Mobiele telefoon

In de jaren 1970 ontstonden de autotelefoon-netwerken. De Nederlandse PTT die destijds het staatsmonopolie had op telecommunicatie, hanteerde voor dergelijke netwerken de afkorting ATF. De netwerken gebruikten aanvankelijk frequenties van ca. 150 MHz, later ca. 450 MHz en ten slotte ca. 950 MHz. De netwerken waren analoog; er werd gebruikgemaakt van frequentiemodulatie en iedereen met een simpele ontvanger kon meeluisteren.

ATF-1, dat rond 150 MHz werkte en in maart 1980 werd geïntroduceerd, was tamelijk omslachtig. Zo moest de gesprekspartner die de abonnee vanaf het vaste net opriep weten in welk van de drie oproepgebieden in Nederland de opgeroepene zich bevond. Wel kon ATF-1 in Duitsland en Oostenrijk worden gebruikt. Doordat de capaciteit slechts toereikend was voor circa 2500 gebruikers zat het systeem na 3 jaar al vol.

ATF-2 werd in 1985 geïntroduceerd en werkte volgens een in Scandinavië ontwikkeld concept: Nordic Mobile Telephone. Het werd ook wel NMT-450 genoemd vanwege de gebruikte frequentieband. Er konden 50.000 abonnees op worden aangesloten. In 1989 zat het systeem in Nederland vol. Een uitbreiding op ATF-2 vormde ATF-3, dat met het NMT-900 systeem werkte op de 900MHz-frequentieband en kwam in 1989 in bedrijf. Hiermee konden kleinere toestellen worden gerealiseerd met kleinere antennes en lagere vermogens en er konden meer gebruikers op worden aangesloten.

Gebruik was in eerste instantie uitsluitend toegestaan aan boord van voertuigen. Wie een autotelefoon aan boord van een schip gebruikte was in overtreding. Aan boord van schepen was uitsluitend een marifoon als communicatiemiddel toegestaan. Het duurde jaren voordat aan deze situatie een einde kwam.

ATF-3 werd als laatste ATF-net in 1997 opgeheven.

Uit een filmpje van Frans Bromet uit 1998 leek het er nog op dat de meeste Nederlanders het mobiel bellen nog niet zagen zitten.[3]

Per 1 januari 2005 zijn de frequenties rond 151 MHz van het ATF-1-netwerk vrijgegeven voor kerkradio.

Van 1992 tot en met 1998 kende Nederland een semi-mobiel telefoonnetwerk onder de naam Greenpoint met de Greenhopper-toestellen die volgens de ETSI-standaard I-ETS 300 131 (CT2) werkten.

Sinds ongeveer 1993, met de start van het gsm-netwerk, is het aantal mensen met een mobiele telefoon zeer sterk gestegen. Tot begin jaren 1990 was het gebruik beperkt tot zakenlieden, binnenvaartschippers en beroepschauffeurs. Het eerste netwerk voor mobiele telefonie in België werd door Proximus op 1 januari 1994 opengesteld.[4]

Tien jaar later had bijna elke Nederlander of Belg een mobiele telefoon. Hierdoor is het telefoneren in openbare ruimtes, treinen en auto’s gemeengoed geworden. De overheid zag zich genoodzaakt maatregelen af te kondigen tegen het telefoneren in de auto met het toestel in de hand. In ziekenhuizen werd gevraagd de mobiele telefoon uit te schakelen aangezien oude apparatuur mogelijk gestoord kon worden. Gaandeweg is medisch apparatuur minder gevoelig geraakt voor de aanwezigheid van mobiele telefoons. Geruime tijd werd ook in vliegtuigen gevraagd om mobiele telefoons uit te schakelen, maar het is toegestaan om mobiele telefoons in vluchtmodus te gebruiken tijdens de vlucht.

In gebieden waar geen dekking via een gsm-netwerk beschikbaar is, kan telefoneren via een satellietverbinding een geschikte oplossing vormen. Verschillende systemen zijn beschikbaar.

In Nederland zijn er 125 mobiele telefoonaansluitingen per 100 inwoners. (1e kwartaal 2009)[5] In september 2007 waren er in Nederland, volgens een onderzoek van Telecompaper,[6] 18.914.000 mobiele telefoonaansluitingen.

In Luxemburg zijn er 97 mobiele telefoonaansluitingen per 100 inwoners.

