Stads- en streekvervoer in Gelderland

De concessie Arnhem Nijmegen wordt aanbesteed door de plusregio Stadsregio Arnhem Nijmegen (voorheen Knooppunt Arnhem-Nijmegen (KAN)). Deze concessie omvat de voormalige concessies KAN-Noord (regio Arnhem) en KAN-Zuid (regio Nijmegen). De nieuwe concessie omvat het stadsvervoer in Arnhem en omliggende streeklijnen en het stadsvervoer in Nijmegen en omliggende streeklijnen. De concessie is in 2009 gegund aan Novio. De concessie KAN-Noord was tot die datum in handen van Connexxion en KAN-Zuid in handen van Novio en Hermes, beide dochterondernemingen van Connexxion. De drie bedrijven gingen in de nieuwe concessie verder onder de merknaam Breng.

De nieuwe concessie ging in op 13 december 2009 en had een looptijd tot en met december 2012 waarna deze voor een periode van tien jaar aan Hermes werd gegund. Voor de nieuwe concessie kwam Novio in 2009 met een nieuwe merknaam, Breng. De bussen zouden een nieuwe kleurstelling krijgen en het merk zou een nieuw logo dragen. De bussen uit de regio Arnhem kregen lichtblauwe daken, de bussen uit de regio Nijmegen roze daken. De Stadsregio heeft de nieuwe vervoerder verplicht in Arnhem het trolleynetwerk te handhaven en de stadsdienst in Nijmegen te gaan exploiteren met aardgasbussen. Deze bussen zijn nieuw aangeschaft. Bij de aanbesteding voor 2012 werd de nieuwe vervoerder verplicht deze wagens over te nemen. Voor de streekbussen heeft de Stadsregio een uitstootnorm Euro-IV ingesteld. Connexxion liet daarvoor bestaande Euro-III wagens ombouwen. Eind 2009 is er met de Stadsregio afgesproken om de bussen te gaan verbouwen tot EEV norm. In het lijnnetwerk veranderde niet veel. Enkele lijnen kregen een kleine aanpassing in rijtijd en soms in routes. Lijn 99 werd gedeeltelijk overgedragen aan de provincie Noord-Brabant en werd sindsdien gereden door Breng samen met Arriva uit de concessie Oost-Brabant. In Nijmegen keerde na 4,5 jaar het nachtnet terug.

Sinds 13 december 2009 worden alle buslijnen in de Stadsregio onder de naam Breng uitgevoerd. Zowel in Arnhem als in Nijmegen wordt een nachtnet onderhouden. De nachtbussen rijden in de nachten van vrijdag op zaterdag en zaterdag op zondag. Naast Breng komen nog enkele andere vervoerders in het gebied van de Stadsregio met lijnen uit andere concessiegebieden. Veolia Transport uit Limburg exploiteerde samen met Breng lijn 83 naar Venlo. Verder exploiteert Veolia Transport buslijnen op de Veluwe. Enkele bussen van deze concessie rijden ten dele in de Stadsregio Arnhem Nijmegen. Omdat Veolia Transport beide concessies is kwijtgeraakt wordt lijn 83 nu samen gereden met Arriva Limburg en de buslijnen op de Veluwe worden nu gereden door Syntus Gelderland. Syntus exploiteerde lijnen in de Achterhoek waarvan sommige eindigen in het gebied van de Stadsregio. De lijnen uit de Achterhoek worden momenteel gereden door Arriva. Verder komt Arriva uit Noord-Brabant en uit Rivierenland met een enkele lijn in het gebied van de Stadsregio.

Het concessiegebied KAN-Noord omvatte de gemeente Arnhem en omliggende kernen. De concessie grensde aan de voormalige concessie KAN-Zuid en de concessies Veluwe en Achterhoek. Het vervoer in KAN-Noord was in handen van Connexxion. Deze exploiteerde op de stadsdienst van Arnhem enkele trolleybuslijnen. De lijnen naar Nijmegen werden gezamenlijk geëxploiteerd met dochterbedrijf Hermes. Vanuit de concessie Veluwe kwamen enkele bussen van vervoerder BBA (later Veolia Transport) in KAN-Noord en uit de concessie Achterhoek reden enkele bussen van Syntus door de concessie.

Het concessiegebied KAN-Zuid omvatte de gemeente Nijmegen en omliggende kernen. De concessie grensde aan de voormalige concessie KAN-Noord en de concessies Rivierenland, Noord-Limburg en Oost-Brabant. Het vervoer in deze regio was gegund aan Novio en Hermes. Novio exploiteerde de meeste stadsdiensten terwijl Hermes de streeklijnen bediende. Hermes werkte samen met Connexxion in de exploitatie van de lijnen naar Arnhem. Verder kwamen ook de vervoerders Veolia Transport, Arriva en NIAG in het KAN-Zuid gebied.

