Koffie

Koffie werd waarschijnlijk het eerst door de mens opgemerkt in het Koninkrijk Kaffa (c. 1390-1897), dat nu in Ethiopië ligt. Hier werd het buna, bunn of bunchum genoemd, wat 'boon' betekent.

Over de ontdekking van koffie als drank bestaan verschillende legenden. Een hiervan gaat over een herder genaamd Kaldi. Hij zag dat zijn geiten na het eten van bepaalde bessen erg opgewonden werden. De herder plukte er een aantal van, kookte ze en verkreeg hierdoor een aftreksel met een tot dan toe onbekende geur. Die drank was bitter, maar gaf ook een gevoel van voldoening en helderheid van geest.[1] Een ander verhaal gaat over een Soefigeleerde uit Jemen die naar Kaffa reisde en van de bessen een drankje maakte. Koffie zou hierna wijn hebben vervangen als religieuze drank.[2] Ook is er nog een verhaal van een naar de woestijn verbannen geestelijke uit de Jemenitische havenstad Mokka die vanwege de honger besloot de bessen van een koffieplant te koken.[3]

De drank werd zowel opgemerkt door Arabische handelaren als door de beroemde Perzische arts Avicenna. Naar alle waarschijnlijkheid hebben Arabieren de teelt van koffieplanten in gang gezet. Ondanks pogingen tot geheimhouding en het handhaven van een uitvoerverbod, werd koffie spoedig populair in de meeste islamitische landen. De havenstad Mokka werd de belangrijkste distributeur vanwaar de koffie naar Egypte en Syrië werd getransporteerd. De koffiesoort mokka is naar deze stad vernoemd. Zowel islamitische geestelijken als Ethiopische christelijke geestelijken hebben de drank verboden vanwege het stimulerende en verslavende effect. Deze verboden zijn altijd weer na verloop van tijd ongedaan gemaakt.

Het eerste Europese koffiehuis zou in het 16e-eeuwse Venetië zijn geopend, maar het is niet duidelijk wie daarvoor gezorgd heeft.

Op instigatie van de Amsterdamse burgemeester Nicolaas Witsen, stuurde de commandeur van Malabar, Adriaan van Ommen, enkele koffieplantjes naar zijn collega van de VOC-vestiging in Batavia op. Deze werden geplant op de Kedawoeng-plantage in Batavia, maar deze oogst mislukte, waarna de door Henricus Zwaaydecroon in 1699 vanuit Malabar meegebrachte stekjes wel een goede oogst opleverden.[4] De eerste koffiemonsters en een koffieplant werden in 1706 naar Amsterdam verscheept. In de botanische tuin van Amsterdam werden de zaden van de plant verder opgekweekt en van daaruit verstuurd naar andere Europese landen.
De Nederlanders teelden voor de export koffie op plantages op Celebes en Sumatra, waardoor Nederland het eerste commerciële koffie exporterende land werd. Op het einde van de 17e eeuw smokkelden Nederlandse zeevaarders Coffea arabica van Mokka naar Java, waar de plant goed bleek te groeien.[5] De slechte levensomstandigheden van de Javanen die werkten op de koloniale koffie- en suikerplantages in Nederlands-Indië werden beschreven door Eduard Douwes Dekker (Multatuli) in zijn boek Max Havelaar (1859). De Nederlanders brachten ook koffie naar Sri Lanka en Zuid-Amerika, waar de koffiecultuur van start ging in de 18e eeuw. Aldus verspreidde de productie zich snel over de meeste tropische gebieden. De Nederlanders waren naar verluidt de eerste handelaars die koffie op grote schaal naar Europa brachten. Amsterdam zou zo het eerste belangrijke internationale koffiehandelscentrum zijn geworden. Volgens sommigen gaat deze eer echter naar de grote concurrent in die tijd, Londen.

