslachtoffer met die functie zou kunnen verdienen en hoeveel uur het slachtoffer in die functie nog zou kunnen werken, rekening houdende met zijn/haar beperkingen.

Aan de hand van dit arbeidskundig onderzoek kan de uiteindelijke uitval in privé en voor werk bepaald worden en dus ook de schade wat betreft de zelfwerkzaamheid en het vermogen tot het verrichten van arbeid (het verlies aan arbeidsvermogen).

De arbeidsdeskundige bij het UWV moet kijken of hij op basis van de beperkingen uit de Functionele Mogelijkheden Lijst (FML) van de verzekeringsarts, functies kan duiden. Het UWV gebruikt hiervoor het CBBS-systeem. Hierin staan vele functies waarbij stuk voor stuk is gekeken welke lichamelijke en psychische beperkingen gelden voor die functies. Dus hoeveel moet er binnen dat beroep getild worden? Hoe vaak moet je reiken en tillen? Hoeveel kilo moet je dan dragen en gedurende hoeveel uur? Betreft het hier complex werk of niet etc. Aan de hand van deze reeds bekende criteria die allemaal in een computer zijn ingevoerd, zoekt de arbeidsdeskundige alternatieve functies passend bij de klachten en beperkingen van de persoon.

Daarbuiten doet de arbeidsdeskundige aanvullend onderzoek naar de verdiensten. Hij bepaalt wat het maatman/maatvrouw inkomen is en in hoeverre dit afwijkt van de verdiensten vóór het ongeval. Hij komt dan tot een percentage, het afschattingspercentage, ervan uitgaande dat die persoon medisch gezien niet in staat is om het eigen werk of ander passend werk te verrichten.

Als een werknemer arbeidsongeschikt is tijdens een arbeidsovereenkomst is de werkgever verplicht het loon door te betalen op grond van art. 7:629 BW gedurende 104 weken (2 jaren). Deze kosten van de loondoorbetalingsplicht kan de werkgever verhalen op de veroorzaker (lees: de aansprakelijke partij) van de letselschade van zijn werknemer op grond van art. 6:107a BW.

De ziektekostenverzekeraar die moest uitkeren om de ziektekosten van het letselschadeslachtoffer te vergoeden, kan deze kosten verhalen op de veroorzaker van de letselschade (de aansprakelijke partij).

Wanneer een letselschadeslachtoffer door zijn arbeidsongeschiktheid uiteindelijk geen werkgever meer heeft, neemt het UWV de inkomensvoorziening over via de WIA en desnoods eerst via de Ziektewet. De kosten hiervan kan het UWV eveneens verhalen op de veroorzaker van de letselschade (de aansprakelijke partij) van de letselschade van de uitkeringsgerechtigde.

Dit is het verlies van de capaciteit om arbeid te verrichten en daarmee inkomsten te verwerven. Het gaat daarbij niet uitsluitend om het werk, dat de betrokkene ten tijde van het ongeval verrichtte, maar om het verdienvermogen in het algemeen. Het wordt als regel aangeduid met 'verlies aan verdienvermogen' of 'verlies aan arbeidscapaciteit'. De term inkomstenderving is minder juist, omdat men ook inkomsten kan derven buiten de situatie dat sprake is van het verlies van het vermogen om te werken.

Om deze schade te berekenen, zijn er speciale rekenbureaus die een rekenrapport (actuariële berekening) opstellen - meestal in opdracht van het letselschadebureau of de letselschadeadvocaat - waaruit blijkt hoe hoog het verlies aan verdienvermogen van het slachtoffer bedraagt. Er wordt hierbij rekening gehouden met verschillende factoren zoals pensioen, sterftekanscorrectie, recht op promotie en loonsverhoging etc. Ook de pensioenschade en een eventuele studievertraging van langer dan een jaar moeten worden meegewogen.

Aan het bewijs van het verlies aan verdienvermogen mogen volgens de jurisprudentie van de Hoge Raad niet al te hoge eisen worden gesteld, zoals bleek uit het arrest Vehof/Helvetia (HR 15-05-1998, NJ 1998, 624). Daarna heeft de Hoge Raad in het arrest Van Sas/Interpolis (HR 14-01-2000, NJ 2000, 437) al beslist, dat deze in de toekomst te lijden schadepost moet worden berekend na afweging van de goede en kwade kansen.