De eerste vorm van openbaar vervoer in Nijmegen bestond uit een trams en bussen. Vanaf 1889 exploiteerde de Nijmeegsche Tramweg-Maatschappij paarden- en stoomtrams in Nijmegen. Vanaf 1911 nam de Gemeente Tram Nijmegen (GTN) de tramlijnen over en ging over op elektrische tramlijnen en bussen in de stad Nijmegen. Het bedrijf GTN had naast het vervoer ook het elektriciteitsnetwerk in beheer. Reeds in 1907 hadden eigenaren van een hotel in Plasmolen een busdienst van Nijmegen naar Plasmolen opgezet. In 1913 begon de MBS met exploitatie van een stoomtram van Venlo naar Nijmegen op de oostelijke Maasoever (op de westelijke Maasoever laag de Maaslijn). Hiermee werd de busexploïtatie naar Plasmolen gestaakt. Vanaf 1923 zette MBS ook bussen in welke de stoomtram geleidelijk zouden verdringen. Door overname van andere stoomtrambedrijven en busbedrijven breidde MBS zijn netwerk rond Nijmegen tot aan de Tweede Wereldoorlog verder uit.

In 1921 werd het bedrijf Egberts' Zonen opgericht welke lijndiensten van Millingen aan de Rijn naar Nijmegen ging onderhouden.

In 1923 zette het bedrijf Van de Rijdt een busdienst van Nijmegen naar Grave op. Deze ondervond concurrentie door de NS, welke een eigen busonderneming had opgezet, de ATO. ATO zette enkele doorgaande lijnen van Nijmegen, via Grave, naar Noord-Brabantse steden op. ATO verloor zijn vergunningen in 1931 en de meeste werden gegund aan Van de Rijdt welke vanaf toen doorgaande lijnen van Nijmegen naar 's-Hertogenbosch, Eindhoven, Helmond, Venray en Boxmeer onderhield.

Van de Rijdt werd uiteindelijk overgenomen door ATO en opgenomen in het zusterbedrijf Vitesse). In 1948 fuseerde NS Vitesse en MBS tot Zuidooster. Hiermee waren er met GTN en Zuidooster nog maar twee grote bedrijven. Enkele particulieren behielden hun zelfstandigheid.

Vanaf 1952 ging de gemeente met GTN over op de exploitatie van trolleybussen. De laatste tram reed in 1955. De gemeente besloot om al het stadsvervoer bij GTN onder te brengen waardoor Zuidooster haar stadslijnen moest afstaan. In 1956 koppelde de gemeente het elektriciteitsbedrijf af van het gemeentevervoer. Voor het vervoer werd een nieuw vervoersbedrijf opgericht, de Centrale Vervoersdienst (CVD) waarin de vervoersactiviteiten van GTN in opgingen.

In 1980 ging met Egberts de laatste particuliere ondernemer op in Zuidooster. Zuidooster fuseerde in 1995 met Verenigd Streekvervoer Limburg waarna men onder de naam Hermes verderging. In 1997 werd het gemeentevervoerbedrijf CVD verzelfstandigd tot Novio. Alle aandelen kwamen bij de gemeente te liggen.

Het nieuwe Novio verzorgde de stadsdienst terwijl Hermes streeklijnen, inclusief concessieoverschrijdende lijnen, exploiteerde.

In 2001 ging de concessie Oost-Brabant van Hermes naar BBA. Een tijd lang exploiteerden beide vervoerders concessieoverschrijdende lijnen. In december 2003 werden doorgaande lijnen van Nijmegen naar Noord-Brabant geknipt op de rand van het concessiegebied. De Noord-Brabantse delen behielden hun lijnnummers, voor de lijnen naar Nijmegen kwamen nieuwe lijnnummers. Lijn 90 naar 's-Hertogenbosch en lijn 92 naar Sint-Anthonis werden geknipt in Grave. Voor het traject naar Nijmegen kwam de nieuwe lijn 54, later omgenummerd naar lijn 9. Lijn 91 van Nijmegen naar Uden via Cuijk werd in Cuijk geknipt. Op het traject Cuijk - Nijmegen ging de nieuwe lijn 55 rijden, deze werd later scholierenlijn 255. Lijn 21 en sneldienst lijn 121 van Eindhoven naar Nijmegen werden niet in Grave maar in Uden geknipt. Op het traject Nijmegen - Uden gingen de lijnen 99 en 199 rijden. Beide lijnen werden geheel door Hermes gereden omdat BBA geen lijnen in KAN-Zuid meer mocht verzorgen. Bij de aanbesteding van Rivierenland verloor Hermes eveneens haar concessie, ditmaal aan Arriva. De doorgaande lijnen 85, 87 en 89 van Nijmegen naar Tiel via Druten werden in Druten geknipt. De KAN lijnen behielden hun nummers. Er werd een samenwerking met Arriva aangegaan om lijn 87 in het spits toch op het hele traject te laten rijden. Toen Hermes in 2006 haar concessie in Limburg verloor aan Veolia is ervoor gekozen om lijn 83 niet te knippen. Hermes en Veolia gingen de lijn gezamenlijk exploiteren.

