Amerongen

Amerongen is een dorp in de Nederlandse provincie Utrecht, deel van de gemeente Utrechtse Heuvelrug, gelegen aan de voet van de Amerongse Berg nabij de Nederrijn in het zuidoosten van de provincie. De Utrechtse Heuvelrug is sinds 2003 een nationaal park. De vroegere gemeente had een oppervlakte van 3040 ha. In 2019 heeft Amerongen 5.380 inwoners.[1]

Amerongen
Plaats in Nederland
(Details) (Details)

Situering
Provincie Utrecht
Gemeente Utrechtse Heuvelrug
Coördinaten52° 0′ NB, 5° 28′ OL
Algemeen
Inwoners (BAG, 2019)5.380[1]
Overig
Postcode3958
Netnummer0343
Woonplaatscode3337
Belangrijke verkeersadersN225
Detailkaart
Grenzen van de voormalige gemeente
Portaal    Nederland

Geschiedenis

De naam Amerongen wordt voor het eerst genoemd in 1126. In de middeleeuwen was de heerlijkheid Amerongen twee-herig. Zowel het geslacht Abcoude als de domproosdij van Utrecht bezat een aandeel. Uiteindelijk vond er een verdeling van het gerecht plaats, waarbij de domproost in het bezit van Leersum kwam en de heren van Rede het andere deel kregen. De domproost verkocht zijn deel in 1632 aan de prins van Oranje.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog vindt op 23 juni 1585 de slag bij Amerongen plaats. Door verraad van de twee zonen van graaf Willem IV van den Bergh worden de Staatse troepen onder aanvoering van Adolf van Nieuwenaer, graaf van Meurs (stadhouder van Utrecht), Maarten Schenk van Nydeggen, Joost de Soete, heer van Villers (ook Villiers), door de Spaanse troepen onder bevel van gouverneur Johan Baptiste van Taxis van Zutphen, vernietigend verslagen. Joost de Soete wordt hierbij gevangengenomen; hij wordt later tegen een hoog losgeld weer vrijgelaten.

In de buurt van Elst ligt de Galgenberg, die zijn naam dankt aan het feit dat er op deze berg ooit een galg heeft gestaan.[2][3] De galg deed alleen dienst als symbool; de enige doodstraf die in Amerongen voltrokken werd, in 1687, was een executie met het zwaard op een voor de gelegenheid gebouwd schavot.[4]

Amerongen was een agrarische gemeenschap. De schapen op de heidevelden van de Heuvelrug leverden de mest voor de akkers. Na de bedijking waren de uiterwaarden met vruchtbare rivierklei eveneens geschikt voor landbouw. Vanaf de 17de tot de 20ste eeuw kende Amerongen tabaksteelt. Het dorp telt nog een tiental karakteristieke tabaksschuren uit deze tijd.

Voormalige gemeente

Tot 1 januari 2006 was Amerongen een zelfstandige gemeente, waaronder ook de kernen Elst (gedeeltelijk) en Overberg vielen. Sindsdien is het dorp onderdeel van de nieuw gevormde gemeente Utrechtse Heuvelrug, bestaande uit Amerongen, Leersum, Doorn, Maarn, Overberg, Maarsbergen en Driebergen-Rijsenburg. Bij deze gemeentelijke herindeling is het Amerongse deel van Elst bij de gemeente Rhenen gevoegd.

Bezienswaardigheden

Amerongen is vooral bekend dankzij Kasteel Amerongen dat net ten zuiden van het dorp in de uiterwaarden ligt. Kasteel Amerongen is in het rampjaar 1672 geheel verwoest door de Fransen en in de huidige stijl weer opgebouwd. De laatste Keizer van Duitsland Wilhelm II heeft anderhalf jaar op het kasteel gelogeerd alvorens naar Huize Doorn te verhuizen. Op 28 november 1918 tekende hij in Kasteel Amerongen zijn troonsafstand. Het kasteel is thans een museum met een fraaie kasteeltuin.

Op een uitloper van de Amerongse berg staat, tegen de uiterwaarden aan en vlak bij het kasteel, de Andrieskerk, een laatgotische kerk waarbij de bouwstijl van de hoge toren is afgeleid van de Utrechtse Domtoren. Een vrijwel identieke toren is gebouwd in Eemnes-Buiten. De Protestantse Gemeente te Amerongen-Overberg (PKN) is eigenaar van de Andrieskerk. De toren is, zoals gebruikelijk sinds de Franse tijd, eigendom van de burgerlijke gemeente. De kerk is te bezichtigen en er worden rondleidingen verzorgd. De genoemde Protestantse Gemeente te Amerongen-Overberg is ontstaan op 1 januari 2017 uit een fusie tussen de Hervormde Gemeente te Amerongen-Overberg en de Gereformeerde Kerk Amerongen-Elst.

Even ten noorden van de Andrieskerk ligt het Tabaksmuseum, waarin de geschiedenis van de tabaksteelt zichtbaar is.

Vier kilometer stroomafwaarts ligt ten zuidwesten van het dorp het Stuw- en sluizencomplex Amerongen in de Nederrijn.

Een deel van het dorp is een beschermd dorpsgezicht, samen met de uitbreiding. Verder zijn er in het dorp vele rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten.

Bij Amerongen liggen de Amerongse Berg, de Hazenberg, de Vlakke Berg, de Geerenberg, de Zuilensteinse Berg en de Galgenberg.

Foto's

Projecten

In Amerongen worden vanaf 2005 een tweetal belangrijke projecten voor het dorp ontwikkeld. In het noordelijk deel komt een multifunctioneel centrum, met centrumfunctie voor het gehele dorp. Daarbij behoren ruim honderd woningen. Na aanzienlijke vertraging werd het ontwerp van dit Plan Allemanswaard in april 2010 aan de bewoners gepresenteerd. Er moeten onder andere twee basisscholen, cafés, een bibliotheek en een sporthal komen. Het plan zou oorspronkelijk in 2012 in hoofdzaak gerealiseerd moeten zijn, maar door vertragingen en de financiële crisis, is een deel van het project (fase 2) niet voor 2019 klaar. Door de concentratie van voorzieningen komt er elders in het dorp ruimte vrij, die wordt gebruikt voor woningbouw. De bouw daarvan is begonnen rond januari 2018 en wordt naar waarschijnlijkheid afgerond rond 2020.

In het zuidelijk deel (het oude dorp) is het project Molenterrein ontwikkeld, met 35 woningen. Op dit terrein staat ook "Maallust", de enige beltmolen van de provincie Utrecht, die in 2010 in het kader van dit project is verplaatst en daarbij grondig is gerestaureerd. De molen kreeg zijn wieken weer terug die men in de jaren 30 van de twintigste eeuw had verwijderd. De restauratie tot een malende korenmolen is voltooid in 2011.

Geboren in Amerongen

Volkslied van Amerongen

Amerongen heeft een eigen volkslied:

Waar lang geleen de Batavier
eens leefde frank en vrij,
daar ligt nu Amerongen fier
hun nazaat dat zijn wij.
In 't liefelijk groen verscholen,
aan d'oever van de Rijn,
daar wonen en daar werken zij,
die Bata's zonen zijn. Maar wat er ook veranderd zij,
in trouw zijn w'hun gelijk.
Die deugd zo groot als Batavier
zijn d'Amerongers rijk.
In trouw aan koninginne
en 't koninklijk gezin.
Hoezee voor 't Batavierenland,
hoezee voor koningin.

Zie ook
Zie de categorie Amerongen van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.
Beluister (info)

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.