Deventer moordzaak

Als mogelijk motief voor de moord is aangevoerd dat Louwes uit zou zijn geweest op het geld van de weduwe. Op 13 september had de weduwe een nieuw testament opgesteld, waarin ze Louwes aanwees als de executeur-testamentair van een stichting die na haar dood moest worden opgericht. Louwes zou tevens voorzitter van deze stichting worden.[14][15]

Het DNA-bewijs werd door het hof toegelaten nadat justitie kon verklaren dat de blouse waarop het DNA gevonden was altijd goed bewaard was gebleven. Dit proces-verbaal, chain of custody, werd ondertekend door twee rechercheurs die vanaf het begin bij de zaak betrokken waren. Een van hen had echter enige maanden ervoor aan de officier van justitie in een brief bekendgemaakt niet op de hoogte te zijn waar de blouse zich bevond ("er kan dus in de tussentijd van alles mee gebeurd zijn"), terwijl de ander later had aangegeven kort na de ontdekking van de moord niet meer betrokken te zijn geweest bij de zaak. Hoofdofficier Tomesen verklaarde aan de rechter "dat deze tweede rechercheur ten onrechte het PV heeft getekend, maar dat dat niets afdoet aan de inhoud ervan". Een aangifte tegen deze rechercheurs is nooit in behandeling genomen door het OM. Verder had de weduwe toen ze werd vermoord nog een zwart vest aan over de witte blouse heen, dat ergens tijdens het onderzoek is verdwenen.[16]

De begraafplaatsbeheerder verklaarde in 2006 ook nog dat hij "de klusjesman" met een etui had zien lopen in de buurt van het graf van de weduwe. Vervolgens zou hij hebben gezien dat de klusjesman de begraafplaats weer verliet zonder dit etui. De Hond hield er op basis van deze getuigenverklaring rekening mee dat het moordwapen in het graf verborgen lag. Tests met een metaaldetector wezen uit dat er inderdaad iets van metaal onder de steen lag.

Het Openbaar Ministerie weigerde aanvankelijk onderzoek te doen bij het graf,[34] maar in een kort geding dwong De Hond verwijdering van de grafsteen af.[35] Diezelfde dag nog, op 9 november 2006, werd de steen op het graf gelicht. Er werd geen mes gevonden, maar een stuk oud ijzer. Ook werd vastgesteld dat de grafrust niet eerder was geschonden.[36][37][38]

Op 5 juni 2007 besliste de Hoge Raad bij tussenarrest een raadsheer-commissaris uit eigen midden te benoemen om de door advocaat-generaal Machielse voorgestelde verbalisanten te horen. De beheerder van de begraafplaats werd ook gehoord. Deze verklaarde dat de 'klusjesman' hem op 24 september 1999, een dag voor de ontdekking van het stoffelijk overschot van Wittenberg door de politie, al zou hebben gezegd dat de weduwe 'gewurgd, haar botten gebroken en zeven keer met een mes gestoken' was.[39] Bij een eerder verhoor in oktober 1999 had de begraafplaatsbeheerder een verklaring afgelegd die hierop leek, maar toen had hij de naam van De Jong − die hij wel kende − niet genoemd; hij had het volgens het politieverslag toen enkel over "een man" die verder geen bekende van hem zou zijn geweest. Nog belangrijker was dat de beheerder in dit verhoor zou hebben verklaard dat het op de donderdag na de begrafenis van de weduwe was geweest, en dus niet al op de eerste dag na de moord zoals hij in 2006 beweerde.[40]

Nog een ander punt van grote onduidelijkheid was in verband met het alibi van De Jong het tijdstip waarop hij zijn toenmalige vriendin Meike Ineke Wittermans op de hoogte bracht van de moord. De Jong heeft zelf altijd volgehouden dat hij pas op 28 september 1999 van de politie voor het eerst over de moord hoorde. Deze verklaring stemde overeen met een in het tactisch journaal van de politie vastgelegde verklaring van de vriendin, waaruit bleek dat De Jong haar diezelfde dag telefonisch op de hoogte had gesteld van de moord op de weduwe en zijn eigen verhoor van die dag. Maar in een nieuwe verklaring in mei 2006 zei dezelfde vriendin nu zeker te weten dat De Jong haar al een dag na de moord op een terras over de moord had verteld.[41] Op 31 oktober 2007 maakte de Hoge Raad bekend ook De Jong als getuige te willen horen. Uiteindelijk wees de Hoge Raad op 18 maart 2008 ook dit herzieningsverzoek af.[42] Louwes kondigde direct na de uitspraak aan dat hij zou blijven strijden om zijn onschuld te bewijzen.

