Koudehoek
Koudehoek, Gronings Kòlle houk of Klouk, oorspronkelijk *Koldehörn, is een gehucht of streekdorp in de gemeente Westerwolde in de provincie Groningen.
Gehucht in Nederland  | |||
  | |||
| Situering | |||
| Provincie |  | ||
| Gemeente | Westerwolde | ||
| Coördinaten | 53° 9′ NB, 7° 9′ OL | ||
| Woonplaats (BAG) | Oudeschans | ||
| |||
Het gehucht bestaat uit een rij boerderijen langs een 16e-eeuwse dijk, direct ten noorden van de vesting Oudeschans. De weg naar Klein-Ulsda volgt het tracé van deze dijk. Het gehucht ligt in het kleigedeelte van het voormalige kerspel Bellingwolde.
Koudehoek is ontstaan als dochternederzetting van Den Ham, dat op zijn beurt de opvolger was van een verdronken nederzetting ter hoogte van Koudehoek, aansluitend bij het streekdorp Houwingaham. Dit toponiem komt in Nederland veelvuldig voor. De stam kold- ('koud, dood, verlaten, niet meer in gebruik') verwijst waarschijnlijk - net als de plaatsnaam Kostverloren - naar de landerijen die in de Dollard verdronken zijn. Eventueel zou het op de natte, laaggelegen en zure gronden kunnen slaan, die hier na de Dollardinbraak overbleven.[1] De uitgang -hoek of -horn verwijst naar de restanten van Houwingaham, dat in de 16e eeuw ook wel Hayingehorne, Huesterhorne of Hamster Horn werd genoemd.
De bebouwing langs den Olden Dick komt nog niet voor op een kaart uit 1590. In de jaren daarna verhuisde een deel van de boerderijen van Den Ham naar Koudehoek. De opstrekkende heerden van de boerderijen in deze gehuchten lagen door elkaar en wisselden elkaar af. De naam inde Koldehoeck komt tenminste voor sinds 1633.[2] Een gedrukte kaart uit 1672 laat zien dat ook Hamdijk deel uitmaakte van de Oude Dijck ofte Koude Hoeck. Beide namen waren vermoedelijk uitwisselbaar; nog op de provinciekaart van Theodorus Beckeringh uit 1781 heet deze streek De Ham dijk. Het land achter de nederzetting wordt in 1672 omschreven als laegh landt vol water; de landerijen langs de Westerwoldse Aa later als Koldehoekster Uiterdijk (1803). In 1811 werd Koudehoek bij de nieuwe gemeente Bellingwolde gevoegd.
Rond 1800 hadden Koudehoek, Hamdijk en Den Ham ieder een eigen buurtgilde. Een 19e-eeuws notitieboek van het buurtgilde van Koudehoek is bewaard gebleven. Dit was een van de tien buurtgilden van het kerspel Bellingwolde.[3] Hieronder viel vermoedelijk ook het gehucht Klein-Ulsda.
De dichter Willem Jan van Wijk heeft een tijdlang in Koudehoek gewoond, het landschap in deze omgeving is in een aantal van zijn gedichten vastgelegd.
Bronnen, noten en/of referenties
|
| Beluister | (info) |