In 1709 gaf het Amsterdamse stadsbestuur een koffieplantje cadeau aan Lodewijk XIV, dat werd opgekweekt in de Jardin des Plantes in Parijs. Stekken vonden hun weg naar de Franse overzeese gebiedsdelen en naar Zuid- en Midden-Amerika en het Caribisch gebied. In het begin van de 18e eeuw wist de Franse marineofficier Gabriel de Clieu, die in dienst was op Martinique, stekjes van een koffieplant naar de Franse Caraïbische eilanden Martinique, Haïti, Santo Domingo en Guadeloupe te smokkelen[4] waarna de koffieproductie ook daar op gang kwam.[6] Rond 1727 wist men ook koffiezaden vanuit Frans-Guyana naar Brazilië te smokkelen.[7]

Nadat de Nederlanders in 1718 koffieplanten naar Nederlands Guyana (Suriname) brachten en daar koffieplantages inrichtten, verspreidde zich de teelt snel over heel Zuid-Amerika. Portugezen wisten rond 1727 in Franse koloniën zoals Martinique en Frans-Guyana koffiezaden of -stekjes te bemachtigen en zetten in Brazilië koffieplantages op. In 1760 werden koffieplanten of zaaigoed uit Goa in het huidige India geïmporteerd. (Goa en Brazilië waren toen beide Portugese kolonies.) Door de almaar grotere productie daalde de prijs van koffie verder. Brazilië ontwikkelde zich tot de grootste koffieproducent ter wereld, een positie die het nog steeds heeft.

Vanaf eind 19e, begin 20e eeuw wordt in de verschillende Afrikaanse koloniën van België, Duitsland en Frankrijk de teelt van koffie ter hand genomen. In 1857 gaat de teelt in de Franse protectoraten in Vietnam van start.

In de laatste decennia van de twintigste eeuw groeide de koffieproductie sterk in enkele landen die eerder slechts een bescheiden positie op de koffiemarkt innamen, waaronder Ethiopië en Vietnam, dat rond de eeuwwisseling het op een na grootste koffieproducerende land ter wereld werd.

Aan het einde van de 19e eeuw werd men door plantenziekten genoodzaakt om de gevoelige Coffea arabica te vervangen door de minder gevoelige Coffea canephora (de robusta-koffie), die in Belgisch-Congo werd ontdekt.

Plukken van koffiebessen

Kwaliteitscontrole door getrainde koffieproevers

Koffie wordt gemaakt van de ontvelde, gedroogde, geroosterde en gemalen zaden van de koffieplant. Deze zaden worden koffiebonen genoemd maar botanisch gezien is dit niet juist. De vrucht van de koffieplant is een steenvrucht. Dat is een vrucht met een dikke harde pit en een dun laagje vruchtvlees. Deze pit (oftewel zaad) lijkt echter sterk op een boon wordt daarom koffieboon genoemd.

De bessen hebben zo'n acht maanden nodig voordat ze rijp genoeg zijn om geplukt te worden. In die acht maanden verkleuren ze van groen naar rood. Voor de duurdere koffie worden de bessen nog weleens selectief geplukt, maar meestal worden alle bessen geplukt, zowel de rode als de groene. Hierna volgt eventueel nog een selectie waarbij de mindere bessen worden weggegooid.

Hierna volgt een stap die het natte proces wordt genoemd. De bessen worden in een bassin met water gedaan. De onrijpe bessen blijven drijven en de rijpe zinken. Wanneer de onrijpe bessen eruit geschept zijn, moet bij de rijpe bessen het vruchtvlees verwijderd worden. Dit wordt gedaan door de bessen onder water door een rooster te persen. Het overige vruchtvlees laat men vervolgens fermenteren, wat een à twee dagen duurt. Hierna worden de pitten machinaal geborsteld tot ze schoon zijn van vruchtvlees.

Daarop volgt het droge proces. De vrijgekomen koffiebonen worden gedroogd in de zon, op een vloer of op een tafel. De bonen moeten om de paar uur omgeroerd worden. Dit is een delicaat proces, aangezien de bonen ook niet té droog mogen worden. Soms worden speciale ovens gebruikt om de bonen te drogen. Oorspronkelijk werd het natte proces overgeslagen en werden de bonen met vruchtvlees en al gedroogd; dit gebeurt ook nu soms nog wel.

Als de bonen gedroogd zijn, worden ze nogmaals geborsteld om de laatste ongewenste laagjes eraf te krijgen. Daarna worden ze gesorteerd op verschillende kwaliteitscriteria en vervolgens "gemelangeerd" (gemengd). Door het mengen van verschillende selecties tracht men een smaak te krijgen die door de jaren heen constant is, voor een bepaalde aankoopprijs.

