Abdij van Hocht

De Abdij van Hocht is een voormalige cisterciënzerabdij in het Belgische Lanaken. "Hocht" zou tevens de naam van een 10^e-eeuws graafschap zijn geweest, zie heerlijkheid Pietersheim.

Poortgebouw van de abdij

Abdissenkwartier

Grafsteen van abdis Thérèse de Leefdael, nu in de kerk van Neerharen

Grafsteen van abdis Marie-Ursule de Minckwitz, nu op het kerkhof van Neerharen

Geschiedenis

Heer Theodorus (Diederik) van Pietersheim stichtte de abdij omstreeks 1180. Hij verzocht de abt van het klooster van Eberbach, een dochterabdij van de Abdij van Clairvaux, om een groep monniken naar Hocht te sturen. Ze zouden hier een watermolen en het vis- en tolrecht op de Maas te hunner beschikking krijgen. Hoewel de cisterciënzerabdijen meestal aan Onze-Lieve-Vrouw toegewijd waren, was die van Hocht gewijd aan St.-Agatha. In 1216 trokken de cisterciënzermonniken echter weg en stichtten de Abdij van Val-Dieu. De Abdij van Hocht werd overgenomen door cisterciënzernonnen van St.-Salvator in Aken.

Stilaan evolueerde het klooster tot een stift voor seculiere kanunnikessen. Oorspronkelijk moesten kandidaat-religieuzen een kwartierstaat met vier kwartieren voorleggen als bewijs van adellijke afkomst, vanaf abdis Aleyde de Mérode (1574-1577) waren zelfs acht kwartieren verplicht. De gelofte van armoede moest in Hocht al van midden 13^e eeuw niet meer streng nageleefd worden en de gelofte van eeuwige zuiverheid gold enkel nog voor de abdis. De dames konden dus uittreden en huwen. In 1623 moest op last van de generale abt van de orde van Cîteaux een muur gebouwd worden rond het klooster om de religieuzen te verhinderen met mannen om te gaan.

Enkel de heren van Pietersheim bezaten het recht dochters in het klooster te plaatsen zonder daarvoor een bruidsschat te moeten betalen. De abdij bezat dan ook gronden, hoeven en allerlei privileges in tal van parochies, vooral in het Limburgse Maasland en in Haspengouw. In 1708 kocht abdis Marie-Ursule de Minckwitz de heerlijkheid Neerharen, waarvan de abdij reeds het tiendrecht had. De abdis werd zo 'Vrouwe van Neerharen'. Door deze aankoop verwierf zij ook het patronaatsrecht van de Sint-Lambertuskerk van Neerharen. De abdij had ook het patronaatsrecht in Membruggen, Opgrimbie, Rekem en Grote-Spouwen. Anderzijds had de abdij ook lasten, karweien, prestaties en renten te voldoen.

Meermaals werd de abdij bezet door vreemde mogendheden. Verschillende legeraanvoerders hadden er hun hoofdkwartier, waaronder Maurits van Saksen tijdens het Franse beleg om Maastricht in 1748. Na de Franse Revolutie gingen vrijwel alle abdijgoederen over in particuliere handen. Zo is het landgoed eigendom geweest van de families Dumonceau, de Lambert en van Langendonck. In de tweede helft van de 20^e eeuw zijn delen van de aankleding en het interieur verdwenen, verkocht en aangepast. Eén van de meest ingrijpende interieurveranderingen werd gedaan in de jaren 1980 door interieurarchitect Herman Zeekaf. In deze periode stortte een deel van de oude watermolen in.

Het "kasteel" van Hocht met zijn hoeve en landerijen is nog steeds privébezit en niet toegankelijk voor publiek. De gebouwen en de ommuring zijn beschermd als monument; het park, neerhof en de omliggende velden zijn beschermd als waardevol landschap.

