Stichtse Oorlog

Op 6 augustus kwamen twee raadsmannen van David van Bourgondië binnen de stad Utrecht, om het stadsbestuur te melden dat Jan van Montfoort en zijn Hoekse benden de stad moesten verlaten. De volgende dag op 7 augustus omsingelde Van Montfoort en zijn medestanders het Raadhuis van Utrecht en dwong het bestuur tot een keuze, waarna alle Kabeljauwse-Bourgondië aanhangers de stad verlieten en sommige zelfs, waaronder Van Montfoorts grootste tegenstander in de stad Jacob van Amerongen, verjaagd werden[6]. De oppositie kwam tot uitdrukking in een eerste veldslag in de Slag bij Scherpenzeel op 22 september 1481, waar het dorp onder andere vernietigd werd door Kabeljauwse stropers. De Hollandse stadhouder Joost Van Lalaing (in Bourgondische dienst) verwoestte Jutphaas in oktober maar verloor de Slag bij Vreeswijk op 13 oktober 1481. In december verzamelde van Lalaing een grote krijgsmacht, legde Eemnes, Baarn en Soest (tussen 21 en 23 december 1481) in de as en behaalde in de slag bij Westbroek (26 december 1481) een volledige overwinning op de Utrechters voor de Kabeljauwse factie. Hoekse opstandelingen verwoestten de stad Naarden.

De Hoeks Utrechtse opstandelingen zochten steun in hogere kringen, onder andere bij Lodewijk XI van Frankrijk, die in staat van oorlog met de Bourgondiërs verkeerde. Jan II van Kleef was wel genegen om de opstandelingen te helpen van het Bourgondische huis af te komen en wilde als tegenprestatie zijn broer Engelbrecht de plaats van aartsbisschop van Utrecht zien bekleden. Zo kwam Engelbrecht met zijn leger aan in Utrecht, waar Jan van Montfoort hem meteen als ruwaard van Utrecht wilde aanstellen[7], maar dit werd tijdelijk tegengewerkt door de geestelijke heersers in de stad. David van Bourgondië kon ondertussen alleen op steun rekenen van Frederik van Egmont, heer van IJsselsteijn, die echter niet opgewassen was tegen de felle opstandelingen en met moeite zijn eigen district kon beschermen.

Op 1 januari 1482 werd besloten om de Lekdijk boven het dorp 't Waal door te steken, waarbij alles tot de Tolsteegpoort (noordelijk), Leidsche vaart (westelijk) en de Sint Anthoniusdijk (oostelijk) onder water kwam te staan[8]. Dit alles om de onafhankelijkheid op de Hollanders en Bourgondiërs te behouden. Tussen 14 en 18 januari 1482 trok David van Bourgondie vanuit Wijk met Glandijn de Bondre en 125 ruiters met op ongeveer het zelfde moment Joost van Lalaing en zijn ruiters vanuit Naarden richting de stad Utrecht. Dit om een stadsuitbraak uit te lokken. Dit mislukte en uit onvrede werden twee naburige kloosters geplunderd[9]. Maximiliaan van Oostenrijk verbleef in april op de Veluwe, waar hij na het overlijden van zijn vrouw Maria van Bourgondië kort bijkwam en afleiding zocht in de jacht. David van Bourgondië zag dit als een uitgelezen kans en stuurde een afgezant naar hem toe om steun bij hem te krijgen. Maximiliaan wilde wel ingaan op dit verzoek, maar onder zijn eigen voorwaarden. Het enige wat hij deed was de bevoorrading naar het sticht belemmeren door ruitervolk op de been te brengen[10].

Een van de beroemdste voorvallen is dat van Jan van Schaffelaar, die met zijn ruiters omsingeld werd in Barneveld en zijn toevlucht zocht in de toren, waarvan hij gedwongen werd af te springen. Daarna werd de steun voor de opstandelingen (lees: Hoeken) minder, doordat in december de vrede werd gesloten tussen Bourgondië en Frankrijk, waardoor een mogelijke steun van Lodewijk XI van Frankrijk wegviel. In juli werden de burchten van Harmelen en Ter Haar belegerd en ingenomen door de troepen van Joost van Lalaing. Engelbrecht trok echter met zijn Kleefse soldaten het achterland van het Sticht in, hij plunderden tot aan Naarden en legde Amerongen deels in de as. Op 26 augustus vervolgde hij met een beleg op IJsselstein, maar brak dit in september weer af. Vervolgens werden er in Den Bosch en Wageningen pogingen ondernomen om de twee bisschoppen bepaalde eisen te laten overleggen, dit mislukte.

Van Kleef brandschatte vervolgens de omgeving van Wageningen en Rhenen. Door het wegvallen van de steun veroverde de Bourgondisch-Kabeljauwse factie in april de Dom van Utrecht en stad, David van Bourgondië keerde weer terug op zijn bisschopszetel, maar in mei laaide de onrust alweer op, doordat de stad Amersfoort met een leger van Kleefse soldaten de stad Utrecht opnieuw belegerde onder Hendrik van Zuylen van Nijevelt. De soldaten drongen de stad binnen en David van Bourgondië werd afgevoerd in een mestkar en naar Amersfoort gebracht, waar hij enige tijd gevangen zat. Ondertussen was Maximiliaan van Oostenrijk een beleg op Montfoort begonnen, maar brak dat weer af om het beleg van Utrecht op te slaan. Na maanden van beleg kon hij de stad innemen en ook Amersfoort gaf zich door middel van een verdrag over.