Hypertensie

Men spreekt van hypertensie als de bovendruk hoger is dan 140 mm Hg (18,5 kPa), of als de onderdruk hoger is dan 90 mm Hg (12 kPa). Voor patiënten met diabetes mellitus en nierziekten gelden de waardes 130/80 mm Hg (17/10,5 kPa).[2] (Internationale richtlijnen verschillen enigszins, maar houden allemaal rekening met diabetes mellitus, nierziekten en hart- en vaatziekten; de 140/90 mm Hg grens is "unaniem".)

De grens tussen 'normaal' en 'hypertensie' wordt arbitrair vastgesteld en is afhankelijk van wanneer men het gestegen gezondheidsrisico abnormaal gaat noemen. De bloeddruk is continu verdeeld onder de bevolking en heeft de neiging met het vorderen van de leeftijd langzaam te stijgen. Een hogere bloeddruk geeft een hoger risico op beschadiging van bepaalde organen en sterfte, maar er is geen duidelijke drempel waarboven het risico opeens sterk stijgt.

Mede op basis van een aantal andere factoren als voorgeschiedenis, leeftijd, geslacht, rookgedrag, glucosegehalte, cholesterolwaarden, familieanamnese, alcoholgebruik, voeding, lichamelijke activiteit wordt een risicoprofiel opgemaakt.

De diagnose 'hypertensie' moet gebaseerd zijn op meerdere metingen van de bloeddruk. Per keer wordt 2 maal gemeten aan dezelfde arm, met 1 of 2 minuten tussentijd; de gemiddelde waarde geldt. Indien de bloeddruk slechts licht verhoogd is, doet men een aantal (ten minste 3) metingen verspreid over een aantal maanden. Indien het risicoprofiel ongunstig is, bij zeer hoge bloeddrukken en in geval van orgaanbeschadiging door de bloeddruk, herhaalt men de metingen in een kortere periode.

Metingen van de bloeddruk door de patiënt thuis zijn een waardevolle bron van informatie voor de arts. Tevens verhoogt het de therapietrouw. Voorwaarde is wel dat voor de thuismetingen een gecalibreerd apparaat wordt gebruikt.[3]

In circa 90-95% van de gevallen is de oorzaak van hoge bloeddruk niet bekend. Men spreekt dan van idiopathische of essentiële hypertensie.[4] In de resterende gevallen is doorgaans sprake van een renale oorzaak van de hypertensie, bijvoorbeeld door vernauwingen (stenose) in één of beide nierslagaders (nierarteriestenose). Sommige zeldzame hormonale aandoeningen, bijvoorbeeld hormoonproducerende tumoren (ziekte van Cushing; feochromocytoom ; Syndroom van Conn) kunnen bloeddruk verhogen.[5]

Een artikel in de New England Journal of Medicine in 2007 beschreef de rol van natrium en kalium, bij het ontstaan van hypertensie.[6] Bij natuurvolkeren met een natrium-arm en kalium-rijk dieet is hypertensie zeldzaam. Het westerse dieet bevat meestal het omgekeerde: veel natrium en weinig kalium. Natrium heeft een bloeddrukverhogend effect. Door een relatief grote hoeveelheid natrium en een relatief kleine hoeveelheid kalium trekt het gladde spierweefsel van de bloedvaten zich sterker samen. Om het bloed door de bloedvaten te blijven pompen, zal het hart een hogere bloeddruk moeten genereren.[6] Natrium en kalium hebben ook invloed op de manier waarop door het RAAS en het sympathisch zenuwstelsel (bepaalde hersen -en zenuwactiviteit) de bloeddruk wordt gereguleerd. Wederom met tegenovergestelde effecten: natrium bloeddrukverhogend, kalium bloeddrukverlagend.[6]

Alcoholgebruik draagt bij aan het krijgen van een hoge bloeddruk. Uit onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) blijkt dat zo'n 16% van de gevallen van hypertensie alcoholgerelateerd is.[7]

Ook roken draagt bij aan een verhoging van de bloeddruk.[8] Dit komt door de vaatvernauwende effecten van nicotine (vasoconstrictie), zowel als door een verhoging van de hartslagfrequentie door nicotine.

Het eten van erg veel drop kan hoge bloeddruk veroorzaken doordat het glycyrrhizinezuur bevat. Deze stof zit ook in zoethout.

