Conservenfabriek
Een conservenfabriek is een fabriek waar levensmiddelen geconserveerd worden.
De volgende soorten conservenfabrieken worden onderscheiden:
- Vleesconservenfabrieken
- Visconservenfabrieken
- Groenten- en fruitconservenfabrieken. Hieronder vallen ook de jamfabrieken.
- Zuivelfabrieken, ook melkfabrieken genaamd, worden gewoonlijk als een afzonderlijke categorie behandeld.
Het conserveren van voedsel is nodig vanwege de beperkte houdbaarheid daarvan, en meestal ook vanwege de seizoensgebonden beschikbaarheid.
Hoewel er reeds een groot aantal conserveringsmethoden op ambachtelijke basis bestonden, werd het conserveren op industriële schaal vanaf einde 19e eeuw toegepast. Toevoeging van suiker, zout en conserveringsmiddelen, verhitten, vacuümtrekken waren en zijn belangrijke productiestappen in het conserveringsproces. De belangrijkste verpakkingsmiddelen zijn blik, glazen potten, en kunststof.
De levensmiddelen worden gewoonlijk luchtdicht verpakt in conservenblikken of glazen flessen. De methode werd ontwikkeld door Nicolas Appert (1809) en Peter Durant (1810). Het betrof inblikken in combinatie met verhitten.
Fabrieken in Nederland
De eerste Nederlandse conservenfabriek dateert uit 1860 en was gevestigd nabij Leiden. In 1887 werd de eerste stoomfabriek voor jams en conserven opgericht.
Conservenfabrieken in Nederland zijn en waren talrijk. Ze zijn vaak gesitueerd op plekken waar groenten of fruit worden verbouwd. De oudste stammen van eind jaren 80 van de 19e eeuw. In 1915 telde Nederland 35 groenten- en fruitconservenfabrieken, 13 jamfabrieken, 2 vruchtenpulpfabrieken en 6 appelstroopfabrieken. In 1970 telde Nederland 33 conservenfabrieken. De volgende fabrieken zijn tegenwoordig actief of hebben in het verleden enige bekendheid genoten:
Groenten en fruit
- Aarts conserven te Lottum, vanaf 1936, asperges, kersen en peren.
- Baltussen Konservenfabriek te Driel, opgericht 1868 en daarmee de oudste nog bestaande conservenfabriek in Nederland. Werd een onderdeel van de Suiker Unie, in 1998 verzelfstandigd. Groentenconserven, tegenwoordig vooral biologische producten.
- Maatschappij tot exploitatie van de fabriek tot het verduurzamen van levensmiddelen te Beverwijk, in 1896 verkocht en toen: Beverwijksche Conservenfabriek "De Bever" genaamd. Gesloten in 1967. Groentenconserven ("busgroenten", tafelzuren, soepen).
- De Betuwe te Tiel, vanaf 1885
- M.W. Blom & Zoon Conservenfabriek, later Stoomfabriek voor Verduurzaamde Levensmiddelen te Doetinchem. Gestart in 1895, vruchtensappen toegevoegd in 1958, overgenomen door Hak in 1971, gesloten in 1986 en daarna gesloopt. Groenteconserven.
- Burcht Foods (Noord Hollandsche Conservenfabriek Verburg), te Noord-Scharwoude, gesloten 1998
- Coroos (C. Oostrom's Conservenfabrieken) te Kapelle en Geldermalsen, blik sinds 1956, glas sinds 1982, kunststof sinds 2003.
- Conservenfabriek Gebr. Docter te Beverwijk
- Conservenfabriek "De Faam" te IJsselmuiden, opgericht in 1878 en gesloten in 1988, vervaardigde groenten in blik en vanaf 1928 ook in glas. Vanaf de jaren 50 augurken en vanaf de jaren 70 ook zilveruien, vanaf 1982 zuurkool en fruit
- Hak te Giessen, vanaf ongeveer 1950, groenten in glas
- Henkes' conservenfabrieken te Halsteren (asperges) en Princenhage (fruit), vanaf 1887
- Hero te Breda, vanaf 1914, fruitconserven
- Hoogenstraaten Conservenfabriek te Alkmaar, later overgenomen door "Kennemerland", vóór 1900, tot 1970
- N.V. Heusdensche Conservenfabriek te Heusden, vanaf 1910
- Lucas Aardenburg N.V. Conservenfabriek "Kennemer", te Beverwijk en Hoogeveen (aldaar opgericht 1929), blikgroenten diepvriesproducten sinds 1952, later overgenomen door Iglo, gesloten in 1990
- M.A. van den Hout & Zonen N.V. te Zwijndrecht, Rucphen en Oosterhout. Opgericht in 1904 en gesloten in 1973.
- Koeleman te Ter Aar, gesticht 1916 en failliet in 2006. Appelmoes, tafelzuur.
- Kooij & Trompetter te Medemblik, afgebrand in 1931 en niet herbouwd. Groentenconserven.
- G.A. van de Kroon te Bergen op Zoom, vanaf 1932, tafelzuur
- Conservenfabriek N.V. Puralimento, gesticht 1910, failliet 1921, gebouw in gebruik door andere industrie, gesloopt 1987.
- E.J. Schoondergang-Speet te Leiden, peulvruchten.
- Van der Sluys Conservenfabriek te Rotterdam
- Sterpa Conservenfabriek te Ede, overgenomen door Ruiten Troef Conserven, verdwenen.
- Teo te Elst, vanaf 1901
- Tieleman & Dros te Leiden, vóór 1900.
- B. Volwater & Zn. te Roelofarendsveen, sinds 1904, vooral tafelzuur
- Conservenfabriek "De Witte Vos" te Utrecht, voormalig.
- Conservenfabriek "WILCO" in Assen.
Vlees en vis
- Zwanenberg, oorspronkelijk Van der Laan te Almelo, uit 1929, dat het merk van Zwanenberg overnam en vacuümverpakte worst produceerde.
- Larco Foods te Someren, familiebedrijf en producent van bouillons, soepen en vleesconserven.
- Unox te Oss, worst in blik en vacuümverpakt.
- Soomers Vleeswaren & Conservenbedrijf te Kerkrade.
- Lupack te Raalte, vleeswaren, onderdeel van Zwanenberg.
- N.V. Vleeschwaren- en Conservenfabriek Sassenheim te Sassenheim, voormalig.
- Uithoornsche Bacon- en Conservenfabriek te Uithoorn, voormalig.
- Rocofa te Ittervoort, honden- en kattenvoer in blik, overgenomen door Provimi.
- Landa Conserven te Hoogerheide, sinds 1937, schelpdieren.