Burcht van Kolmont

De burcht bevond zich op de uitlopers van een kunstmatig verhoogde heuvelrug die omgeven werd door verscheidene grachten die gevoed werden door de Herk. Aan de westelijke zijde loopt een dwingel in tegenwijzerzin naar de ingang van de burcht aan de noordelijke zijde. De burcht bestond uit twee delen; enerzijds was er een bouwhuis aan de zuidelijke zijde en anderzijds was er een verhoogde donjon aan de noordelijke zijde. Beide delen van de burcht werden verbonden door verscheidene bijgebouwen -waaronder een ovale toren die dienstdeed als legerplaats- en een vierkante woontoren bestaande uit drie bouwlagen. De daken van de burcht zouden bedekt geweest zijn met leisteen.

De tienzijdige donjon is het best bewaard gebleven. Elke zijde van de donjon mat 4,7 m en de muren hadden een dikte van 3,25 m waarin een trap was uitgespaard. De ingang van de donjon bevond zich op de tweede bouwlaag. De gaten in de muren tonen waarschijnlijk waar de weergang werd aangehecht.

De burcht van Kolmont werd vermoedelijk in het tweede deel van de 12e eeuw gebouwd door Gerard van Loon, de zesde graaf van het Graafschap Loon, ter bescherming van de grenzen met het Landgraafschap Brabant en het Prinsbisdom Luik. De eerste vermelding van de burcht dateert uit 1175, in geschriften spreekt een zekere Elbertus over de kastelein van Kolmont. Rond 1180 barstte er een hevige strijd los tussen Gerard, graaf van Loon en prins-bisschop Rudolf van Zähringen. In tegenstelling tot vele andere Loonse burchten alsook de stad Tongeren wordt de burcht van Kolmont niet geplunderd en in de as gelegd.

Aan het begin van de 13e eeuw schonk graaf Lodewijk II van Loon de burcht en de omringende gronden in leen aan Hendrik I van Brabant, Hertog van Brabant.

In het begin van de 14e eeuw werd het Graafschap Loon geconfronteerd met een opvolgingsproblematiek die het einde van het graafschap zou inluiden. Na het kinderloze overlijden van graaf Lodewijk IV van Loon in 1336 eiste zijn neef, Diederik van Heinsberg de titel op. Pas in 1346 ging prins-bisschop Engelbert III van der Mark met deze machtswissel akkoord. Toen ook Diederik kinderloos stierf en zijn neef, Godfried van Dalenbroek de titel opeiste, was de maat vol voor de prins-bisschoppen en werd het graafschap, na een lange strijd in 1366, ingelijfd nadat een andere pretendent, Arnold van Rummen, zijn aanspraak op de titel verkocht aan Luik. Door de inlijving van het Graafschap Loon lag de Burcht van Kolmont niet langer in gevaarlijk grensgebied en verloor de burcht haar militaire functie.

Aan het einde van de 15e eeuw zal de burcht nog een laatste keer enige rol van betekenis spelen in de strijd tussen het Huis van der Mark en prins-bisschop Johan van Horne. In 1489 wordt de burcht ingenomen na een kortstondige belegering en in de daaropvolgende jaren wordt de burcht ontmanteld. De stenen van de burcht werden gebruikt om de stadswallen van Tongeren te restaureren.

• Lijst van kastelen in België
• Lijst van kastelen in Limburg (België)