Prinsenbeek

Beek werd in 1796 een zelfstandige parochie. Het dorp heette aanvankelijk Beek. De Prinsenhoeve te Beek wordt al in de veertiende eeuw genoemd en omstreeks 1430 was er sprake van een buurtschap. Deze ontstond op een plaats waar twee waterlopen vanuit het Liesbos samenkwamen. In de 17e eeuw ontstond er een soort markt, wat niet meer was dan een verbreding in de straat. Aan de markt stond de 15e-eeuwse de Sint-Gertrudiskapel, die nog in 1520 werd genoemd. Beek werd in 1796 een zelfstandige parochie die zich afsplitste van die van Princenhage, waartoe het dorp al sinds 1316 behoorde. De parochie was gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart. Sint-Gertrudis werd gehandhaafd als tweede patroonheilige. In 1648 werd de kapel genaast en deed dienst als school. Aldus ontwikkelde Beek zich tot een dorp, waarin ook enkele middenstanders zich vestigden, en later ook wat renteniers van boerenafkomst. In 1832 werd de kapel gesloopt.

Vermoedelijk had deze kapel een voorganger, die eveneens aan Gertrudis was gewijd en in de buurtschap Groot Overveld stond. Deze werd in documenten nog: Sint Geertruyden boske genoemd, maar was toen al niet meer dan een ruïne, die op een kaart van 1827 nog werd getekend op een eilandje in een toenmalige vijver.

Beek werd in 1796 een zelfstandige parochie die zich afsplitste van die van Princenhage, waartoe het dorp al sinds 1316 behoorde. De parochie was gewijd aan Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaart. In 1796 werd een kerk gebouwd. Sint-Gertrudis werd gehandhaafd als tweede patroonheilige. In 1648 werd de kapel genaast en deed dienst als school. Aldus ontwikkelde Beek zich tot een dorp, waarin ook enkele middenstanders zich vestigden, en later ook wat renteniers van boerenafkomst. In 1832 werd de kapel gesloopt. De kerk uit 1796 werd in 1858 gesloopt en een nieuwe, neoclassicistische, kerk werd gebouwd, onder architectuur van P.J. Soffers. In 1876 kwam er een Verschueren-orgel. In 1964 werd een nieuwe kerk in gebruik genomen en werd de kerk van Soffers eveneens gesloopt. Het orgel werd naar de nieuwe kerk overgebracht; het hoofdaltaar, bijna 14 meter hoog en 6 meter breed, van eikenhout met gepolychromeerde beelden (Turnhout, 1864) werd in de jaren negentig overgebracht naar de Laurentiuskerk in Voorschoten.

Prinsenbeek behoorde oorspronkelijk onder de naam Beek tot de gemeente Princenhage. Het werd in 1942 een zelfstandige gemeente, met aanvankelijk de gelijknamige naam Beek, toen de gemeente Princenhage aan Breda werd toegevoegd. In 1951 werd de gemeentenaam gewijzigd in Prinsenbeek. Bij Koninklijk Besluit van 12 januari 1951 werd Prinsenbeek een gemeentewapen toegekend. Op 11 oktober 1963 werd bij besluit van de gemeenteraad een officiële gemeentevlag aangenomen. Op 1 juli 1976 werd het grondgebied ten oosten van de spoorweg Breda-Lage Zwaluwe bij Breda gevoegd. Bij de gemeentelijke herindeling van 1 januari 1997 werd de rest van de gemeente bij Breda gevoegd. Het oude gemeentewapen van Prinsenbeek is op 22 december 2011 door de gemeenteraad van Breda vastgesteld als dorpswapen. Aanvankelijk wilde men daarbij de kroon van het wapen verwijderen, maar hiertegen werd door de bevolking geprotesteerd, waarop werd besloten het wapen te laten zoals het als gemeentewapen gebruikt is geweest. Het gebruik van het dorpswapen is uitsluitend ceremonieel.

Op 29 mei 1988 vond de opening van het Station Breda-Prinsenbeek plaats.

Op 25 augustus 1972 vond op de A16 de verkeersramp bij Prinsenbeek plaats, waarbij 13 personen om het leven kwamen en 26 personen gewond raakten. Ongeveer 60 voertuigen waren bij deze kettingbotsing betrokken, waarbij ook brand uitbrak.

