Kasteel Jonckholt

Vermoedelijk was Jonckholt oorspronkelijk een allodium, dat in de 11e of 12e eeuw werd ingelijfd door het Graafschap Loon. Toen werd het in leen uitgegeven, en dit leengoed omvatte, naast Jonckholt, vanaf de 14e eeuw ook Hoelbeek en Groenendaal. De heren van Jonckholt waren verwant aan het geslacht Hamal uit 's Herenelderen. In 1288 werd dit geslacht voor het eerst vermeld (Johan van Jochout).

In 1390 waren er geen mannelijke erfopvolgers meer en werd het goed verdeeld tussen de twee dochters. Jonckholt en Hoelbeek gingen naar de oudste dochter, welke gehuwd was met Hendrik van Guigoven, die slotvoogd was van Kolmont. De heerlijkheid ging in 1414 over op de familie Van Rijkel-Gelinden, in 1436 op de familie Van den Bosch de Mopertingen, in 1494 op de familie De Merode de Houffalize. In 1639 werd het goed door Anne François de Merode de Houffalize verkocht aan Karel Egidius Vaes, welke heer van Schalkhoven was. Later ging het, door huwelijk, over op de familie Van Eyll, welke het behield tot 1819.

De burcht, welke het centrum van Jonckholt vormde, was toen al lang verdwenen. Op de Ferrariskaarten (eind 18e eeuw) was het niet ingetekend. Op een kaart van Eugène-Henri Fricx uit 1744 waren echter nog overblijfselen van de burcht te zien, voornamelijk uit aarden wallen bestaande.

Van 1985-1987 werden op het terrein van de burcht opgravingen verricht, waarbij de fundamenten van de burcht werden blootgelegd. Het bleek dat van 1225 tot het eerste kwart van de 14e eeuw er een omgracht terrein bestond waarop een vijftal houten gebouwen waren opgericht. Dit was de curtis van het domein. Midden 14e eeuw heeft men het complex omringd door een stenen ommuring. Er ontstond een stenen waterburcht met een vierkant grondplan van 52×40 meter. Op iedere hoek was een hoektoren gebouwd. In het eerste kwart van de 16e eeuw werd om de gracht een aarden wal opgeworpen, voorzien van bastions. Daaromheen kwam weer een gracht. De eigenlijke curtis heeft nooit stenen gebouwen gekend.

De ruïne is een voorbeeld van een versterking die aangepast werd in de tijd van het opkomend geschut, waartegen muren nauwelijks, en aarden wallen wel bestand waren.

De mergelstenen fundamenten van de muren en de hoektorens werden geconserveerd en zijn toegankelijk.