Nu veel rekenbureaus bij de berekening van het verlies aan verdienvermogen al rekening houden met zowel positieve factoren - zoals kans op promotie en loonsverhoging - als negatieve factoren - kans op eerder overlijden of faillissement van de werkgever - is aan de eisen uit de jurisprudentie van de Hoge Raad in Vehof/Helvetia en Van Sas/Interpolis al voldaan.

Door het letsel dat het slachtoffer heeft opgelopen, zal hij/zij wellicht hulp moeten inschakelen bij het verrichten van de huishoudelijke werkzaamheden.

De Hoge Raad heeft in het arrest Losser/Kruidhof (NJ 1999, 564) (het arrest 'Johanna Kruidhof') beslist dat een slachtoffer ook vermogensschade lijdt indien de voor hem of haar noodzakelijke hulpverlening niet wordt uitbesteed aan professionele hulpverleners maar aan familieleden, in dit arrest de ouders van Johanna Kruidhof.

Voor de vraag of deze schade voor vergoeding in aanmerking komt, achtte de Hoge Raad de omstandigheden van het geval beslissend. Daarvoor zijn ten minste van belang:

de hulpbehoevendheid van het slachtoffer, de wijze waarop het familielid (de familieleden) zijn/haar (hun) vrije tijd hebben besteed aan het helpen van het slachtoffer, of het een redelijke beslissing van het familielid (de familieleden) was om het slachtoffer te helpen en de aannemelijkheid dat het slachtoffer anders professionele hulp tegen betaling had ingeschakeld als zijn/haar familielid (familieleden) niet bereid of niet in staat waren de vereiste hulp te bieden.

Uit het arrest van de Hoge Raad in de zaak Krüter-Van de Pol/Wilton-Fijenoord (HR 06-06-2003, NJ 2003, 504) blijkt dat de rechtsregel uit het eerdergenoemde arrest Losser/Kruidhof ook analoog van toepassing is op andere familieleden zoals een echtgenoot of echtgenote.

De schadepost van huishoudelijke hulp komt dus niet alleen voor vergoeding in aanmerking als het letselschadeslachtoffer professionele (thuis)hulp heeft. Ook maakt het niet uit, dat de professionele (thuis)hulp geen kosten in rekening brengt of geen kosten in rekening kan brengen, wat de Hoge Raad besliste in het arrest van 5 december 2008 (LJN-nummer: BE9998).

Door een ongeval kan het slachtoffer in het ziekenhuis belanden of zal het slachtoffer verpleging nodig hebben. De kosten hiervan kunnen eveneens verhaald worden op de aansprakelijke partij.

Deze kosten komen op grond van art. 6:96 BW voor vergoeding in aanmerking door het slachtoffer. Het gaat dan om kosten die het slachtoffer heeft gemaakt om buiten rechte vergoeding van zijn letselschade proberen te vorderen van de tegenpartij. Als het slachtoffer hiertoe een letselschadebureau of een letselschadeadvocaat heeft ingeschakeld, komen de kosten hiervan voor rekening van de tegenpartij en zijn ze totdat ze zijn voldaan, nog schade van het slachtoffer. Er gelden wel een tweetal voorwaarden: Het moet redelijk zijn dat de kosten zijn gemaakt (was het terecht dat het slachtoffer een bureau of advocaat inschakelde) en ook de hoogte van de kosten moet redelijk zijn. Dit wordt de 'dubbele redelijkheidstoets' genoemd en is eveneens gebaseerd op art. 6:96 BW.

