Jean Monnet

Jean Monnet, Europese ereburger

Monnet was door zijn vader voorbestemd om hem op te volgen aan het hoofd van het familiebedrijf, de cognacfirma Monnet & Cie. Op zestienjarige leeftijd stopte hij met studeren en werd in de leer gezonden bij het Londense filiaal van de firma. Naar eigen zeggen bewonderde hij de Engelse manier van zakendoen.

Hij was medisch ongeschikt bevonden voor militaire dienst. Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog zocht hij contact met de Franse regering met een voorstel om de bevoorrading vanuit Engeland te verbeteren. Hij kreeg daarop een belangrijke functie als economisch intermediair tussen Frankrijk en zijn bondgenoten.

Van 1919 tot 1923 was Monnet plaatsvervangend secretaris-generaal van de Volkenbond. Hij schreef later dat hij teleurgesteld was over het gebrek aan wil tot samenwerking in vredestijd tussen de geallieerden van de oorlog. In het interbellum behartigde hij de familiezaak en was hij tevens nauw betrokken bij het herorganiseren van de nationale financiën in enkele Europese landen.

De tot dan toe ongehuwde Monnet werd in 1929 verliefd op Silvia de Bondini, de echtgenote van een Italiaanse medewerker van hem, en de liefde was wederzijds. Echtscheiding bestond toen niet voor de Italiaanse wet. Uiteindelijk trouwde het koppel in 1934 in Moskou, nadat de bruid op dezelfde dag de Sovjet-Russische nationaliteit had aangenomen, waardoor ze eenzijdig van haar man kon scheiden. Het idee daarvoor kwam van de Sovjet-ambassadeur in China, die Monnet via de Volkenbond kende. Monnet zou later zijn huwelijk de mooiste operatie van zijn carrière noemen.

Bij de Duitse invasie van Frankrijk in 1940 trachtte Monnet, met de goedkeuring van de Britse eerste minister Winston Churchill, de Franse regering te overtuigen tot een volledige staatkundige unie tussen Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk, om als één natie de Duitse aanvaller te bestrijden. Het plan mislukte op het laatste moment door het aftreden van premier Paul Reynaud, ten voordele van maarschalk Pétain, die een wapenstilstand met Duitsland voorstond.

Teleurgesteld bood Monnet de Britse regering zijn diensten aan. Die zond hem naar de Verenigde Staten, waar hij bij president Franklin Delano Roosevelt lobbyde om de Amerikaanse oorlogsinspanning in Europa op te drijven. Na de Amerikaanse invasie in Noord-Afrika vroegen de Amerikanen Monnet te bemiddelen in een intern Frans machtsconflict. Monnet steunde de kandidatuur van Charles de Gaulle en werd vertegenwoordiger van de vrije Franse regering in Washington.

Plaque ter nagedachtenis van Jean Monnet

In december 1944 werd hij belast met het uitwerken van plannen voor Frankrijks naoorlogs economisch herstel. In 1946 kreeg hij de leiding bij de uitvoering van dat plan (het “Plan de la modernisation et de l'équipement”).

Monnet werd daarna samen met Robert Schuman de ontwerper van het Schumanplan, dat leidde tot de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS). Van 1952 tot 1955 was hij voorzitter van de Hoge Autoriteit van de EGKS.

Samen met Robert Schuman wordt Monnet tot de vaders van de Europese Economische Gemeenschap gerekend. Het was ook Monnet die voorstelde een Europese gemeenschap voor Atoomenergie op te richten. Deze Euratom werd samen met de EEG als een 'package deal' voorgesteld en leidde ertoe dat Frankrijk instemde met het EEG-verdrag.

Ook stichtte Monnet een particuliere organisatie ter bevordering van de Europese integratie, omdat hij vond dat de EGKS op politiek vlak niet genoeg vorderde.

Hij werd onderscheiden met de Erasmusprijs in 1977. Naar Monnet werden leerstoelen aan verschillende Europese universiteiten genoemd. Tevens werd de Eurocity-trein Brussel-Bazel naar hem genoemd. Ook zijn er straten naar hem vernoemd: in het Limburgse dorp Herten, in het Noordhollandse dorp Bergen, in Utrecht, Den Haag en Rotterdam.

Monnet ontving meerdere onderscheidingen.

Onder meer ontving hij in 1953 de Internationale Karelsprijs Aken. In 1973 riep de Raad van Europa hem uit tot Ereburger van Europa. Tot nu toe (stand 2017) werd deze onderscheiding naast Monnet slechts aan Helmut Kohl (1998) en Jacques Delors (2015) toegekend.

In 1988, op de honderdste verjaardag van zijn geboorte, werd het stoffelijk overschot van Jean Monnet overgebracht naar het Panthéon in Parijs.

Een recente (2011) Amerikaanse documentaire van Don C. Smith (Denver University) over leven en werken van Jean Monnet: http://www.law.du.edu/index.php/jean-monnet-father-of-europe

Zie de categorie Jean Monnet van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.