Ook hierna bleef er volgens Maurice de Hond c.s. twijfel over de schuld van Louwes. De Hond bleef Michaël de Jong aanwijzen als de echte dader (een door Maurice de Hond geschapen 'mythe', aldus De Jong zelf in een interview[43]), die samen met zijn vriendin zijn verklaringen omtrent zijn alibi tot tweemaal toe had veranderd. Het stemde echter nog steeds niet overeen met het telefoonverkeer van hem en zijn vriendin. Hier kwam bij dat De Jong volgens een aantal getuigen diezelfde avond met de weduwe een afspraak omtrent een regeling van financiële zaken had. De weduwe zou tegenover de beheerder van de Deventer begraafplaats hebben verklaard dat zij De Jong uit haar testament wilde schrappen, volgens een getuigenis die de begraafplaatsbeheerder in oktober 2006 aflegde.[9] Voor deze zaken bestaat echter geen sluitend bewijs en De Jong heeft dit zelf altijd ten stelligste ontkend.

Over de aanschaf van een mes drie dagen na de moord hadden De Jong en zijn vriendin aanvankelijk onjuiste verklaringen afgelegd. Hoewel zij eerst vertelden dat hij een magneetstrip had gekocht, zetten zij in 2007, nadat de betreffende winkel de verkoop van zo een magneetstrip had ontkend, die verklaring om in de aanschaf van een mes.[44]

Ook waren er burgers die zich bezighielden met het hierboven genoemde onderzoek door Justitie naar de bij de plaats van het misdrijf aangetroffen briefjes en het vergelijkend handschriftonderzoek dat in het kader van het oriënterend onderzoek is verricht. Dit handschriftonderzoek zou volgens deze groep zijn vervalst om te verhullen dat de vriendin van De Jong de twee anonieme briefjes heeft geschreven. De Rijksrecherche deed naar aanleiding van de aangiftes over deze kwestie een onderzoek naar de gang van zaken rond deze schrijfproeven. Zij vond in juli 2009 "geen aanwijzingen dat met de schrijfproeven in de Deventer moordzaak valsheid in geschrifte is gepleegd".

Op 11 juli 2006 publiceerde De Hond in een oplage van 500 exemplaren een tekst van zijn hand met de titel “Oordeel zelf”, dat hij toezond aan de Eerste Kamer, de Tweede Kamer, de koningin en tal van bestuurders, universiteiten en rechters. In de maanden augustus en september 2006 herhaalde hij ten minste tien keer op zijn weblog dat hij er honderd procent van overtuigd was dat De Jong de moordenaar zou zijn. In oktober 2006 zocht hij de publiciteit door de mogelijkheid aan te dragen dat er een mes in het graf van het slachtoffer zou liggen. Ook toen er na onderzoek geen mes was aangetroffen, bleef hij herhalen dat hij er honderd procent van overtuigd was dat De Jong de moordenaar zou zijn, onder meer in het televisieprogramma EenVandaag op 14 november 2006 en op zijn weblog op 24 november 2006, met als reden een kort geding uit te lokken. In een interview in de krant Metro van 11 december 2006 herhaalde De Hond zijn stelling wederom. Het aldus bij voortduring op radio en televisie, in kranten en op zijn weblog en website door De Hond aanwijzen van De Jong als dader ontlokte tegenmaatregelen.