Meestal geeft hypertensie geheel geen symptomen. Hypertensie is een "stille aandoening": mensen met hoge bloeddruk merken hier vaak niets van. Hoofdpijn, met name in het achterhoofd, die 's ochtends optreedt, behoort tot de meest prominente symptomen van beginnende hypertensie, maar blijft dus nog veel vaker achterwege. Duizeligheid, een licht gevoel in het hoofd en tinnitus komen ook voor.[4]

Een gespannen gevoel is eerder een oorzaak dan een gevolg van hoge bloeddruk: adrenaline-effect. Vrouwen met hoge bloeddruk hebben door die bloeddruk ook geen zwaardere menstruaties, wat nog weleens wordt gedacht.

Mensen met hypertensie lopen een verhoogd risico vroegtijdig te overlijden door een hartaandoening, een herseninfarct of door beschadiging van de nieren.[4]

• Hartfalen. Hoge bloeddruk betekent voor het hart dat het meer arbeid moet verrichten om het bloed, tegen een hogere weerstand in, door het lichaam te pompen. Hierdoor wordt de spierwand van de linkerhartkamer op den duur dikker en minder flexibel, wat op den duur kan leiden tot diastolisch hartfalen.[4]
• Hart- en vaatziekten. Hypertensie verhoogt de kans op het ontwikkelen van atherosclerose en daarmee verhoogt het de kans op het krijgen van angina pectoris, een hartinfarct, een beroerte, claudicatio intermittens.
• Hartritmestoornissen. Hypertensie is een belangrijke risicofactor bij het ontstaan van boezemfibrilleren.[4][9]
• Hersenbloeding. De hogere druk in de bloedvaten leidt tot een verhoogde wandspanning. Dit verhoogt de kans op een hersenbloeding. Zeker als daarnaast sprake is van een aangeboren of verworven vaataneurysma's.
• Nierfalen. Verlies van eiwit (albumine) in de urine is een teken dat de glomerulus, de filtertjes met bloedvatjes die de pro-urine vormen, beschadigd zijn door de hoge bloeddruk. Als dit ziekteproces voortschrijdt, leidt dit tot chronisch nierfalen en uiteindelijk eindstadium nierziekte. Zo'n 10% van de sterfte als gevolg van een te hoge bloeddruk is het gevolg van nierfalen.[4]

Bij behandeling daalt het risico op een beroerte tot normale waarden en de kans op een hartinfarct vermindert aanzienlijk. Bepaalde bloeddrukverlagende middelen (ACE-remmers) hebben een gunstig effect op de nieren.

Er zijn verschillende groepen bloeddrukverlagende medicijnen op de markt, onder andere:

• ACE-remmers
• Angiotensine II-receptorantagonisten
• Alfablokkers
• Bètablokkers
• Calciumantagonisten
• Centraal aangrijpende antihypertensiva, zoals clonidine
• Direct werkende vasodilatantia, zoals hydralazine en minoxidil
• Diuretica
• Renineremmers, zoals aliskiren

Stoppen met roken

Stoppen met roken bevordert vrijwel alle aspecten van onze gezondheid, en heeft in ieder geval een gunstig effect op een te hoge bloeddruk.[10]

Matiging van het alcoholgebruik

Voor vrouwen met hypertensie geldt een maximale dagelijkse inname van een eenheid alcohol per dag, voor mannen mogen het er twee zijn.[11]

Matiging van dropgebruik

het eten van meer dan ca. 95 gram drop per dag kan hoge bloeddruk tot gevolg hebben.

Koffiegebruik

lange tijd werd verondersteld dat koffie bloeddrukverhogend zou werken, maar sinds het begin van de 21e eeuw is vastgesteld dat er geen aantoonbaar verband bestaat.

Dieet

Slechts de reductie van de natriuminname tot ongeveer 25% (ongeveer 2,5 g natrium per dag) heeft een bloeddrukverlagend effect. Halveren van de zoutinname tot 5 g natrium per dag levert geen bloeddrukdaling op, maar versterkt wel de werking van de meeste bloeddrukverlagende geneesmiddelen. Daarnaast is de laatste jaren gebleken dat onze kaliuminname veel te laag is. Die zou zo'n 2-4 maal groter mogen zijn dan de huidige gemiddelden. Als men zijn zoutinname wil gebruiken om de bloeddruk te laten dalen, dan kan men de volgende vuistregel hanteren: inname kalium/inname natrium groter dan 3.[4][6]

Gewichtsverlies

Indien mensen met overgewicht en hypertensie minimaal zo'n 5 kilo afvallen, wordt de bloeddruk meetbaar verlaagd.[4]

Sporten

Er zijn aanwijzingen dat sporten, naast een gewichtsverlagend effect, ook een bloeddrukverlagend effect heeft.[12]

Leefstijl

Ontspanning in het dagelijks leven werkt bloeddrukverlagend.

• Spontaan hypertensieve rat