Sinds het arrest Drenth van de Hoge Raad van 3 april 1987 (NJ 1988, 275) is het mogelijk dat de buitengerechtelijke kosten, gemaakt voor de bepaling van de aansprakelijkheid en het schadebedrag, worden verhaald op de veroorzaker van het ongeluk. Een rechtsoverweging uit dit arrest luidt: "Wie ten gevolge van een ander onrechtmatige schade lijdt, zal bij het vaststellen en begroten daarvan, alsmede bij zijn pogingen in der minne vergoeding te krijgen niet zelden behoefte hebben zich, gezien de moeilijke feiten en juridische vragen die zich daarbij kunnen voortdoen, door een of meer deskundigen te doen bijstaan, vooral als ook aan de zijde van de aansprakelijke deskundigen optreden. Voor zover de benadeelde in de gegeven omstandigheden redelijk handelde door zich van deskundige bijstand te voorzien, behoort de aansprakelijke de daaraan verbonden kosten, voor zover deze redelijk zijn, te dragen, want het is zijn onrechtmatige daad die tot het maken daarvan heeft geleid…."

Deze uitspraak was bijna 5 jaren vóór de invoering van het Nieuw Burgerlijk Wetboek per 1 januari 1992 en liep toen al vooruit op art. 6:96 BW.

Smartengeld wordt gevorderd wegens gederfde levensvreugde en bij psychische schade zoals PTSS of een burn-out wegens 'aantasting in de persoon'.

Indien een letselschadetraject lang duurt vanwege een niet-welwillende houding van de wederpartij, kan het smartengeldbedrag dat het slachtoffer kan vorderen, hoger uitvallen. Verder is de hoogte van het smartengeld afhankelijk van de ernst van de verwondingen.

Het letselschadeslachtoffer kan zich door zijn/haar letsel niet meer zelf redden en bepaalde klussen in en om het huis niet meer verrichten. De Letselschaderaad, voorheen Nationaal Platform Personenschade (NPP), heeft een richtlijn opgesteld om deze schadepost te berekenen en dit gaat volgens formules uit die richtlijn, afhankelijk van de woonsituatie van het letselschadeslachtoffer en de mate van onderhoud die de woning vergt.

Andere schadeposten zoals aangepast vervoer, de kosten van een aanpassing aan de woning, en bijvoorbeeld reiskosten in verband met het bezoek aan behandelend artsen, kunnen voor vergoeding in aanmerking komen als ze in verband staan tot het opgelopen letsel. Ook medische hulpmiddelen zoals een nekkraag of speciale schoenen kunnen voor vergoeding in aanmerking komen.

In geval van een verplichting tot schadevergoeding op grond van een onrechtmatige daad is de wettelijke rente zonder ingebrekestelling verschuldigd.

De hoofdregel is dat wettelijke rente verschuldigd is ongeacht de grondslag voor de niet tijdig nagekomen verbintenis tot betaling van een geldsom. Meestal zal de grondslag een onrechtmatige daad zijn.

Vanaf het moment van het ongeval, dat de benadeelde daardoor schade lijdt of zal lijden in zijn vermogen, heeft de benadeelde een opeisbare vordering op de aansprakelijke partij en kan totdat partijen het eens kunnen worden met de slotverrekening, over het nog openstaande bedrag tevens de wettelijke rente opeisen.

De wettelijk rente is een vooraf door de wet vastgestelde vergoeding voor een te late betaling of voor een nog openstaande vordering uit de schadesom. De hoogte van de wettelijke rente wordt middels een algemene maatregel van bestuur (a.m.v.b.) vastgesteld, hetgeen in art. 6:120 BW staat. Dit heet de rentevoet.

Tot 1 januari 1992 moest de wettelijke rente nog verplicht worden aangezegd, maar met invoering van het nieuwe Burgerlijk Wetboek is de verplichting van wettelijke rente wettelijk vastgelegd.

Hierbij is de vraag aan de orde in welke mate het slachtoffer schade derft doordat hij tijdelijk of langdurig arbeidsongeschikt is geweest. Zit hij in de WIA/Ziektewet? Wat is de invloed van de duur van de revalidatie alsmede de huidige situatie op het carrièrepad c.q. de promotiekansen? Wat is de kans voor het slachtoffer om hier nadelige gevolgen van te ondervinden indien hij elders solliciteert?

Dit wordt dus uitgedrukt in economische kwetsbaarheid (EK). Als de aansprakelijkheidsverzekeraar de volledige post 'verlies arbeidsvermogen' (v.a.v.) betaalt, kan er geen sprake meer zijn van economische kwetsbaarheid.

