Dwergstaten en de Europese Unie

Andorra is geen lid van de Schengenzone en houdt dus nog grenscontroles, alhoewel burgers uit de Schengenzone gewoonlijk binnen mogen. Het land had geen eigen munt voor de invoering van de euro, toen het de Franse frank en de Spaanse peseta gebruikte. In oktober 2004 begonnen Andorra en de EU aan onderhandelingen over de voorwaarden waaronder Andorra zijn eigen munten slaat. Op 30 juni 2011[1] werd bekendgemaakt dat Andorra en de EU een overeenkomst hebben getekend, waarin staat dat per 1 juli 2013 de euro de officiële munteenheid van Andorra wordt. De huidige regering zegt dat er op dit ogenblik geen nood is om toe te treden tot de EU.[2] De Sociaal Democratische Partij die in de oppositie zit is echter voor.

Liechtenstein is de enige dwergstaat die lid is van de Europese Vrijhandelsassociatie, de Europese Economische Ruimte en de Schengenzone. Liechtenstein gebruikt echter niet de euro, maar de Zwitserse frank. Liechtenstein zou toetreding tot de EU overwegen indien Zwitserland ook zou toetreden.

Monaco is de facto lid van de Schengenzone, het houdt namelijk geen grenscontroles meer met Frankrijk. Monaco gebruikt de euro en mag zijn eigen munten slaan doordat het een overeenkomst heeft met de EU. Monaco maakt deel uit van het btw-gebied van de Europese Unie. In de btw-richtlijn (2006/112/EG) wordt Monaco gelijkgesteld met Frankrijk.

San Marino houdt geen grenscontroles met Italië en het gebruikt eveneens de euro, waarvan het eigen munten mag slaan. De linkse oppositiepartij Alleanza Popolare dei Democratici Sammarinesi is voorstander van toetreding tot de EU. De rechtse regeringspartij Partito Democratico Cristiano Sammarinese is echter tegen.

Vaticaanstad kan niet toetreden tot de EU omdat de bestuursvorm geen democratie is maar een pontificaat. Het heeft echter een open grens met Italië en zegt geïnteresseerd te zijn in het Schengenakkoord. Het gebruikt en slaat ook zijn eigen euromunten. Doordat het het kleinste land is dat euromunten slaat zijn de munten extreem zeldzaam geworden en zijn dus een geliefd verzamelobject.

San Marino, Monaco, Andorra en Vaticaanstad gebruiken de euro en hebben het recht om eigen euromunten te slaan. Dit komt doordat deze landen al voor de invoering van de euro monetaire overeenkomsten hadden met hun buurlanden die wel deel uitmaken van de EU. Deze overeenkomsten zijn bij de invoering van de euro omgezet in vergelijkbare monetaire overeenkomsten met de Europese Centrale Bank. Andorra gebruikte vroeger Spaanse of Franse munteenheden. Andorra heeft sinds juli 2013 een overeenkomst waardoor het de euro mag gebruiken. Alleen Liechtenstein is lid van de Europese Economische Ruimte en de Schengenzone. Alle dwergstaten zijn echter lid van de Raad van Europa en de OVSE.

Land	aantal inwoners	EER	Schengen	Euro
Andorra	85.015	nee	nee, grenscontroles	ja, eigen munten[1]
Liechtenstein	36.149	ja	ja	nee, gebruikt de Zwitserse frank
Monaco	35.881	nee	nee, toch open grens	ja, eigen munten
San Marino	31.978	nee	nee, toch open grens	ja, eigen munten
Vaticaanstad	832	nee	nee, toch open grens	ja, eigen munten