Kirgizisch

Het Kirgizisch (кыргыз тили, kyrgyz tili) is een taal die behoort tot de noordwestelijke Turkse talen. Het Kirgizisch wordt hoofdzakelijk in Kirgizië gesproken, waar het sinds 2001 naast het Russisch de officiële taal is, maar ook door Kirgiezen in alle buurlanden van deze voormalige sovjetrepubliek en bovendien in Rusland, Afghanistan en Turkije. Er zijn 2 à 3 miljoen sprekers, waarvan ongeveer 430.000 in China.

Kirgizisch (kyrgyz tili)
Gesproken inKirgizië, Afghanistan, Tadzjikistan, Pakistan, Xinjiang
Sprekers4,3 miljoen (2009)
Taalfamilie

Altaïsch

AlfabetLatijns en Cyrillisch
Officiële status
Officieel in
Taalcodes
ISO 639-1ky
ISO 639-2kir
ISO 639-3kir
Portaal    Taal

Het Kirgizische alfabet

Van de 15e tot de 20e eeuw gebruikten de Kirgiezen het Tsjagatai als schrijftaal. Het Kirgizisch ontwikkelde zich in de jaren '20 van de 20e eeuw, na de Russische Revolutie, als schrijftaal. Het eerste alfabet was gebaseerd op het Perzisch-Arabische alfabet. In 1926 werd het Uniform Turks alfabet van de Sovjet-Unie ook voor het Kirgizisch ingevoerd. In 1940 werd dit alfabet vervangen door het huidige aangepaste cyrillische alfabet. In Sinkiang voerden de Kirgiezen echter het Perzisch-Arabische alfabet weer in.

In 1990 besloot de Kirgizische regering om uiterlijk 2005 een Latijns alfabet op basis van het Nieuw-Turkse alfabet in te voeren, dat ontwikkeld werd tot 1995. Dit alfabet was gebaseerd op de Latijnse transliteratie van het Kazachs. Deze plannen zijn echter nooit tot uitvoering gebracht.

Het Kirgizische cyrillische alfabet is vrijwel identiek aan het Russische alfabet: het telt drie extra tekens: ң, ү en ө. Sommige letters worden alleen in (Russische) leenwoorden gebruikt. De uitspraak van de Kirgizische letters (in IPA-symbolen) staat met hun Latijnse transcriptie in onderstaande tabel vermeld:

KirgizischtranscriptieIPAOpmerkingenVoorbeelden
А (а)A (a)[/a/]? Аксы = Aksy
Б (б)B (b)[/b/]? Бишкек = Biškek
В (в)V (v)[/v/]?Alleen gebruikt in leenwoorden Васильевка = Vasiljevka
Г (г)G (g)[/g/]?~[/ɣ/]? Галымжанов = Galymǧanov
Д (д)D (d)[/d/]? Кадамжай = Kadamǧaj
Е (е)Je (je)[/je/]?
  1. Aan het begin van woorden;
  2. na klinkers;
  3. na ь;
  4. na ъ.
  1. Ельцин = Jelcin
  2. Акаев = Akajev
  3. Юрьев = Jurjev
  4. Подъездной = Podjezdnoj
E (e)[/e/]?Alle andere gevallen Бишкек = Biškek
Ё (ё)Jo (jo)[/jo/]? Коён = Kojon
Ж (ж)Ǧ (ǧ)[/͡ʒ/]? Жалал-Абад = Ǧalal-Abad
Ž (ž)In Russische leenwoorden Пржевальский = Prževalskij
З (з)Z (z)[/z/]? Заман = Zaman
И (и)I (i)[/i/]? Бишкек = Biškek
Й (й)J (j)[/j/]? Ак-Сай = Ak-Saj
К (к)K (k)[/k/]?~[/q/]? Кемин = Kemin
Л (л)L (l)[/l/]? Талас = Talas
М (м)M (m)[/m/]? Манас = Manas
Н (н)N (n)[/n/]? Нарын = Naryn
Ң (ң)Ň (ň)[/ŋ/]?Niet aan het begin van woorden Жаңы-Жол = Ǧaňy-Ǧol
О (о)O (o)[/o/]? Ош = Oš
Ө (ө)Ö (ö)[/œ/]?~[/ø/]? Өзгөн = Özgön
П (п)P (p)[/p/]? Петроград = Petrograd
Р (р)R (r)[/r/]? Кара-Суу = Kara-Suu
С (с)S (s)[/s/]? Семетей = Semetej
Т (т)T (t)[/t/]? Талас = Talas
У (у)U (u)[/u/]? Суусамыр = Suusamyr
Ү (ү)Ü (ü)[/y/]? Элүү= Elüü
Ф (ф)F (f)[/f/]?Alleen in leenwoorden Фёдоровка = Fjodorovka
Х (х)H (h)[/x/]? Хан-Теңир = Han-Teňir
Ц (ц)с (с)[/ts/]?Alleen in leenwoorden Царское = Carskoje
Ч (ч)Č (č)[/ʧ/]? Чыгыш-5 = Čygyš-5
Ш (ш)Š (š)[/ʃ/]? Кашкар = Kaškar
Щ (щ)Ŝ (ŝ)[/ʃ/]?Alleen in Russische leenwoorden Щукино = Ŝukino
ъ (твёрдый знак)--Alleen in Russische leenwoorden Подъярский = Podjarskij
Ы (ы)Y (y)[/ɯ/]? Ысык-Көл = Ysyk-Köl
ь (мягкий знак)--Alleen in Russische leenwoorden Русь = Rus
Э (э)E (e)[/e/]? Элиста = Elista
Ю (ю)Ju (ju)[/ju/]?Alleen in Russische leenwoorden Юрмала = Jurmala
Я (я)Ja (ja)[/ja/]?Alleen in Russische leenwoorden Ярославль = Jaroslavl
Zoek Kirgizisch op in het WikiWoordenboek.
Zie de Kirgizische uitgave van Wikipedia.
Turkse talen
Ogurisch:Tsjoevasjisch · Bolgar · Chazarisch · Avarisch
Oeigoerisch:Gökturks · Chagatai · Oezbeeks · Oeigoers · Äynu · Lop · Ili
Kyptsjaaks:Kazachs · Kirgizisch · Tataars · Altajs · Basjkiers · Karatsjaj-Balkarisch · Karakalpaks · Koemuks · Nogai · Karaïm · Koemaans · Krymtsjak · Baraba
Oguzisch:Turks · Azerbeidzjaans · Krim-Tataars · Turkmeens · Gagaoezisch · Osmaans · Balkan-Turks · Horasan-Turks · Petsjenegisch · Qashqai · Salar · Afsjarisch · Iraaks-Turkmeens
Khalaj:Khalaj
Siberisch:Chakassisch · Dolgaans · Jakoets · Toevaans · Tsjoelyms · Fuyu-Kirgizisch · Sjor · Tofa · Yugur
Mogelijk verwante talen en families:Altaïsche talen · Oeraalse talen · Mongools · Toengoezisch · Koreaans · Japanse talen
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.