Van economische kwetsbaarheid is ook vaak sprake als een letselschadeslachtoffer na het ongeval alsnog carrière of promotie maakt met een verhoging van het inkomen tot gevolg. De vraag is dan in hoeverre het slachtoffer deze 'beter betaalde baan' volhoudt (vanwege het letsel) en het slachtoffer is op die manier nog steeds economisch kwetsbaar.

In een rekenrapport (actuariële berekening) staat de berekening van het verlies aan arbeidsvermogen (v.a.v.) en pensioenschade. In het eerdere letselschadetraject is vastgesteld dat je deze schade hebt geleden en in de toekomst nog zal lijden ten gevolge van het ongeval.

Het verlies aan arbeidsvermogen wordt in het rekenrapport berekend door een vergelijking te maken met de huidige inkomenssituatie na het ongeval en de hypothetische situatie waarin het ongeval niet had plaatsgevonden (het inkomen zonder ongeval).

Bij het inkomen zonder ongeval worden ook berichten van de werkgever over de eventuele carrièrekansen van het letselschadeslachtoffer berekend. Hierbij wordt gevraagd wat het slachtoffer had kunnen verdienen als het ongeval niet had plaatsgevonden.

Ook kan de rekenmeester opdracht krijgen tot het mee laten rekenen van andere variabelen gedurende een bepaalde looptijd. Denk hierbij aan huishoudelijke hulp en verlies van zelfwerkzaamheid.

Een rekenrapport is werk voor specialisten en kost nogal behoorlijk wat geld. Het opstellen ervan dient dan ook alleen te gebeuren in zaken met een omvangrijke schade omdat anders de tegenpartij (verzekeraar) hoogstwaarschijnlijk de kosten ervan niet zal willen betalen.

Het is verstandig om zo'n rekenrapport te laten opstellen omdat er vaak bij de verzekeraar discussie ontstaat over de omvang van de schade en de schadepost 'verlies aan arbeidsvermogen' (v.a.v.) meestal de hoogste schadepost van de totale vordering is.

Hoewel volgens vaste jurisprudentie sinds de arresten Vehof/Helvetia (Hoge Raad 15 mei 1998, NJ 1998, 624) en Van Sas/Interpolis (Hoge Raad 14 januari 2000, NJ 2000, 437) niet al te hoge eisen mogen worden gesteld aan het bewijs van het hypothetische inkomen (zonder ongeval), verdient het toch aanbeveling dit inkomen te laten berekenen. Een rekenrapport maakt op die manier een groot deel van de schade inzichtelijk.

Ook wordt het aanbevolen dit door een rekenmeester te laten doen, waarvan beide partijen akkoord gaan met zijn inschakeling. Dit voorkomt eventuele discussies achteraf over de objectiviteit en betrouwbaarheid van de ingeschakelde rekenmeester.

In het rekenrapport worden geen uitspraken gedaan over de causaliteit, noch over het medisch dossier en ook niet over de juridische aspecten van de letselschadezaak.

Er is regelmatig discussie tussen belangenbehartigers en verzekeraars over een aantal actuariële aspecten, zoals de rekenrente, de welvaartscorrectie, de kapitalisatiedatum/peildatum en de herbeleggingsfictie.

Rekenmeesters worden vaak door letselschaderegelaars of letselschadeadvocaten extern ingeschakeld, maar soms heeft een letselschadekantoor ook een eigen calculatieafdeling waar één of meer rekenmeesters werkzaam zijn.

Op 30 januari 1953 (NJ 1953, 624) heeft de Hoge Raad al beslist dat toekomstige schade ontstaat op de datum van het ongeval en dat die schade op dat moment kan worden bepaald. De Hoge Raad heeft in het arrest van 19 april 1959 (NJ 1954, 603) bepaald dat het slachtoffer recht heeft op zoveel mogelijk zekerheid dat de door hem in de toekomst te lijden schade zal worden vergoed. Daarom is het van belang dat van de juiste peildatum wordt uitgegaan. Hierover bepaalde de Hoge Raad in de arresten van 17 oktober 1997 (NJ 1998, 508) en 11 juli 2003 (NJ 2003, 603; ECLI:NL:HR:2003:AF7884) dat de feitenrechters zoals rechtbank en Gerechtshof een discretionaire bevoegdheid hebben bij het bepalen van de peildatum voor de kapitalisatie voor de berekening van toekomstige letselschaden.