Hierna volgt het koffiebranden. De bonen worden, met een beetje olie, in een speciale oven geroosterd totdat ze de juiste geur krijgen. Tijdens het roosteren ontstaan zo'n zevenhonderd verschillende chemische stoffen. Een deel van de gebrande bonen wordt gemalen, vacuüm verpakt, en geleverd aan winkels. Een ander deel wordt ongemalen verkocht.

Een speciale manier om koffie te bewerken is het aan zeelucht blootstellen van de nog ongebrande bonen; dit wordt de zogenaamde monsooned coffee. Door de tropische zeelucht worden de bonen minder zuur. Toen de koffie in Europa geïntroduceerd werd, was dit een vast onderdeel van het proces. De koffie moest immers vanuit Jemen helemaal om Afrika heen vervoerd worden. Toen het Suezkanaal geopend werd, viel dit proces weg. Bepaalde koffiesoorten worden echter nog steeds in open pakhuizen aan de kust blootgesteld aan zeelucht.

Om cafeïnevrije koffie te maken bestaan verschillende chemische processen. Deze cafeïne-extractie wordt uitgevoerd op de nog ongebrande bonen.

• 
  Koffiebessen
• 
  Opengemaakte koffiebes
• 
  Ongebrande koffiebonen
• 
  Monsooned ongebrande koffiebonen krijgen een andere kleur
• 
  Een koffiebrander
• 
  Gebrande koffiebonen
• 
  Gemalen koffiebonen

Gevriesdroogde oploskoffie

Na het oogsten en drogen van de koffieboon wordt deze gebrand en gemalen. Afhankelijk van de maalgraad kan er op verschillende manieren koffie mee worden gezet. Wordt deze koffie vervolgens gevriesdroogd, dan kan door een speciaal procedé oploskoffie (ook wel instantkoffie genoemd) worden gemaakt.

Als gemalen koffiebonen niet al te lang met het water in aanraking komen, resulteert dat in minder sterke koffie met meer smaak. Espresso's hebben een fijnere maling waar het water doorheen geperst wordt. Dit resulteert in een sterkere koffie met een rijke smaak.

Het hoofdbestanddeel van koffie is water. De samenstelling van dat water is bijgevolg van belang. Het gehalte aan droge stof dat het water bevat, is van invloed op het oplossingsvermogen van het water en de hoeveelheid koffie die nodig is om tot hetzelfde resultaat te komen. Het drinkwater zal dus in hoge mate de smaak en het uiterlijk en dus de waardering bepalen. Dezelfde koffie, gezet met leidingwater of bronwater zal een ander uiterlijk hebben en anders smaken.

Om van de gemalen bonen koffie te maken, wordt er net niet kokend water aan toegevoegd. Dat kan volgens verschillende methodes, zoals de filtermethode en de espressomethode. De temperatuur van het water is bepalend voor de smaak: bij lagere temperaturen blijft de smaak van de bonen behouden, bij hogere temperaturen domineert de gebrande smaak. Koude koffie, of "cold brew", wordt gemaakt op een gelijkaardige manier als filterkoffie, met het verschil dat men koud water gebruikt. Er bestaan hiervoor ook gespecialiseerde toestellen. Doordat de koffie zich ontwikkelt met water op een andere temperatuur is de smaak volledig anders.[12]

Globaal kan men de zetmethoden voor koffie in drie groepen onderscheiden: filteren, oplossen, en laten bezinken.

Filterkoffie wordt gezet met behulp van een papieren koffiefilter in een houder die gevuld wordt met gemalen koffie, waarop bijna-kokend water geschonken wordt. Onder het filter staat een koffiekan, het liefst au bain-marie. De meeste thuis gebruikte koffiezetters werken identiek maar daarbij wordt de koffie op een elektrisch plaatje warm gehouden.

Oploskoffie kan in de vorm van koffiepoeder of -korrels direct in heet water worden opgelost. Vrijwel alle soorten bestaan ook in varianten zonder cafeïne (decafé). Instantkoffie kan met koud water verwerkt worden tot frappé.