Restanten

Binnen de ommuring

Het abdissengebouw of abdissenkwartier, een 52 meter lang classicistisch gebouw uit het derde kwart van de 18^e eeuw dat in opdracht van Thérèse de Leefdael (abdis van 1733 tot 1773) werd gerealiseerd. Zij liet tevens het poortgebouw van de abdij bouwen.
De kapelaanswoning, in 1722 gebouwd door abdis Claire-Scholastique de Warnant in Luikse barok.
Het watermolengebouw, in baksteen met mergelstenen spekbanden uit 1603. Dit is de vermoedelijke locatie van oudere abdijgebouwen. In 1908 is het watermolengebouw verbouwd tot paardenstallen met aanpalend koetshuis. Tijdens een ingrijpende restauratie eind 20^e eeuw is een deel van het watermolengebouw ingestort en verloren gegaan.
De abdijhoeve, een U-vormig classicistisch gebouw uit ca. 1775. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het deels beschadigd door granaatvuur, maar nadien hersteld. De hoeve was tot 2007 in gebruik als agrarisch bedrijf, thans is ze onbewoond en wacht ze op restauratie.
Een ijskelder.
De ruïne van de afgebroken mergelstenen abdijkerk, gebouwd in de 14^e eeuw in hoog-gotische stijl. De apsis staat nog enigszins overeind en de sacristie is volledig intact gebleven (ze is als kapel heringericht). De sacristie is overwelfd door twee kruisribgewelven met sluitsteen. Kanunnik Jozef Coenen deed een grondig onderzoek naar de restanten; de kerk van Wiemesmeer werd gebouwd met deze studie als basis.
Het monumentale poortgebouw in Naamse steen, opgericht door abdis Thérèse de Leefdael. Het poortgebouw diende als duiventoren.
De 1 km lange muur die het domein omgeeft. Ze werd gebouwd in 1622, tijdens het abbatiaat van Anne de Robles alias de Billy (1609-1651) als maatregel tegen de verzwakkende tucht. Naast het poortgebouw zijn er nog twee andere doorgangen, beiden voorzien van smeedijzeren toegangshekken uit de 19^e eeuw, gevat tussen pilaren bekroond met bokalen en festoenen uit natuursteen. Naar hun bestemming is er sprake van de "Maastrichterpoort" en de "Neerharenpoort". De zuidelijke poort draagt tevens de naam "Vondelingenpoort", omdat men er voorheen kinderen te vondeling legde.
De bijna 10 ha grote tuin, die zijn formele karakter (zichtbaar op de Carte de Ferraris) verloor in de 19^e eeuw. Toen werd ze een Engels landschapspark.
Een kluis, tegen de zuidelijke muur. Het heeft een klein raampje met tralies.
Een oranjerie uit de late 19^e eeuw, tegen de noordelijke muur.

Buiten de ommuring

Een dreef. Deze liep oorspronkelijk tot aan de Rode Kruisstraat in Pietersheim, maar het is niet ondenkbaar dat ze oorspronkelijk verder liep tot aan het kasteel Pietersheim, dat in het verlengde ligt. Vroeger was de weg omzoomd met platanen, in 2006 zijn langs een deel ervan eiken aangeplant.
Landerijen en boomgaarden rondom, vroeger bezittingen van de abdij.
Verscheidene landarbeiderswoningen uit de 18^e en 20^e eeuw. Eén hiervan werd in 1933 gebouwd in opdracht van de toenmalige eigenaar baron de Lambert naar een ontwerp van Alphons Jean Nicolas Boosten. Die verwierf bekendheid onder meer met de Koepelkerk van Maastricht.
Enkele kunstschatten uit de tijd van de abdissen van Hocht zijn terug te vinden in de huidige kerk van Neerharen, in de Kasteelstraat van Neerharen. Ze omvatten onder andere een waardevol retabel (ca. 1525) dat de Passie van Christus en de Boom van Jesse voorstelt.
In de kerk bevinden zich ook de grafstenen van abdissen Anna de Robles († 1651) en Thérèse de Leefdael († 1773). Op het kerkhof ligt abdis Marie-Ursule de Minckwitz († 1719) begraven en ligt er een steen met het jaar 1624 en het wapenschild van Anna de Robles († 1651).
In de Boschstraat in Maastricht bevindt zich het voormalige refugehuis van de abdij, de Refugie van Hocht. In een zijgevel is een fragment behouden gebleven van een gotisch kruisvenster op de eerste verdieping, met accoladeboog. Het gebouw zelf stamt echter grotendeels uit de 18^e en 19^e eeuw. Het steegje waarlangs het ligt heet nog steeds "Hochterpoort", een naam die verwijst naar de abdij van Hocht.

