Grootebroek

De geschiedenis van Grootebroek is erg gekoppeld aan die van het naastgelegen Lutjebroek. De namen Grootebroek en Lutjebroek (lutje = klein) verwijzen naar de grootte van de kernen en de ligging in een broek. De kernen liggen van oorsprong op de zandrug die door het moerasachtige gebied loopt.

Ver voordat deze benamingen voor de plaatsen opduiken werden de zandheuvels al bewoond. Bij Grootebroek zijn drie grafheuvels uit de bronstijd gevonden. Ook van bewoning in de vijfde eeuw voor onze jaartelling zijn sporen teruggevonden. Het is niet zeker dat er tot de huidige tijd continue bewoning van het gebied is geweest. De benaming 'Grootebroek' komt voor het eerst voor omstreeks 1250 in een bul van paus Innocentius. Er woonden in 1250 zo'n 250 inwoners.

In 1364 kregen Grootebroek en Bovenkarspel gezamenlijk stadsrechten onder de naam Broek. In later jaren werd vrijwel uitsluitend van de stede Grootebroek gesproken. In 1402 kwamen ook Lutjebroek en Horn onder de stede te vallen en een jaar later ook Hoogkarspel. Uit een akte van 2 maart 1424 van Jan van Beieren blijkt dat Grootebroek over een schutterij beschikte.

Grootebroek kende tussen het einde van de 17e eeuw en halverwege de 18e eeuw twee dorpsbranden. In 1694 gingen 40 huizen verloren aan de brand. Deze huizen waren allen gelegen aan de huidige Zesstedenweg. Nog geen 60 jaar later was het opnieuw raak. Toen werd de helft van de bebouwing verwoest en moesten de bewoners een collecte houden in De Streek om alles weer op te kunnen bouwen. Dertien jaar later zou het naastgelegen Lutjebroek getroffen worden door een dorpsbrand.

Tijdens de periode dat de stede in 1807 werd opgedeeld in diverse gemeenten en de stad in 1825 na enkele meningsverschillen was ontbonden, verviel Grootebroek, dat ondertussen samen met Lutjebroek de gemeente Grootebroek vormde, in armoede. Dit kwam deels doordat de inkomsten van de inwoners vooral moesten komen van aardappelen, die toen uit de gratie waren gevallen door de aardappelziekte. Aardappelen werden toen vooral gegeten door de armen en gebruikt als veevoer. Het aantal hectares dat geteeld kon worden in de gemeente wisselde ook te veel en men had moeite met de distributie buiten De Streek zelf.

Pas toen in 1885 de spoorlijn tussen Zaandam en Enkhuizen gereed kwam, verminderde de economische malaise en groeide de tuinbouw langzaam. Na de oprichting van "Veiling de Tuinbouw" bloeide het gebied zelfs enorm op. Hierdoor ging de levensstandaard van de bevolking omhoog. Een indicatie hiervan is de oprichting van diverse coöperatieve banken in het begin van de twintigste eeuw. De huidige Rabobank Westfriesland-Oost is daar het overblijfsel van.

De groei van de gemeente Grootebroek werd gestuit door de crisis van de jaren dertig van de twintigste eeuw en de daarop volgende Tweede Wereldoorlog. Na die oorlog bloeide de gemeente langzaam weer op, maar de echte bloei kwam toen de gemeente, samen met de gemeenten Hoogkarspel en Bovenkarspel, als (tijdelijke) groeikern werd aangeduid om bevolking uit de Randstad op te vangen. Grootebroek werd daarmee groter en groeide aan de nieuwbouw van Bovenkarspel vast. Daarom werd tijdens gemeentelijke herindeling aan het eind van de jaren zeventig besloten dat de gemeenten Grootebroek en Bovenkarspel samen te voegen. Zo ontstond de gemeente Stede Broec.

In de jaren 90 kreeg de gemeente opnieuw toestemming om uit te breiden en zo werd Grootebroek nogmaals vergroot. De laatste toevoeging is de ruimtelijke wijk genaamd Oosterweed, die ten noorden van de oude kern van Grootebroek ligt.

Het dorp telt twee kerken: De Oude Kerk uit 1848 en de rooms-katholieke kerk van architect S.B. van Sante uit 1926.

• Jan Pieterszoon Reus (1593-1623), zeevaarder
• Johannes Fredericus van Hengel (1811-1892), arts
• Trudy van den Berg (1947), zangeres van Saskia & Serge
• Klaas Vriend (1952-2019), schaatser
• Ed Groot (1957), journalist, columnist en politicus

• Frank de Boer (1970), ex-voetballer en trainer (tweelingbroer van Ronald)
• Ronald de Boer (1970), ex-voetballer (tweelingbroer van Frank)

• Lijst van burgemeesters van Grootebroek
• Lijst van rijksmonumenten in Grootebroek

	Plaatsen in de gemeente Stede Broec
Dorpen: Bovenkarspel · Grootebroek · Lutjebroek      Buurtschappen: Broekerhaven · Horn