Een kraantjespot

Naast filteren en oplossen zijn er ook zetmethodes waarbij de gemalen bonen met heet water worden opgegoten, waarna men het koffiedik laat bezinken. Bekend is het Indonesische kopi tubruk, wat zoveel betekent als "botsende koffie". Deze naam laat zich verklaren door het water dat met de koffie in het kopje botst tijdens het opgieten in het kopje. Wanneer de koffie eenmaal is bezonken wordt hij gedronken, waarbij men het laatste beetje met de drab niet zal opdrinken.

Het laten bezinken kan ook in een kan of pot. Een voorbeeld is de kraantjespot, een kan met een ronde buik waarin de koffiedik kan bezinken. Door middel van een kraantje kan de koffie erboven worden afgetapt. Wordt de koffie in een speciaal pannetje gezet om vervolgens te worden afgegoten, dan noemt men dat Turkse koffie.

Turkse koffie

Turkse koffie, wordt gemaakt volgens een methode die algemeen is in Turkije, Noord-Afrika, delen van Oost-Europa, Iran en Griekenland. Dit is koffie die, in verhouding met gewone koffie, kort gebrand is en zeer fijn gemalen. De koffie wordt in een cezve (djezwe), een speciaal pannetje dat meestal van brons of koper is, gedaan, samen met een gelijke hoeveelheid suiker. Hier wordt water aan toegevoegd dat dan heel langzaam aan de kook wordt gebracht. Dan wordt het met koffieresidu en al in een kopje geschonken.

Tot het begin van de 20e eeuw was de meest gebruikte methode koken van de gemalen bonen in het water, vergelijkbaar met Turkse koffie. Hierna kwamen modernere methoden in zwang. In de tweede helft van de 20e eeuw kwamen de eerste espressomachines op de markt waarmee een nieuwe manier van koffiezetten, één kop tegelijk, werd geïntroduceerd. Het espresso-apparaat raakte ingeburgerd alsook de mokkapot (uitgevonden in 1933) en de snelfiltermethode. Vanaf eind 20e eeuw raakten koffiepadapparaten in gebruik, waarmee automatisch een of twee koppen koffie per keer kunnen worden gemaakt.

• 
  Koffiemolen
• 
  Gevuld koffiefilter
• 
  Koffiezetapparaat uit circa 1985
• 
  Modern koffiezetapparaat

Grof gemalen koffie wordt in de glazen kan van de cafetière gedaan. Daarna wordt er heet water (95 - 98 °C) op gegoten waarin wordt omgeroerd. Vervolgens laat men het mengsel circa vier minuten trekken, waarna het metalen of kunststof filter naar beneden wordt gedrukt. De koffie is dan klaar om te worden gedronken.

Een mokkapot is een driedelig metalen apparaat voor op het fornuis, bestaande uit een waterreservoir, daarop een trechtervormig koffiefilter en bovenaan een opvangreservoir voor de bereide koffie. Onderin gaat vers water en dan verwarmt men het reservoir. Door de druk die tijdens het opwarmen ontstaat, wordt het water met ongeveer 1,5 bar (afhankelijk van de maalgraad) door de koffie geperst en vervolgens in het reservoir opgevangen. De zettijd hangt af van de grootte van het apparaat en varieert van vijf tot tien minuten.

De van oorsprong Italiaanse koffiepot wordt ook wel percolator genoemd, hoewel de methode verschilt.[13]

Espresso

Espressokoffie wordt gemaakt met een espressomachine. Hiervoor wordt zeer fijn gemalen koffie gebruikt. De koffie wordt aangedrukt in een filterbakje met een zeer fijne zeef dat zich in de filterdrager bevindt. De filterhouder wordt, meestal met een bajonetsluiting, onder het espressoapparaat bevestigd, waarna bij voorkeur gedemineraliseerd water met een temperatuur tussen 90 en 96 °C onder een druk van 9 bar door de koffie wordt geperst.

De persoon die zich heeft toegelegd op het bereiden van espresso en aanverwante dranken wordt een barista genoemd.

De grof gemalen koffie zit in een filter boven in de koffiepot. Via een buisje wordt kokend water naar boven in het filter gestuurd, waarna de dan getrokken koffie weer naar beneden loopt. Afhankelijk van de intensiteit van de warmtebron is dit een continuproces. Percoleren komt voor sinds de zeventiende eeuw.