Reeds in maart 2006 hadden De Jong en zijn vriendin via hun raadsman aangifte bij de politie gedaan wegens smaad, laster en belaging. Met het door hem ontketend media-offensief om de onschuld van Ernest L. aan te tonen, waarin hij De Jong ervan beschuldigde de moord te hebben gepleegd, zou De Hond op grove wijze inbreuk maken op diens persoonlijke levenssfeer en zich schuldig maken aan strafbare feiten, te weten aantasting van diens eer en goede naam (artikel 261 Sr.) en belaging (artikel 258b Sr.). In december 2006 werd Maurice de Hond in een door De Jong tegen hem aangespannen kort geding door de rechter veroordeeld zijn uitlatingen te staken. Gezien alle omstandigheden van het geval wogen de privacy van De Jong en diens recht op bescherming van zijn eer en goede naam zwaarder dan het recht op vrijheid van meningsuiting van De Hond. Op straffe van dwangsommen werd De Hond daarom verboden De Jong op welke wijze dan ook in het openbaar als moordenaar of verdachte in de zaak aan te wijzen. Indien het De Hond erom te doen was misstanden aan de kaak te stellen (namelijk dat het openbaar ministerie zijn taak niet goed zou hebben uitgevoerd), dan achtte de rechter dit doel reeds bereikt. Er was op dit moment immers een herzieningsverzoek bij de Hoge Raad aanhangig, waarin de Hoge Raad zich (mede) zou baseren op door hem aangedragen feiten en omstandigheden. Het onder die omstandigheden blijven uiten van de beschuldigingen zou niets toevoegen en diende gestopt te worden. Op zijn weblog van 16 november 2006 had De Hond immers vermeld dat hij zijn beschuldiging zou blijven uiten totdat hetzij Ernest L. vrij zou komen, en/of er een serieus onderzoek zou worden ingesteld naar het door hem beweerd daderschap van De Jong of de rechter hem dit zou verbieden.

De Hond beriep zich op de vrijheid van meningsuiting. Hij verklaarde een diepgravend onderzoek te hebben gedaan en zijn bevindingen zouden tot op het hoogste niveau van het openbaar ministerie serieus zijn genomen. Hij ontkende De Jong lichtvaardig te beschuldigen. De rechter kende de vordering van De Jong grotendeels toe, maar weersprak dat De Hond daarmee dan "monddood" zou worden gemaakt, zoals hij had gesteld. Het opgelegd verbod hield in dat hij niet in het openbaar De Jong als moordenaar of verdachte van de moord mocht aanwijzen: het stond hem vrij om bij de daarvoor geëigende instanties zijn overtuiging op dit punt uit te dragen. Indien de omstandigheden zich echter zouden wijzigen en De Jong alsnog door het OM als verdachte zou worden aangeduid of indien hij zou worden veroordeeld voor de moord, diende deze uitspraak opnieuw te worden bezien.[45][46]

In de vervolgens door De Jong en zijn vriendin aangespannen bodemprocedure tegen De Hond veroordeelde de rechtbank te Amsterdam De Hond op 25 april 2007 tot betaling van € 120.000 schadevergoeding. De rechtbank verklaarde voor recht dat de verdachtmakingen van De Hond waarin hij beweerde dat De Jong en/of de klusjesman de moordenaar zou zijn, alsmede waarin hij zegt dat hij zeker weet of de overtuiging heeft dat De Jong of de klusjesman de moordenaar zou zijn, jegens De Jong onrechtmatig zijn, evenals zijn uitlatingen dat diens vriendin medeplichtig zou zijn aan de moord en/of waarin hij zegt dat zij heeft gelogen over zijn alibi en/of heeft gelogen over de schrijver/schrijfster van de briefjes. Ook verklaarde de rechtbank voor recht dat alle door De Hond na 24 januari 2006 in het openbaar gebrachte onderzoeksresultaten op de website www.geenonschuldigenvast.nl in de Deventer moordzaak en de publicatie “Oordeel zelf” waarin hij De Jong beschuldigde van de moord en diens vriendin van betrokkenheid/medeplichtigheid bij die moord en/of leugenachtige verklaringen met betrekking tot die moord, jegens beiden onrechtmatig zijn. Ook werd De Hond opnieuw op straffe van dwangsommen verboden in woord of geschrift, direct of indirect, middellijk of onmiddellijk, in het openbaar waaronder tevens te verstaan via internet, websites of weblog het tweetal in verband te brengen met de moord.[47][48][49]

Inmiddels was tegen De Hond door het OM vervolging ingesteld wegens smaad en smaadschrift op grond van de aangiften van De Jong en zijn vriendin. Op dezelfde datum 25 april 2007 vond in het kader van die strafzaak een regiezitting plaats. In november 2007 werd De Hond schuldig bevonden aan smaad en veroordeeld tot twee maanden voorwaardelijke gevangenisstraf.[50][51]

Het hoger beroep tegen de uitspraak in de bodemprocedure werd in oktober 2008 behandeld, en in april 2009 gelastte de rechter De Hond tot een schadevergoeding van € 45.000 aan De Jong en diens vriendin. De Hond bleef echter ook daarna volharden in zijn standpunt.[52]

In april 2010 stelde D66-Tweede Kamerlid Alexander Pechtold vragen over de zaak aan de Minister van Justitie, met name over de schrijfproef bij het forensisch onderzoek naar de anonieme briefjes.[54]