Volgens de overlevering zou de Heilige Gertrudis van Nijvel in Beek hebben gewoond. Toen de plaatselijke boeren last hadden van muizen, offerden zij aan hun heidense goden, want het was in de 7e eeuw. Dit hielp echter niet, waarop Gertrudis hen besloot te helpen. Zij ging naar een vijver in de buurtschap Groot Overveld en begon te bidden. Steeds meer muizen kropen naar haar toe, en kwamen zo dicht bij haar, dat ze zelfs op haar staf kropen. Vervolgens liep zij, met duizenden muizen achter haar aan, naar de huidige Kerkewei. Daar aangekomen sprak zij tot de muizen: Lieve muizen! Uit de aarde zijn jullie gekomen, in de aarde zullen jullie weer teruggaan, opdat deze mensen als goede dienaren van God van de aarde kunnen leven. Hierop kropen de muizen allemaal terug in de aarde. De boeren, die zoiets nog nooit hadden aanschouwd, bekeerden zich tot het Christendom en bouwden een kapel bij de vijver.

Deze kapel zou dan de voorloper van de latere Gertrudiskapel te Prinsenbeek geweest zijn. Het verhaal van de muizen is vermoedelijk een naar Beek verplaatste versie van een algemener voorkomend verhaal, dat op zijn beurt ook weer enigszins aan de rattenvanger van Hamelen doet denken.

Op 24 juli 1975 bereikte het aantal inwoners in Prinsenbeek voor het eerst de 10.000. Sindsdien heeft het aantal inwoners gefluctueerd rond de 10.000. Een hoofdoorzaak van de soms drastische inwonersdaling is het feit dat de gemeente bepaalde gebieden aan omliggende gemeentes is kwijtgeraakt.

Het aantal inwoners bedroeg op 4 oktober 2019 11.850 personen (5.785 mannen en 5.935 vrouwen). Het aantal van 11.850 personen is ongeveer 6,4% van het totaal aantal inwoners van de gemeente Breda; totaal op 1 januari 2019 was het aantal inwoners 183.873 personen (90.536 mannen en 93.337 vrouwen).

• De Onze Lieve Vrouw Hemelvaartkerk is een modernistische kerk uit 1963. Het is een bakstenen zaalkerk met losstaande toren en lessenaarsdak. Opvallend zijn de inspringende rechthoekige vensters in de voorgevel. In de kerk bevindt zich een Verschueren-orgel. Architecten waren Cees Geenen en Leo Oskam.
• De Protestantse kerk aan de Harmonielaan 24 stamt uit 1986. Architect was Hendrik Jan Groeneweg. De kerk is eenvoudig ingericht, maar de architect heeft de lichtinval gebruikt om het interieur een bijzondere sfeer te geven. Als voorganger was er sinds 1971 een houten keet. De protestantse gemeente groeide sterk door de komst van vele forenzen. Hierdoor werd de bouw van een kerk noodzakelijk.
• De Negen Gebroeders, het restant van een beltmolen uit 1870, aan de Beeksestraat 55. De laatste resten van de deze molen zijn gesloopt in 2014.
• De waterpomp op de Markt is een reconstructie uit 1975 van de dorpspomp uit 1874 die rond 1935 was afgebroken.
• Het Kasteel Gageldonk, en de bijbehorende Kapel van Gageldonk, bevonden zich vanouds op Prinsenbeeks grondgebied.
• In 1953 werd een Mariakapel gebouwd. In 1980 werd de kapel omgedoopt tot 'Vredeskapel', ter herinnering aan allen die in de Tweede Wereldoorlog zijn gevallen voor de vrijheid.
• Op de markt zijn er monumenten in verband met carnaval: Een Boemelplein met de namen van clubs, oud-prinsen en kapellen en het beeld 't Boemeltje, het symbool van karnaval in Prinsenbeek. Ter gelegenheid van het 44-jarige bestaan van de Beekse Algemene Karnavalsstichting werd een door lokale kunstenaars vervaardigd beeld geplaatst bij welzijnsgebouw "De Drie Linden".
• Bij het voormalig gemeentehuis van Prinsenbeek staat het beeld "De Verbroedering", gemaakt door kunstenaar Gerard Verpaalen en aangeboden door de Prinsenbeekse bevolking.
• Op de markt is een kiosk en een mooi trouwlaantje, het pad naar de Onze Lieve Vrouw Hemelvaartkerk.
• Bij de ingang van het Park Overbos staat een grote zilveren ring op een hoge sokkel. Het park is bijzonder vanwege de grote lengte en twee brede "stadsducten", waar veel bomen en andere begroeiing op is geplant. Tevens is er een dierenhoek in het park.
• De Nispenhoeve aan Beeksestraat 76 is een boerderij met karschop, Vlaamse schuur, bakhuis en stal. De boerderij in huidige staat dateert van 1891, maar er is op het complex bebouwing daterend van ca 1648, ca 1700 en ca 1750. Er is een kunstgalerie gevestigd.
• Aan Beeksestraat 92 staat een huis met rieten zadeldak. Oorspronkelijk waren dit twee landarbeiderswoningen uit de 19e eeuw.
• Prinsenhoef aan Prinsendreef 4, een langgevelboerderij. Daarbij staan twee fraaie schuren van het Vlaamse type met rieten dak en wanden van geteerde planken. Voor de boerderij bevindt zich een put met hik en haalboom.
• Bij het station Prinsenbeek staat de Luchtmachttoren, het hoofdkwartier van het Commando Luchtstrijdkrachten.