De vacuümmethode is een vorm van percoleren. Het apparaat bestaat uit twee boven elkaar geplaatste glazen kolven. De bovenste kolf (voorzien van een filter voor de koffie) sluit luchtdicht op de onderste en mondt uit op een buis die tot beneden reikt. De onderste kolf wordt gevuld met heet water en verder verwarmd met een spiritusbrander. De druk boven het water zal het door de buis naar boven stuwen. Hierop wordt de spiritusbrander weggenomen; de onderdruk die dan ontstaat zuigt het water door de koffie en het filter terug naar beneden.

Hiervoor is een apparaat nodig waar een voor het merk of type geschikt pakketje voorverpakte gemalen koffie in past. Een verschil met de snelfiltermethode is dat de koffie al door de fabrikant is ingepakt in filterpapier, waardoor iedere keer precies dezelfde dosering kan worden gebruikt. Na gebruik blijft er geen losse prut over, maar een gemakkelijk verwijderbaar en weg te gooien pakje. De dosering van de koffie is door de fabrikant bepaald, de sterkte van de koffie kan alleen worden gewijzigd als men de hoeveelheid water kan aanpassen.

Capsules van Nespresso

Deze apparaten maken gebruik van luchtdichte capsules die de koffie bevatten. Hierdoor is de koffie lang houdbaar en zeer makkelijk te zetten. De capsule wordt in z'n geheel in de machine geplaatst en door de machine opengemaakt, waarna direct koffie wordt gezet met heet water onder hoge druk. De cups zijn van aluminium of plastic en soms van karton. De capsules worden aan twee zijdes door het apparaat doorgeprikt om het hete water erdoorheen te kunnen persen.

Een voordeel van capsules is de versheid van de gemalen koffie. Direct na de oogst worden de koffiebonen gebrand en gemalen, waarna ze luchtdicht worden verpakt in capsules. Door deze verwerkingsmethode blijven de aroma's en smaken van de koffie goed bewaard. Het materiaal dat gebruikt wordt voor de capsule is van belang voor de versheid van de koffie. Een kartonnen capsule dicht in het begin goed af, maar vocht en zuren uit de omgeving dringen langzaam door in de capsule. Plastic beschermt beter en aluminium is nog langer ondoordringbaar. Een nadeel van plastic en aluminium capsules is dat ze minder goed te recyclen zijn en daardoor vaak in het restafval terecht komen.

Koffieautomaten zijn bedoeld voor grootverbruik in kantines en op kantoren. Ze gebruiken vaak instantkoffie of een vloeibaar koffieconcentraat, waardoor de koffie snel klaar is. Steeds vaker wordt apparatuur gebruikt die de koffie vers en kop-voor-kop zet ("freshbrew"). Dit gebeurt op basis van gemalen koffie, vergelijkbaar met thuis zelf koffiezetten. Er zijn machines die voor de gewone koffie/espresso "freshbrew" gebruiken en voor de "fundrinks" (cappuccino, Wienermelange enz.) instantkoffie. Er zijn ook koffieautomaten die hele koffiebonen gebruiken en deze zelf malen.

Slow coffee is een verzamelnaam voor koffiezetmethodes op basis van filterkoffie. De term is in de 21e eeuw populairder geworden. Wat de methoden van koffiezetten gemeen hebben is dat het zetten van koffie trager verloopt en dat er controle is over alle stappen van het koffiezetten. De smaak van deze koffie zou beter zijn dat van de koffie uit machines. Niet alle soorten koffiebonen zouden geschikt zijn de snellere manier van koffiezetten zoals gebeurt bij espresso en cappuccino. Vooral koffiebonen met een fruitig en fris aroma zouden niet geschikt zijn voor machinebereiding en hun aroma verliezen. De meest voorkomende slow coffee zetmethoden zijn:

• French press, ook wel cafetière genaamd.
• Percolator, uitgevonden door Alfonso Bialetti.
• Chemex
• Hario V60
• Aerobie Aeropress, uitgevonden door de speelgoedontwerper Alan Adler.
• Syphon koffie

De slow coffeee wordt anno 2020 als een wereldwijde trend gezien [14]. Doel is koffie rustig te zetten zoadat deze aan kwaliiet wint. De technieken worden veel gebruikt door professionele barista's in koffiebars maar kunnen ook thuis worden beoefend. Indien men thuis bereidt, zijn naast het koffiezetapparaat vereist een koffiemolen, een precisie weegschaal (1.0g) en een instelbare waterkoker.