De commissie wees het verzoek tot nader onderzoek omtrent de mogelijkheid van een gsm-gesprek – dat zou zijn afgewikkeld vanaf de A28, door middel van een zendmast te Deventer – af als te veel een herhaling van wat al onderzocht was. Intussen werden door de advocaat-generaal na tussenkomst van de landelijke recherche n.a.v. de website http://www.deemzet.nl nieuwe inzichten omtrent de afwikkeling van het gsm-verkeer toegevoegd. Zo bleek dat de verklaring van Louwes, dat hij belde 'op de A28, ter hoogte van Harderwijk' in het politieonderzoek abusievelijk was geïnterpreteerd als een telefoontje vanuit 't Harde. Voorts waren deskundigen in 2003 uitgegaan van een systeem van cell-selectie, dat destijds (1999) nog niet was geïmplementeerd. Geconfronteerd met deze nieuwe gegevens trok de getuige-deskundige van KPN Security zijn belastende verklaringen – die in 2000 hadden bijgedragen aan de veroordeling van Ernest Louwes – in.[58] Tevens riep hij de andere gsm-deskundigen op hetzelfde te doen.[59]

Inmiddels kwamen er weer mogelijke nieuwe feiten naar boven die een ander licht op de zaak wierpen. Op grond van de positie van de lijkvlekken vermoedden deskundigen bovendien dat het lijk een aantal uur na de moord nog was verplaatst vanuit de gang naar de woonkamer.[60] Ook bleek nu, dat de forensische arts die ter plaatse was op de p.d. onmiddellijk na de vondst van het slachtoffer, door de technische recherche de gelegenheid was ontnomen dit soort gegevens al meteen vast te stellen (livor mortis patronen, afwezigheid van hoornvliesvertroebeling, temperatuurmeting, lijkverstijving). Uit nieuwe analyses zou bovendien zijn gebleken dat er veel minder DNA van Louwes op de blouse van de weduwe zat dan waar de rechtbank van was uitgegaan bij de nieuwe veroordeling van Louwes.[61]

Daarop voegde de advocaat-generaal alsnog deze thema's toe aan de lijst met te onderzoeken onderwerpen in zijn beslissing van 4 juli 2014.[62] In april 2017 werd een rapport van technisch onderzoeksinstituut TNO gepubliceerd waarin werd geconcludeerd dat er contact kan zijn gelegd tussen Louwes' telefoon en een zendmast in Deventer, ook als hij zich niet in de nabijheid daarvan bevond.[63] De bevinding van TNO werd als nieuw ontlastend bewijs gepresenteerd en als een van de mogelijke middelen om de Deventer moordzaak nogmaals te heropenen.[64][65]

In januari 2019, toen de proeftijd van zijn voorwaardelijke veroordeling wegens smaad voorbij was, kondigde De Hond een multimediaal project aan over de zaak, met volgens hem overtuigende feiten waardoor de zaak in een ander daglicht zou komen te staan.[69][70]

Op 27 maart 2019 maakte de Volkskrant bekend inzage te hebben gekregen in een cd-rom met mogelijk ontlastend bewijsmateriaal. De krant meldde dat op de cd-rom meer dan 150 foto's en verslagen staan van het politieonderzoek naar de moord. Volgens de krant zijn vingerafdrukken gewist en is er een nieuwe foto van het slachtoffer met een mogelijk ontlastende bloedvlek. Verder zouden cruciale passages uit het uiteindelijk opgemaakt proces-verbaal verbaal zijn geschrapt. Details in het concept ervan die niet overeenkwamen met het veronderstelde moordwapen zouden zijn verwijderd. Op de opgedoken foto's is volgens de krant duidelijk te zien dat er meerdere vingerafdrukken zitten op het mes. Het onderzoeksrapport dat na de moord naar buiten kwam, vermeldde dat er geen vingerafdrukken op het moordwapen zaten.[71][72]

Volgens De Hond leverde justitie zelf onbedoeld dit ‘ontlastende bewijs’ voor vervalsingen die zouden zijn gepleegd door de toenmalige Technische Recherche in Raalte. Op de vrijgegeven cd-rom stonden een aantal verborgen bestanden die kinderlijk eenvoudig te kraken bleken. Eén van de herstelde bestanden bevatte het concept proces-verbaal over het rechercheonderzoek uit 1999, waarvan de tekst bleek af te wijken van het uiteindelijke proces-verbaal zoals dat destijds aan het procesdossier werd toegevoegd. Volgens De Hond zou Louwes hiermee in zijn verdediging zijn geschaad.[73][74]