In Japan zijn er 58 mobiele telefoonaansluitingen per 100 inwoners. (Gegevens uit 2003)

In de Verenigde Staten zijn er 46 mobiele telefoonaansluitingen per 100 inwoners. De Verenigde Staten is een zogenaamd hightechland. (Gegevens uit 2003)

In 2013 werd in België de barometer van de informatiemaatschappij opgesteld. Deze stelt dat 90,7 % van de Belgen de laatste drie maanden van 2012 gebruikgemaakt heeft van een mobiele telefoon of smartphone. Onder 16-24-jarigen ligt het gebruik van een mobiele telefoon op 92,3 %.[7]

De risico’s van de elektromagnetische straling afkomstig van mobiele telefonie, zowel van de toestellen als van de zendmasten, zijn nog onduidelijk. Het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek heeft de elektromagnetische velden die samenhangen met het gebruik van mobiele telefonie ingeschaald als 'mogelijk kankerverwekkend voor mensen' (groep 2B)"[10][11]. Dit is gebaseerd op een geloofwaardig causaal verband tussen gebruik van mobiele telefonie en gliomen, zonder dat evenwel met redelijke zekerheid kan worden uitgesloten dat dit schijnbare verband te wijten is aan toeval of andere problemen met de statistiek en selectie van gevallen.

Enerzijds bestaat er geen onderzoek dat eenduidig en ondubbelzinnig enige gezondheidsschade aantoont. Maar er is ook nog geen onderzoek dat alle effecten uitsluit – met name niet omdat er nog onvoldoende epidemiologisch onderzoek is gedaan naar langdurige blootstelling aan lage doses.[12] Een overzicht van SAR-waarden[13] geeft weer hoeveel elektromagnetische straling het lichaam binnendringt per telefoon. Er is geen eenduidig bewijs dat een hoge SAR-waarde schadelijk is voor de gezondheid en/of een lage SAR-waarde ook minder schadelijk is voor de gezondheid.

Volgens de Amerikaanse epidemiologe en publiciste Devra Davis beschikt de mobieletelefonie-industrie over een fonds van 250 miljoen dollar om op voor de industrie negatieve onderzoeksresultaten adequaat in de media te reageren (wargaming the science).[14]

• Sommigen menen dat veelvuldig gebruik van een mobiele telefoon kan leiden tot permanente oogproblemen en zelfs tot een cataract. Wetenschappers van de faculteit geneeskunde van het Israëlische Instituut voor Technologie stelden de ooglenzen van jonge kalveren (qua structuur bijna gelijk aan het menselijk oog) bloot aan warmte die te vergelijken is met de temperatuurstijging die men krijgt tijdens een lang gsm-gesprek en aan microgolfstraling zoals die door een draagbare telefoon wordt geproduceerd. Na twee weken bleek dat het oogweefsel bij de proefdieren een bobbeltje had gevormd, dat sterke overeenkomsten vertoont met de eerste fase van de ernstige oogaandoening cataract.[15][16]
• Een studie van Prof. Santini[17] vond een duidelijke toename van de volgende symptomen bij mensen die vlak bij een zendmast wonen: hoofdpijn/migraine, slaapstoornissen, irritatiegevoeligheid, depressieve klachten, vermoeidheid, concentratieproblemen, gevoel van onbehagen en geheugenstoornissen. Recentere – onafhankelijke – studies uit Oostenrijk door Hutter et al.[18] en uit Spanje door Navarro et al.[19] komen tot soortgelijke bevindingen. Reeds bij niveaus van 10–100 μW/m² is er een verhoogde kans op genoemde symptomen, terwijl veel mensen blootgesteld worden aan meerdere duizenden μW/m².
• Onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen en het bedrijf Brainclinics, waarin 300 mensen gedurende twee tot drie jaar werden gevolgd, geeft aanwijzingen dat mensen die vaak en lang mobiel bellen, een subtiele vertraging van de hersenfunctie vertonen ten opzichte van mensen die minder bellen, en dat dit effect niet het gevolg is van verschillen in persoonlijkheid.[20][21] De gevonden vertraging van de hersenfuncties valt binnen de "normale" grenzen, en regelmatige bellers toonden een verbeterde gerichte aandacht dan weinig-bellers. Het is daarom niet geheel duidelijk of hier sprake is van een nadelig gezondheidseffect.
• Een onderzoek dat door fabrikanten van mobiele telefoons werd gefinancierd, geeft aanwijzingen dat de straling van mobiele telefoons de slaap kan verstoren. Bij proefpersonen die aan de straling waren blootgesteld duurde het langer voor zij de fase van diepe slaap bereikten, en die fase duurde ook korter.[22][23]
• Bij een onderzoek van de wetenschapper Dirk Adang van de Université catholique de Louvain werd een groep laboratoriumratten blootgesteld aan gsm-, antenne- en wifistraling en een andere groep niet. De blootgestelde ratten bleken een dubbel zo hoog sterftecijfer te hebben als de niet blootgestelde groep. Van de zeventien aan straling blootgestelde ratten bleken er zestien te zijn gestorven aan een tumor.[24] Het ging hierbij om een “langetermijnexperiment […] en low exposure. De blootstellingsfactor was die van International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection (ICNIRP).”[25]
• In mei 2016 gaven voorlopige resultaten van een langetermijnstudie door de Amerikaanse overheid aan dat radiostraling, het soort dat uitgezonden wordt door mobiele telefoons, kanker kan veroorzaken bij ratten.[26][27]

