Westerse cultuur

Het begrip "westerse cultuur" is een verzamelterm voor de vele westerse (sub)culturen in de wereld. Meer specifiek heeft de term betrekking op een cultuur die haar historische oorsprong vindt in Europa, maar zich als gevolg van kolonisatie, handel en massamedia verspreid heeft over het grootste deel van de wereld. Elementen van deze cultuur zijn:

Er zijn vier belangrijke kenmerken in de westerse cultuur die voortdurend op elkaar inwerken:

• De vrije meningsuiting: in principe mag alles ter discussie worden gesteld en mag men zijn afwijkende mening in de openbaarheid brengen zonder te hoeven vrezen voor sancties.
• De wetenschappelijke methode om betrouwbare kennis te verwerven en te toetsen. Met wetenschappelijke modellen kunnen verschijnselen verklaard worden. Techniek kan de kennis gebruiken om door innovatie nuttige producten voor de maatschappij te maken.
• Het culturele syncretisme: de westerse cultuur en de Amerikaanse in het bijzonder, neemt gemakkelijk allerlei kenmerken en uitingen van andere culturen in zich op en vermengt deze tot iets nieuws. Muzikale voorbeelden hiervan zijn jazz, blues en popmuziek. Hierin zijn, soms zonder vaste toonsoort, veel Afrikaanse ritme-invloeden verwerkt.
• Een voortdurende aanpassing. De vrije meningsuiting en de opneming van nieuwe cultuurelementen en technische innovaties maakt een voortdurende aanpassing mogelijk aan veranderende omstandigheden. De hedendaagse westerse cultuur zou voor een Europeaan van nauwelijks een eeuw geleden al vreemd aandoen.

Sinds de nieuwe tijd, toen de Europeanen met de verkenning en onderwerping van de rest van de wereld begonnen, werd de westerse cultuur de overheersende cultuur van de wereld. Aanvankelijk had de westerse cultuur nauwelijks invloed op de rest van de wereld, behalve in Noord- en Zuid-Amerika, waar de indiaanse culturen betrekkelijk snel vernietigd werden.

In de 19de eeuw kreeg het Westen door het imperialisme meer invloed op de wereldbevolking maar hoofdzakelijk op de elite van de onderworpen volken. Vaak gingen zoons van de inheemse aristocratie en rijke handelaren in Europa studeren waarbij ze kennis maakten met begrippen als het nationalisme. Zij brachten de 'revolutionairen' voort die in de 20e eeuw de meeste onderworpen landen tot onafhankelijkheid brachten. Er zijn ook landen die nooit bezet of gekoloniseerd zijn door Europese staten maar die toch westerse waarden hebben overgenomen. Zo heeft ook Turkije, zonder ooit gekoloniseerd te zijn, na de val van het Ottomaanse Rijk in 1924 elementen van de Europese cultuur overgenomen (rechtspraak, positie van de vrouw, scheiding van godsdienst en staat en meer).

Tegenwoordig verspreidt de westerse cultuur zich, gedragen door de almaar grotere wereldwijde goederenstromen, snelle verbindingen en massamedia, steeds massaler over de wereld. De ontvangende culturen bezien dit proces vaak met een mengeling van bewondering, afgunst en afkeer. Technische innovaties worden meestal gewaardeerd en omarmd. De geseculariseerde en geïndividualiseerde levensstijl van het Westen, met een relatief geringe rol voor traditionele familiebanden, familie-eer en trouwens voor eer in het algemeen, wordt nogal eens als bedreigend ervaren door de heersende politieke en religieuze elites. Dit komt vooral doordat deze elites de informatiestromen onder hun onderdanen steeds moeilijker kunnen censureren.

Christelijke zending en missie wordt door hen soms gezien en voorgesteld als een verlengstuk van Westers imperialisme. De massamedia inclusief satelliettelevisie en het internet krijgen steeds meer invloed ook in nog autoritair bestuurde, traditionele en conservatieve landen. Min of meer onderdrukte bevolkingsgroepen als minderheden, achtergestelde bevolkingsklassen en vrouwen, kunnen zo zien dat de teostand in hun land niet de enig mogelijke is.

Langzaam komt er van binnenuit dan ook weerstand tegen de 'gevestigde orde' daar. In meer conservatieve culturen is eeuwenlang relatief weinig veranderd. Als zich daar toch nieuwe denkbeelden en leefwijzen aandienen, vaak oorspronkelijk afkomstig uit het Westen, dan is daar aanvankelijk ernstig verzet tegen. Dit roept soms gewelddadig verzet op van anti-westers gezinde fundamentalisten. Deze zien zichzelf als de 'hoeders' van doorgaans als onaantastbare 'goddelijke en eeuwige waarheden' die met alle middelen verdedigd moeten worden.

Een extreem voorbeeld waar dit toe kan leiden zijn de terroristische aanslagen op 11 september 2001. Ondanks verzet sluipen er toch steeds meer westerse waarden in het denken, doen en dagelijkse leven van een almaar groter wordend deel van de wereldbevolking. De verwachting van veel 'trendwatchers'[1] (onderzoekers en voorspellers van ontwikkelingen) is dat op de lange termijn westerse waarden toch langzaam gemeengoed worden in oorspronkelijk niet-westerse culturen.

• Geschiedenis van de westerse beschaving
• Westerse muziek
• Westerse filosofie
• Westerse esoterie
• Westerse wereld
• Antiwesters
• Westers eten[1]