Zowel Hermes als Novio werden later dochterbedrijven van Connexxion. Hermes bedient de streeklijnen en enkele stadslijnen, Novio verzorgt de meeste stadsdiensten en rijdt enkele spitsdiensten voor Hermes. Door aanbestedingen in omliggende concessiegebieden kwamen ook andere vervoerders met enkele lijnen in KAN-Zuid gebied. De Duitse onderneming NIAG exploiteerde enkele lijnen naar Duitsland. Omdat het KAN gebied pas laat werd aanbesteed reden er nog lange tijd vooral oudere bussen rond. In 2007 heeft Connexxion het wagenpark van dochter Novio verjongd door overtollige bussen uit andere gebieden door te schuiven. Veel oud materiaal werd terzijde gesteld.

Het lijnnetwerk was geconcentreerd rond Nijmegen, met station Nijmegen als centraal knooppunt. Hier stoppen de meeste buslijnen in dit gebied. Een ander klein knooppunt is busstation "Brabantse Poort" bij station Nijmegen Dukenburg. Op Plein 1944 in het centrum is eveneens een klein busstation aanwezig.

Het KAN-gebied werd in 2009 openbaar aanbesteed. De twee gebieden Noord en Zuid werden hierbij samengenomen tot één gebied. De nieuwe concessie gaat in op 13 december 2009 en heeft een looptijd van drie jaar. Connexxion schreef zich als enige in met dochter Novio. De Stadsregio Arnhem-Nijmegen gunde Novio deze concessie.[3][4]. Volgens afspraak ging Novio in Arnhem trolleybussen exploiteren, werd de stadsdienst in Nijmegen gereden met aardgasbussen en werden de streekdiensten uitgevoerd worden met schonere dieselbussen. Novio, Hermes en Connexxion gingen in de Stadsregio Arnhem-Nijmegen verder onder de merknaam Breng.[5].

De nieuwe concessie zal ingaan op 9 december 2012 en naast het busvervoer ook de spoorlijn Arnhem-Doetinchem bevatten. De looptijd zal tien jaar zijn. Op 17 mei 2011 sloot de inschrijving. De Stadsregio bracht naar buiten dat Hermes en Keolis zich hadden ingeschreven.[6] Hermes is als winnaar uit de bus gekomen. Hermes werd verplicht de productnaam Breng en huisstijl te blijven hanteren. Ook moesten de nieuwe aardgasbussen in Nijmegen en de nieuwe trolleybussen uit Arnhem worden overgenomen en moest de exploitatie van het Arnhemse trolleynetwerk worden voortgezet. Alle dieselbussen op de streeklijnen werden vervangen worden door aardgasbussen. Hermes besloot het lijnnet flink te herstructureren. Zowel in Arnhem als Nijmegen werden routes of delen van routes flink gewijzigd om beter aan te sluiten op de vervoersbehoefte. Ook werd een begin gemaakt met een nieuwe HOV-lijn tussen Arnhem en Nijmegen. Streeklijn 31 werd zowel in Arnhem als Nijmegen doorgetrokken en ging gedeeltelijk als snelbus rijden. Deze is later omgenummerd naar lijn 331. Het busstation "Brabantse Poort" bij station Nijmegen Dukenburg werd sinds deze aanbesteding hernoemd tot "Station Dukenburg".

De concessie Veluwe omvat het stads- en streekvervoer op de Veluwe. Deze concessie wordt uitgevoerd door Syntus Gelderland.

* De stadsdienst Veenendaal hoort eigenlijk bij de concessie Provincie Utrecht. De lijnen 5 (Ede - De Klomp), 83 (De Klomp - Veenendaal) en 85 (Veenendaal - Ede) zijn echter aan elkaar gekoppeld, waardoor ze bij twee concessies horen (Veluwe en Provincie Utrecht). Vandaar dat de stadsdienst Veenendaal hier toch wordt vermeld.

Deze concessie omvat de treindienst Ede-Wageningen - Amersfoort die bij de Valleilijn hoort. Deze concessie wordt uitgevoerd door Connexxion.

De concessie Achterhoek - Rivierenland omvat stads- en streekvervoer en de treindiensten in de gebieden de Achterhoek en Rivierenland. Deze concessie wordt uitgevoerd door Arriva.