Charles de Foucauld

Voor hij in 1883 op ontdekkingsreis mocht, werd hij door zijn familie eerst een jaar lang onder curatele gesteld. In juni 1883 trok hij vermomd als rabbijn door de binnenlanden van Marokko. Voor deze prestatie, en ook vanwege zijn wetenschappelijk onderzoek, kreeg hij in 1885 de gouden medaille van het Franse Geografisch Genootschap.

Bij zijn terugkeer in 1884 greep de rusteloosheid hem weer aan. Hij woonde opnieuw samen met zijn maîtresse en nam zijn oude leventje weer op. Ook kwam hij weer in contact met zijn nicht Marie. Zij bracht hem in contact met abbé Huvelin en hij bekeerde zich in oktober 1886. Terwijl in 1888 het verslag van zijn ontdekkingsreis ter perse ging, begon hij zich te bezinnen over de betekenis van het Rooms-Katholieke Kerk voor hem. Hij trad in contact met een trappistenklooster en maakte dat jaar een pelgrimstocht naar het Heilige Land. Daar kreeg zijn spiritualiteit rond het verborgen leven van Christus vorm. Na lang zoeken trad hij in 1889 in bij de trappisten van Notre-Dame des Neiges in de Ardèche. Hieraan was een dochterklooster in Syrië verbonden. In 1890 nam Foucauld afscheid van zijn familie en van Marie. Enige tijd later werd hij naar het dochterklooster in Syrië gezonden. In 1896 verliet hij de abdij, omdat hij daar niet kon vinden wat hij zocht.

Kluizenarij op het Assekremplateau

Tussen 1896 en 1901 werkte Foucauld grotendeels als knecht bij de clarissen in Nazareth, waar ook zijn droom van een leven zoals dat van de Heilige Familie in Nazareth tot rijping kwam. Hij schreef er een levensregel voor de Kluizenaars van het heilig Hart van Jezus. In 1900 werd hij tot subdiaken gewijd en op 9 juni 1901 tot priester. Op 9 september 1901 vertrok hij naar Béni Abbès in Algerije om daar tussen de moslims te leven, om zo van Christus te getuigen. In 1902 besefte hij dat de regel die hij in Nazareth had opgesteld veel te streng was. Hij schreef een nieuwe regel voor de kleine broeders en kleine zusters van het Hart van Jezus ter voorbereiding van actief missiewerk door gebed, voorbeeld en vriendelijkheid.

Interieur van de kluizenarij

In 1904 kwam Foucauld in contact met de Toearegs in het Ahaggar gebergte en bezocht hij voor het eerst Tamanrasset. In die tijd schreef hij een woordenboek Toeareg–Frans, want hij was van mening dat de missionarissen de taal van het volk moesten spreken vooraleer ze aan de missie begonnen. In 1951 werd dit woordenboek postuum gepubliceerd in vier delen. Tamanrasset werd van 1907 tot aan zijn dood in 1916 zijn verblijfplaats. Gedurende die periode ging hij in 1909 naar Frankrijk in de hoop metgezellen te krijgen voor de gemeenschap die hij wilde stichten. Met diezelfde hoop keerde hij nog enkele keren terug, maar steeds met weinig succes. In 1911 bouwde hij zijn kluizenarij op het plateau Assekrem (2780 m) in de Ahaggar (80 km van Tamanrasset in het zuiden van Algerije).

In 1916 brak een opstand uit binnen de Toearegs. Op 1 december van dat jaar vielen leden van een van de stammen zijn hut in Tamanrasset binnen. Foucauld werd naar buitengeroepen, geboeid, en onder bewaking voor zijn kluis geplaatst, terwijl anderen de kluis plunderden. Plots ontstond er verwarring toen men twee gedaanten zag opduiken. De bewaker verloor zijn tegenwoordigheid van geest en loste een schot. Foucauld viel dood neer.

Graf in El Menia, Algerije

Charles de Foucauld ontwikkelde een eigen spiritualiteit. Op zijn bedevaart naar Bethlehem en tijdens zijn verblijf in het klooster in Syrië rijpte zijn voorstelling van het leven van Christus in Nazareth: een man die jarenlang leefde als arme en stille arbeider in Nazareth, voordat hij begon met zijn publieke optreden. De navolging van Jezus vereiste volgens Foucauld radicale armoede en een leven, werken en kleden zoals de armen. Foucauld wilde niet alleen de als onwenselijk ervaren afstand klooster-wereld (monniken versus armen) afschaffen, maar ook het verschil in dagtaken tussen priester en broeder.

Hij noemde de eucharistie Bethlehem en Calvarië, en verbond met de aanbidding van het Allerheiligste Sacrament de voortdurende dialoog met God. Daarom stelde hij in zijn Directoire de dagelijkse aanbidding als centraal moment van de dag verplicht. De dialoog met God, het gebed, baseerde Foucauld op Theresa van Avila. Hij verwachtte het inhouden van regelmatige gebedstijden, een retraite, het lezen van geestelijke literatuur en overwegen van de bijbel, meemaken van catechese en de devotie tot het Heilig Hart.

Voor Foucauld is de Kerk de bruid van Christus. Zijn houding jegens de Kerk en de Hiërarchie werd bepaald door Jezus' vertelling aan de apostelen: "Wie naar u luistert, luistert naar Mij" (Luc 10,16). Het magisterium van de kerk moet met eerbied tegemoet worden getreden, vond Charles. In het verlengde daarvan meende hij dat elke christen een geestelijk leidsman nodig had en deze trouw zou moeten zijn.

Onlosmakelijk verbonden met het christelijke leven is volgens Foucauld het apostolaat. Het ging er volgens hem niet om apologeet te zijn, door discussie te overtuigen. Het zou integendeel nodig zijn te missioneren door eenvoudig aanwezig te zijn tussen de mensen en door evangelisch te leven een voorbeeld te zijn en aantrekkingskracht op anderen uit te oefenen.