In het arrest van 30 november 2007 (RvdW 2007, 1025; ECLI:NL:HR:2007:BA4606) gaf de Hoge Raad de doorslag in rechtsoverweging 4.4: Indien de rechter over een lange periode te lijden schade begroot op een gekapitaliseerd bedrag ineens, moet deze schade geacht worden te zijn geleden op de bij de kapitalisatie tot uitgangspunt genomen peildatum. Deze wijze van schadebegroting strekt ertoe de benadeelde ter vergoeding van zijn schade een zodanig bedrag ineens toe te kennen dat dat, hem op de peildatum uitbetaalde, bedrag inclusief het daarover na de peildatum te realiseren rendement, toereikend zal zijn voor de betaling van alle toekomstige schadeposten. Indien dit bedrag eerst na de peildatum aan de benadeelde wordt uitgekeerd lijdt hij dus, door gemis aan rendement, nadeel dat door betaling van wettelijke rente behoort te worden vergoed.

Verder oordeelde de Hoge Raad in rechtsoverweging 5.3: Zoals uit het hiervoor overwogene blijkt, heeft de rechter bij het begroten van schade de vrijheid om de geleden en te lijden schade te kapitaliseren in een bedrag ineens naar een peildatum die geruime tijd voor zijn uitspraak ligt. Ook bij een dergelijke wijze van begroting blijft evenwel uitgangspunt dat zoveel als redelijkerwijs mogelijk is de werkelijk geleden en te lijden schade behoort te worden begroot.

Aangezien de schadevergoeding - ook vergoeding van het verlies van verdienvermogen (de inkomensschade) - netto wordt uitbetaald, dient de benadeelde bij de afwikkeling van zijn schadeclaim een belastinggarantie van de wederpartij te vorderen. Zo kan het risico op een eventuele belastingaanslag worden afgewenteld op de aansprakelijke partij.

Aangezien er bij letselschadeslachtoffers vaak sprake is van volledige of gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid, dient de benadeelde van de aansprakelijke partij te vorderen dat een eventuele vermindering of beëindiging van de arbeidsongeschiktheidsuitkering, zal worden gecompenseerd door de aansprakelijke partij. Dit wordt een WAO-voorbehoud genoemd, maar het komt ook voor onder de naam WIA-voorbehoud of WAZ-voorbehoud, afhankelijk van welke arbeidsongeschiktheidsuitkering het slachtoffer ontvangt.

Sinds het arrest van het Gerechtshof Arnhem van 21 december 2004 (www.rechtspraak.nl, LJN: AU4722, rolnr. 2003/599) is het vaste rechtspraak dat een bovengenoemd voorbehoud dient te worden verleend voor het geval dat de kwade kans zich voltrekt dat de huidige arbeidsongeschiktheidsuitkering van het slachtoffer wordt verlaagd of helemaal wordt beëindigd.

Naast het Keurmerk Letselschade wordt er ook via belangen- en vakorganisaties gewerkt aan het verbeteren van de letselschadebehandeling.

Letselschaderegelaars kunnen individueel voor hun letselschadebedrijf ingeschreven staan in het register van de stichting Nederlands Instituut van Register Experts (NIVRE) te Rotterdam.

Via het verstrekken van een programma van Permanente Educatie aan de letselschade-experts wordt er continu gewerkt aan verbetering van de kwaliteit van de letselschadebehandeling.

De vereniging Nederlands Instituut van Schaderegelaars (NIS) te Amsterdam is opgericht op 24 januari 1980 en is een beroepsorganisatie van de letselschaderegelaars en personenschaderegelaars. Deze vereniging stelt zich volgens haar statuten ten doel om de deskundigheid en de vakbekwaamheid van de letselschaderegelaars te verbeteren en te bewaren.

De Vereniging voor Letselschade Advocaten (LSA) te Doorn is in 1995 opgericht om een kwaliteitswaarborg te bieden voor advocaten op het gebied van letselschade.