Het vermeende ontlastende materiaal levert volgens Peter van Koppen, Peter R. de Vries en advocaat Jan Vlug 'op zichzelf' geen enkel bewijs op dat Louwes onschuldig is. Het materiaal zou betrekking hebben op het eerste proces en zou niets afdoen aan de feiten waarvoor Louwes is veroordeeld.[75]

Naar aanleiding van de publicaties over de cd-rom werden door Tweede Kamer-lid Attje Kuiken (PvdA) vragen gesteld aan de Minister van Justitie. Zij vroeg onder meer of uit een herzieningsonderzoek zou kunnen blijken dat er, al dan niet opzettelijk, onregelmatigheden tijdens een eerder politieonderzoek hebben plaatsgevonden.[76]

Minister Ferdinand Grapperhaus antwoordde in mei 2019 dat uit een herzieningsonderzoek kan blijken dat er, al dan niet opzettelijk, onregelmatigheden hebben plaatsgevonden tijdens een eerder politieonderzoek. Er kon niet worden aangegeven wat in dat geval de gevolgen zijn voor degenen die toentertijd verantwoordelijk waren voor de onregelmatigheden: dit is onder meer afhankelijk van (de ernst van) de onregelmatigheden en de omstandigheden waaronder deze hebben plaatsgevonden. Eventueel zouden onregelmatigheden door de Hoge Raad kunnen worden aangemerkt als een novum, dan wel van belang zijn voor het antwoord op de vraag of er sprake is van een novum.[77]

In maart 2019 richtte Maurice de Hond de Stichting Oordeel Zelf op, die zich volgens de statuten bezighoudt met ‘het bevorderen van rechtvaardigheid en transparantie bij strafzaken'. Omtrent zijn drijfveer verklaarde hij in een interview: "De geschiedenis heeft mij geleerd wat het is om te leven in een staat zonder rechtsorde. Louwes interesseert me niet."[78]

In september 2019, 20 jaar na de moord, loofde De Hond via de door hemzelf opgerichte en bestuurde stichting middels een advertentie in dagblad de Stentor evenals eerder in 2006 opnieuw een beloning uit voor de tip die zou leiden tot de aanhouding van wat hij noemde 'de echte moordenaar van weduwe Wittenberg'. In een interview in die krant had advocaat-generaal Mr.Diederik Aben inmiddels gesteld dat er tijdens het onderzoek grote blunders zouden zijn gemaakt.[79] De Hond zag zich hierdoor gesterkt in zijn standpunt omtrent de onterechte veroordeling van Louwes.[80][81][82][83][84]

In de loop van 2019 produceerde het dagblad de Stentor een podcast in meerdere afleveringen over de zaak, met een gesproken overzicht van de verwikkelingen door de jaren heen.[85][86]

In november 2019 werd gesteld dat er met de geurproef ronduit frauduleus kon worden gehandeld en dat dit bij opsporingsonderzoeken in Nederland ook daadwerkelijk op grote schaal zou zijn gebeurd. Op onjuiste wijze uitgevoerde geurproeven met honden door de politie Oost-Nederland zouden vele strafzaken op ongeoorloofde wijze hebben beïnvloed. Dit zou blijken uit een onderzoek van dagblad de Volkskrant, onder meer gebaseerd op een rapport uit 1998 van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het Ministerie van Justitie.[87] In de periode tussen 1987 en 2006 zouden honderden verdachten met hondengeurproeven onterecht zijn gekoppeld aan een misdaad. Deze onthulling kon onder meer ernstige gevolgen hebben voor de Deventer moordzaak.[88][89][90][91][92] Op 27 november 2019 maakte advocaat Knoops bekend dat zijn cliënt Louwes de Staat der Nederlanden aansprakelijk stelde voor de beweerdelijk door onrechtmatig handelen door opsporingsambtenaren bij het onderzoek tegen hem en de daaruit voortvloeiende veroordeling aan hem berokkende schade.[93] Bij het politie- en justitieonderzoek zouden vijf onregelmatigheden jegens hem zijn begaan. Het gaat daarbij om de contaminatie van sporen en kleding: de blouse van de weduwe zou verkeerd bewaard zijn en daardoor zouden dna-sporen mogelijk ‘vervuild’ zijn geraakt.