• Officiële onderzoeken en metingen, zoals beschreven op de website van het overheidsloket Antennebureau[28] geven aan dat tot nu toe geen nadelige invloed van elektromagnetische velden op de gezondheid is gebleken en dat er geen redenen zijn om aan te nemen dat dat voor gsm en UMTS anders is.
• Onderzoek van de International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection[29] toont aan dat er tot nu toe geen oorzakelijk verband tussen blootstelling aan radiogolven en gezondheidsklachten is gevonden.
• Informatie van de Wereldgezondheidsorganisatie[30] laat zien dat er geen effecten van radiostraling op de gezondheid kan worden gevonden, alleen een kleine verhoging van de lichaamstemperatuur bij zeer hoge stralingsdosissen.
• Meldingen in de media van een groter aantal kankergevallen in de buurt van sommige gsm-antennes leiden vaak tot onrust. Maar het is een feit dat kankergevallen geografisch ongelijk verdeeld zijn over de bevolking. Omdat gsm-antennes overal in het land staan, valt het te verwachten dat er zo nu en dan toevallig een cluster van kankergevallen voorkomt in de buurt van een gsm-antenne. Bovendien zijn de gemelde kankergevallen in deze clusters een verzameling van verschillende soorten, die verschillende eigenschappen hebben. Het is daarom onwaarschijnlijk dat ze een gezamenlijke oorzaak (zoals een nabijgelegen gsm-antenne) hebben.[31]
• Een uitgebreid Brits onderzoek, waarbij meer dan 900 mensen met een hersentumor werden ondervraagd en meer dan 1700 gezonde mensen, vond geen verband tussen mobiel bellen en hersentumoren.[32]
• Elektromagnetische straling is pas boven een bepaalde grens in staat om veranderingen in een atoom te bewerkstelligen (ioniseren). Deze grens ligt bij 3,28 × 10¹⁵Hz, wat overeenkomt met ultraviolet licht. Mobiele telefonie werkt met frequenties die ongeveer een miljoen maal lager zijn. UMTS bijvoorbeeld gebruikt frequenties tot ca. 2 GHz, gsm zit daar nog ruim onder, en er is dus geen sprake van ioniserende straling. Hoewel bekend is dat laagenergetische niet-ioniserende straling een lichte temperatuurverhoging kan veroorzaken, is er geen werkingsmechanisme bekend dat kan verklaren hoe dergelijke straling het DNA zou kunnen beschadigen (en zo kanker zou kunnen veroorzaken).[33]
• Een commissie van de Gezondheidsraad constateerde in een rapport (2010/09) over het onderzoek van Dirk Adang (zie Aanwijzingen voor gezondheidsrisico's) dat, als gevolg van diverse onvolkomenheden in de uitvoering van het onderzoek en in de statistische analyse van de gegevens, zijn conclusies wetenschappelijk niet houdbaar zijn.

Een duidelijk aangetoond risico van mobiele telefonie, dat echter niet met elektromagnetische straling te maken heeft, is bellen tijdens het autorijden. Wie niet-handsfree telefoneert heeft vijf maal zoveel kans op een ongeval. Handsfree bellen is iets minder gevaarlijk, maar de kans is dan nog steeds 3,8 maal zo groot.[34] Bellen achter het stuur beïnvloedt de rijvaardigheid mogelijk sterker dan enkele glazen alcohol.

Wanneer men belt vanuit de auto en andere ruimtes waarin veel metaal is verwerkt, zal de straling van een telefoon toenemen als gevolg van een sterker zendsignaal. Bellen vanuit de auto zou dus (mogelijk) de nadelige gezondheidseffecten in relatie tot straling kunnen versterken.

Er bestaan zogenoemde jammers (spreek uit als: "dzjaemmers") om het telefoonverkeer te verstoren, bijvoorbeeld om de rust te bevorderen of fraude bij een examen te voorkomen (maar ook te gebruiken voor andere, illegale doeleinden). In onder andere Nederland is de handel in en het gebruik van jammers echter verboden.

Om gebruikers van mobiele telefoons tegen straling te bescherming zijn er stralingsarme onderbroeken op de markt die de straling van mobiele telefoons weren. Ze worden ook wel 5G-onderbroeken genoemd.[35]