De cafeïne in koffie zorgt voor een opwekkend effect. Er is overtuigend aangetoond dat cafeïne helpt om de alertheid te verhogen, de concentratie te verbeteren en het uithoudingsvermogen te vergroten.[15][16]

Sommige mensen die dagelijks grote hoeveelheden koffie tot zich nemen en hier ineens mee stoppen, kunnen tijdelijk last hebben van ontwenningsverschijnselen zoals hoofdpijn. Deze hoofdpijn verdwijnt meestal binnen een paar dagen of hooguit een week nadat de cafeïneconsumptie is gestaakt. De hoofdpijn verdwijnt ook wanneer de consumptie van cafeïne wordt hervat.[17][18] Niet iedereen heeft last van hoofdpijn indien de cafeïneconsumptie plotseling gestaakt wordt; de mate waarin dit voorkomt ligt tussen 0,4% en 50%.[19]

Op basis van talrijke wetenschappelijke studies naar de relatie tussen koffieconsumptie en gezondheid kan geconcludeerd worden dat een gemiddelde koffieconsumptie (vier tot vijf kopjes van 125 ml per dag) geen negatieve effecten op de gezondheid heeft voor gezonde volwassenen. Zwangere vrouwen wordt geadviseerd de cafeïneconsumptie te beperken tot 200 - 300 mg per dag (twee tot drie kopjes koffie).[20][21][22][23][24]

Sommige mensen verkiezen cafeïnevrije koffie, om wel de smaak van koffie maar niet de effecten van de cafeïne te ervaren.

Cafeïne kan op verschillende manieren uit koffiebonen geëxtraheerd worden (cafeïne-extractie). Bijvoorbeeld door de toepassing van eigenschappen van kooldioxide bij een bepaalde temperatuur en druk (hyperkritische vloeistofextractie). Bij de chemische methode wordt er stoom bij de koffie gebracht waardoor de koffie poreuzer wordt. Daarna wordt dichloormethaan of ethylacetaat langs de koffie geleid. De cafeïne gaat dan mee met het extractiemiddel. Vervolgens worden de koffiebonen gespoeld met water waardoor het chemische middel uit de koffie wordt gehaald. Tot slot worden de koffiebonen gedroogd. Daarna moet nog worden geanalyseerd of de gehaltes extractiemiddel en cafeïne in de koffieboon aan de daarvoor gestelde maxima voldoen.

Strikt genomen moet worden gesproken van cafeïne-arme koffie, omdat het niet mogelijk is om echt alle cafeïne uit de boon te halen; er blijft altijd een minieme hoeveelheid achter. Het resterende gehalte cafeïne in cafeïnevrije koffie mag wettelijk niet meer dan 0,1% bedragen, berekend als percentage van de droge stof.[25] Dit komt neer op maximaal 1 milligram cafeïne per gram gebruikte (droge) koffie.

In Kameroen is een cafeïnevrije koffiesoort ontdekt: Coffea charrieriana. Andere cafeïnevrije koffiesoorten komen voor op Madagaskar. Momenteel wordt geen enkele van deze soorten gekweekt om cafeïnevrije koffie te maken. Er bestaan wel veredelingsprogramma's voor Coffea charrieriana, wat betekent dat men een economische rol voor deze soort op het oog heeft.

Bij ongefilterde koffie, gezet volgens de espresso-methode, met een cafetière of volgens de Turkse methode, komen de terpenen cafestol en kahweol vrij.[26] Deze stoffen kunnen cholesterol negatief beïnvloeden doordat het LDL-cholesterolgehalte verhoogd wordt.[27]
Ook bevat koffie acrylamide, zij het in geringe hoeveelheid.