De letselschadeadvocaten die hierbij zijn aangesloten hebben meer dan 5 jaren praktijkervaring en hebben de Grotius-opleiding met goed gevolg doorlopen. Verder moet de LSA-advocaat zich jaarlijks bijscholen op zijn vakgebied.

De Vereniging voor Advocaten voor Slachtoffers Personenschade (ASP) te Leeuwarden is in 1997 opgericht. Wanneer een letselschadeadvocaat voldoet aan de lidmaatschapsvereisten van de LSA (zie hiervoor), dan kan hij/zij ook lid worden van de ASP.

Het doel van deze vereniging is het versterken van de positie van de letselschadeslachtoffers, omdat ASP-advocaten uitsluitend voor slachtoffers werken (en niet voor verzekeraars). Binnen de vereniging wordt er steeds gewerkt aan kwaliteitsverbetering via het bijscholen van de advocaten.

In 1998 werd de Branchevereniging Nederlandse Letselschade Experts (NLE) opgericht en deze is gevestigd in Zeist. Momenteel zijn hier 17 letselschadekantoren uit heel Nederland bij aangesloten, die uitsluitend voor letselschadeslachtoffers en niet voor verzekeraars werken.

In november 2012 trad de nieuwe Gedragscode Behandeling Letselschade in werking. De nieuwe Gedragscode is vereenvoudigd ten opzichte van de vorige versie uit 2006 en bestaat nu uit nog maar 10 Gedragsregels waardoor het aantal gedragsregels is gehalveerd. De gedragsregels sluiten (beter) aan bij de volgorde van het letselschadetraject.

De verzekeraar van de aansprakelijke partij is verplicht binnen 14 dagen (2 weken) na de aansprakelijkstelling de ontvangst hiervan te bevestigen (Gedragsregel 2) en is ook verplicht binnen 14 dagen (2 weken) na de erkenning of vaststelling van de schade uit te keren aan het slachtoffer (Gedragsregel 7).

Zo snel mogelijk na de aansprakelijkstelling start de verzekeraar een onderzoek naar de aansprakelijkheid van haar verzekerde (Gedragsregel 3).

Binnen drie maanden na de aansprakelijkstelling neemt de verzekeraar van de tegenpartij een standpunt in: erkenning van de aansprakelijkheid of afwijzing van de aansprakelijkheid (Gedragsregel 4).

Er wordt nog steeds gestreefd een letselschadezaak binnen 2 jaren na aanmelding bij de verzekeraar af te wikkelen, maar lukt dit om één of andere reden niet, dan vindt er een evaluatie plaats op initiatief van de verzekeraar van de aansprakelijke partij. De partijen in de letselschadezaak spreken dan concreet af welke maatregelen nodig zijn om de schadebehandeling alsnog zo spoedig mogelijk af te ronden en wie zorg draagt voor de uitvoering daarvan (Gedragsregel 8).

Als de schaderegeling vastloopt, brengen partijen in kaart waar het probleem ligt en proberen zo spoedig mogelijk tot een oplossing te komen (Gedragsregel 9). En als dat niet lukt dan kan een derde worden ingeschakeld waarbij de voorkeur is dat partijen deze beslissing gezamenlijk nemen (Gedragsregel 10).

De volgende nadelen zijn aan de akte van cessie verbonden:

1. Het letselschadeslachtoffer heeft niets meer over zijn/haar eigen zaak te vertellen.
2. Het letselschadeslachtoffer raakt onnodig een groot deel van zijn/haar schadevergoeding kwijt.
3. Er vindt geen verrekening plaats van de buitengerechtelijke kosten met de inhouding die gedaan wordt.
4. Als de koper van het letselschadecontract een bedrijf is, zal hij over de totale ontvangen schadevergoeding btw moeten afdragen. Het letselschadeslachtoffer raakt aldus een onnodig deel van zijn/haar zaak kwijt.
5. Als het letselschadeslachtoffer van zijn/haar contract af wil en de koper van de letselschadezaak niet wil meewerken, dan zal de koper in rechte moeten worden betrokken.