Sint-Martinusbasiliek (Venlo)
De Sint-Martinusbasiliek staat aan de Grote Kerkstraat te Venlo. Het huidige grondplan van deze driebeukige gotische hallenkerk kwam tot stand tussen 1410 en 1610. De toren is drie keer herbouwd en heeft thans een ui als bekroning.
Sint-Martinusbasiliek
| ||||
 | ||||
De Sint-Martinusbasiliek, gezien vanaf de Kleine Kerkstraat | ||||
| Plaats | Venlo | |||
| Gebouwd in | Eerste kerk 760 Tweede kerk 1410 Huidige kerk 1610 | |||
| Restauratie(s) | 1879, 1950 | |||
| Gewijd aan | Sint-Maarten | |||
| Monumentnummer | 37159 | |||
| Architectuur | ||||
| Architect(en) | Pierre Cuypers, Jules Kayser | |||
| Bouwmateriaal | baksteen | |||
| Klokkentoren | westtoren | |||
| Portaal | 1869-1879 | |||
| Koor | laat-15e eeuw | |||
| Schip | 1951-1953 | |||
| Interieur | ||||
| Preekstoel | barok, 1701 | |||
| Doopvont | 1621 | |||
| Altaar | neogotisch, 1901 | |||
| Zitplaatsen | 400, eventueel uit te breiden tot 600 | |||
| ||||
Op 24 december 2018 werd bekendgemaakt dat aan de Martinuskerk door de Congregatie voor de Goddelijke Eredienst en de Regeling van de Sacramenten namens paus Franciscus de eretitel van basilica minor is toegekend. De verheffing tot basiliek vond plaats in een proclamatieviering op 28 april 2019.[1][2]
Geschiedenis
Er heeft een (houten) voorganger gestaan. Rond het jaar 1000 werd de Martinuskerk opnieuw gebouwd in romaanse stijl. In de loop van de 14e eeuw werd er aan de westzijde van het gebouw een toren toegevoegd, de toren kende een tentdak met een "lantaarn met uivormige koepel". In 1480 werd het romaanse kerkgebouw vervangen door een nieuw gebedshuis. Pal voor de kerk werd een nieuwe Stadstoren gebouwd, een toren (90 m) die in de wijde omtrek was te zien. Bij de zware aardbeving van 1532 stortte een hoek van de toren in, alsmede de kerktoren zelf. Meer dan 200 jaar later, in 1776, werd er een nieuwe toren gebouwd. Deze toren was lager dan zijn voorganger maar kende wel weer een lantaarn met uivormige koepel.
In 1879 werd onder leiding van de Roermondse architect Pierre Cuypers het kerkgebouw uitgebreid en gerestaureerd in neogotische stijl. De verbouwing nam ca. drie jaar in beslag. Belangrijke veranderingen hierbij waren o.a. de toren (1879) en een uitgebreide ingangspartij (1881). De oude toren werd fors verhoogd (naar 59 meter), werd voorzien van een imposante torenspits met pinakels, vier hoektorentjes, en vier rijk gedecoreerde dakkapellen met wijzerplaat. De rijk gedecoreerde ingangspartij kende een eigen torenspits en werd bovendien versierd met een reliëf van Martinus te paard. De kerk leek gespaard te blijven tijdens de Tweede Wereldoorlog. Echter, tijdens een van de vele bombardementen op Venlo brandden kerk en toren in november 1944 gedeeltelijk af. De restanten van de toren stortten in een stormachtige nacht in oktober 1945 in. De gewelven van de kerk en de ingangspartij werden hierbij onherstelbaar beschadigd.
Na 1945 werd de kerk in volle glorie gerestaureerd. In 1953 kwam de nieuwe toren ontworpen door Jules Kayser, waarin later een carillon kwam, gereed. Momenteel telt het carillon 53 klokken en behoort het tot een van de grootste beiaarden van Europa. De nieuwe toren van Kayser doet in geen enkel opzicht meer denken aan de statige neogotische "Cuyperstoren" die er eens stond. De ranke spits met pinakels werd niet meer in het nieuwe ontwerp van de toren (in de stijl van de Delftse School) meegenomen. Wel werd de nieuwe toren voorzien van een uivormige koepel die verwijst naar de middeleeuwse voorganger van de toren. De neogotische ingangspartij die verloren ging in 1945 werd ook niet meer herbouwd (op deze plek staat nu de toren). Wie de kerk goed bekijkt kan in de zijbeuk aan de voorzijde nog enkele restanten terugvinden van de aanpassingen uit 1879.
Kunstschatten
De kerk herbergt waardevolle kunstschatten, onder andere de gebeeldhouwde barokke preekstoel uit 1701, 15e-eeuwse koorbanken, het door Herman den Potgieter in 1621 vervaardigde koperen doopvont, het schilderstuk De Boodschap des Engels van Jan van Cleef en het hoofdaltaar, ontworpen door kapelaan Jos Windhausen. Tot de naoorlogse aanwinsten behoren enkele gebrandschilderde glas-in-loodramen van Charles Eyck en Daan Wildschut. Rond de kerk staan nog enige 17e-eeuwse grafkruisen.
Kerkarchieven
De Martinuskerk in Venlo is op 13 november 1430 ingewijd en was eeuwenlang de enige parochiekerk van Venlo. Haar doop- en trouwarchief (vanaf 1615) en haar overlijdensarchief (vanaf 1684) is bewaard gebleven en is in te zien in het gemeentearchief.
De kerk is vernoemd naar Sint-Maarten.
Bronnen
"Monumenten in Venlo en Blerick", Gemeentearchief Venlo; Onder redactie van J. Berghs, F. Hermans en T. Huijs. Uitgeverij van Spijk, Venlo, 1993. ISBN 978-90-6214-777-9
Fotogalerij
Aflaatbrief uit 1297_001.jpg)
Toren van Cuypers uit 1879
Achterzijde kerk in 1926
Interieur
Glas-in-loodramen.jpg)
Een voormalige luidklok, die ooit in de vooroorlogse kerk hing (collectie Limburgs Museum, Venlo)
Referenties
|
 |
Zie de categorie Grote of Sint-Martinuskerk, Venlo van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