• Café liégeois, Frans nagerecht gemaakt van espresso, karamel of Luikse stroop, peket, roomijs en slagroom.
• Frappé, opgeklopte oploskoffie met water en ijs.
• IJskoffie, een mengsel van sterke koffie (espresso, ijsklontjes, melk en (vanille)suiker.
• Shakerato, een niet-alcoholische cocktail gemaakt van espresso met suiker of siroop en klein gemaakte ijsklontjes. De naam verwijst naar het schudden tijdens het maken van de cocktail.

• Café cassé, bestaat uit een laag melk, een laag Marokkaanse koffie en een laag melkschuim.
• Caffè latte of Café au lait, een espresso met warme (gestoomde) melk
• Caffè macchiato of Espresso macchiato: expresso met daarop een à twee lepels melkschuim.
• Cortado: bestaat voor 30 tot 50 procent uit warme melk op een shot espresso.
• Koffie verkeerd of lait russe: een gewone koffie met tenminste evenveel gestoomde of gekookte melk.
• Cappuccino: drie gelijke delen gestoomde melk, geschuimde melk en een espresso.
• Flat white: een dubbele espresso met 130 ml gestoomde melk en een beetje melkschuim.
• Latte macchiato: 150 ml warme melk en een shot espresso, aangevuld met melkschuim.
• Wienermelange: romige, gesuikerde koffie, afgewerkt met slagroom en cacaopoeder.
• Einspänner

• Barraquito
• Carajillo
• Dokkumer koffie
• French coffee
• Hasseltse koffie
• Irish coffee
• Italian coffee
• Limburgse koffie
• Pharisäer
• Ponce
• Koffiebier

• Yuenyeung: drie delen koffie met zeven delen Hongkongse melkthee.
• Backwoods Twisted Palm Tree: 1 deel zwarte koffie, 1 deel zwarte thee, citroensap, limoensap, sinaasappelsap (optioneel) & een zoetstof

• Noorse eierkoffie: koffie gezet van een koffiepoeder-ei-watermengsel.[28]
• Vietnamese eierkoffie (Cà Phê Trứng): een eierdooier gemengd met twee theelepels gecondenseerde melk boven op een glas Vietnamese koffie.[29]
• Zweedse eierkoffie: een compleet ei dat wordt gemixt met koffiepoeder en vervolgens gekookt, waarna deze gekookte koffieomelet wordt gebruikt om met behulp van een cafetière koffie te maken.[30]

Belangrijkste koffieproducerende landen. Deze landen worden samen de Coffee belt genoemd.

In het oogstjaar 2015/16 werden 154 miljoen zakken van 60 kilogram aan koffiebonen geoogst.[31] Veruit de grootste producent is Brazilië (±51 miljoen zakken) waar een derde van alle koffie werd geoogst. Andere belangrijke productielanden zijn Vietnam (28,7 miljoen zakken), Colombia (14,0) en Indonesië (12,5). Samen produceren deze vier landen zo'n 70% van alle koffie. Vietnam is in korte tijd een belangrijke producent geworden, in 1990/91 lag de productie op 1,3 miljoen zakken, maar dit is in een periode van 25 jaar ruimschoots vertwintigvoudigd.

In de Scandinavische landen is de koffieconsumptie per persoon het hoogste ter wereld. Gemiddeld dronken Scandinaviërs in de periode 2002–2006 dagelijks 4,3 kopjes koffie. De Finnen waren de koplopers, met 5,4 kopjes per dag. In België en Luxemburg was in de periode 2002-2006 de koffieconsumptie zo'n 3,8 kopjes per dag. De Nederlanders dronken zo'n 3,2 koppen per dag. Dat is 13 procent minder dan het koffieverbruik in 1996, maar nog altijd goed voor 6,9 kg koffie per persoon per jaar. De Europese Unie als geheel kwam op 2,2 kopjes per persoon per dag. De Britten drinken vooral thee. Hun koffieverbruik is beperkt tot 1,2 kopjes per dag. Buiten Europa worden de koffiedrinkers vooral in de Verenigde Staten en Canada gevonden. In de koffieproducerende landen zelf wordt weinig koffie gedronken, met uitzondering van Brazilië en Costa Rica.[32] Om de veelal arme koffieboeren te helpen zijn er steeds meer fair trade-initiatieven ontstaan om deze boeren beter mee te laten profiteren van de koffieopbrengsten. Deze streven tegelijkertijd ook naar een meer duurzame productie.