Externe links

Cruys, Marc Van de, en Marc Cheron, De abdij van Sint-Agatha te Hocht (Homunculus uitgaven, serie 'Heraldiek van abdijen en kloosters', 2008)
Maenen, Jean, ongetitelde publicatie van de Werkgroep Leefmilieu Lanaken
Schlusmans, Frieda, 'Lanaken, Limburg', Agentschap Onroerend Erfgoed (online tekst op molenechos.org)
'Abdij van Hocht', inventarisatie Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE), voorheen: Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen (online tekst op inventaris.vioe.be)

Kastelen in Belgisch-Limburg

Abdij van Hocht · Abdij van Sinnich · Alden Biesen · Bethaniakasteel · Burcht van Kolmont · Burcht van Bergkelder · Burcht van Loon · Commanderij van Gruitrode · Commanderij van Sint-Pieters-Voeren · De Fonteinhof · De Kapelhof · De Klee · De Termottenhof · Domein Luciebos · Rood Kasteel · Het Wit Kasteel · Hof de Méan · Kasteel Altenbroek · Kasteel Bellevue · Kasteel Borghoven · Kasteel Borgitter · Kasteel Brustem · Kasteel Carolinaberg · Kasteel d'Aspremont-Lynden · Kasteel Daalbroek · Kasteel de Borman · Kasteel de Brouckmans · Kasteel De Burg · Kasteel de Fauconval · Kasteel de Geuzentempel · Kasteel De Motte · Kasteel Den Dool · Kasteel de Pierpont · Kasteel De Schans · Kasteel Dessener · Kasteel van Duras · Kasteel Edelhof · Kasteel Engelhof · Kasteel Gasterbos · Kasteel Genenbroek · Kasteel Gingelom · Kasteel Grevenbroek · Kasteel Groenendaal (Waltwilder) · Kasteel Groot Peteren · Kasteel van Hamal · Kasteel van Henegauw · Kasteel Het Hamel · Kasteel Hoogveld · Kasteel Hulsberg · Kasteel Jonckholt · Kasteel Jongenbos · Kasteel Kaulille · Kasteel Keienheuvel · Kasteel Kewith · Kasteel Lagendal · Kasteel Landwijk · Kasteel Leva · Kasteel Litzberg · Kasteel Magis · Kasteel Meeuwen-Gruitrode · Kasteel Meylandt · Kasteel Obbeek · Kasteel Ommerstein · Kasteel Peten · Kasteel Pietersheim · Kasteel Printhagen · Kasteel Quanonne · Kasteel Ridderborn · Kasteel Rodenpoel · Kasteel Rootsaert · Kasteel Rosmeulen · Kasteel Scherpenberg · Kasteel Sipernau · Kasteel Terhove · Kasteel Terkoest · Kasteel Terlaemen · Kasteel Ter Mottenhof · Kasteel Trockaert · Kasteel van 's Herenelderen · Kasteel van Betho · Kasteel van Binderveld · Kasteel van Blekkom · Kasteel van Bommershoven · Kasteel de Donnea · Kasteel van Gors · Kasteel van Halbeek · Kasteel van Hamont · Kasteel van Hasselbroek · Kasteel van Heers · Kasteel van Heks · Kasteel van Heurne · Kasteel van Hoepertingen · Kasteel van Kerkom · Kasteel van Kolmont · Kasteel van Loye · Kasteel van Melveren · Kasteel van Menten de Horne · Kasteel van Mombeek · Kasteel van Neerrepen · Kasteel van Nieuwenhoven · Kasteel van Nieuwerkerken · Kasteel van Nonnen-Mielen · Kasteel van Obsinnich · Kasteel van Opleeuw · Kasteel van Ordingen · Kasteel van Ottegraeven · Kasteel van Rijkel · Kasteel van Rooi · Kasteel van Rullingen · Kasteel van Schalkhoven · Kasteel van Sint-Pieters-Heurne · Kasteel van Stevoort · Kasteel van Terbiest · Kasteel van Teuven · Kasteel van Veulen · Kasteel van Wideux · Kasteel van Widooie · Kasteel van Wijer · Kasteel van Wimmertingen · Kasteel van Wurfeld · Kasteel Vilain XIIII · Kasteel Vogelsanck · Kasteel Zangerheide · Merodekasteel · Prinsenhof (Kuringen) · Rentmeesterij van Alden Biesen · Waterburcht (Millen) · Waterburcht van Meldert · Waterkasteel van Schoonbeek · Wijnkasteel Genoels-Elderen

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.