• Lucifermuseum "Latent"
• Museum de Rijf
• Mobilisatiemuseum "Weest op uw hoeden"

Park Overbos

Ten westen van Prinsenbeek vindt men land- en tuinbouwgebied. Men vindt op 3 km van het dorp het natuurgebied Haagse Beemden.

Ten zuiden van Prinsenbeek ligt het Liesbos. Naar het oosten toe vindt men de Bredase stadswijk Haagse Beemden en landgoederen als Burgst in het landgoederengebied Haagse Beemden.

Ten noorden van Prinsenbeek ligt, ten oosten van de autoweg en ten zuiden van de Mark, het natuurgebied Rooskensdonk. Hier tegenover ligt, aan de westzijde van dezelfde weg, het natuurgebied Weimeren.

RK Kerk

Markt

Groenstraat

• Carnaval met een grote Kinderoptocht op zaterdag en een Grote optocht met Kastelen op wielen op zondag. Tijdens karnaval (de lokale schrijfwijze is met een k) heet Prinsenbeek Boemeldonck. In de Drie Linden worden naast de populaire jeugdfeesten Kreeziekarnaval en Piepersbal, prijsuitreikingen van de optochten, het steek afnemen en de Boemelmiks' georganiseerd.
• Prinsenbeek kent een aantal lokale activiteiten:
  • Clubfeest
  • Opendag van de Bouwschuren
  • BAK Gezelligheidstocht
  • BAK zittingen
  • BRAK zitting
  • BAK Kapellenfestival
  • Beekse dorpskwis
  • Voorjaarskermis
  • Oranjefeesten
  • Fietsvierdaagse
  • Biks Blaos Festijn en jaarmarkt
  • Wandelvierdaagse
  • Kinderboekenfeest
  • Najaarskermis
  • Cees Franken Driebanden Toernooi
  • BAK Vlooienmarkt
  • Privo Vogelshow
  • Prinsenzitting
  • BAK Fietstocht
  • Sinterklaasfeest
  • Kerstconcert
  • ATB- veldtourtocht, gezinsfietstocht
  • Loopevenement overboscross
  • Jeugdraads's 6-kamp
  • Winter Wonder Beek
  • Global Veterans Tournament op HC Prinsenbeek

Er zijn vooral in het centrum diverse winkels zoals rond de Markt, de Beeksestraat, de Kapelstraat en de Groenstraat. Koopavond is op vrijdag. Er is een weekmarkt op vrijdag.

• Modern Prinsenbeek (wekelijks)
• Prinsenbeeknieuws (dagelijks)

Prinsenbeek heeft een eigen treinstation: Breda-Prinsenbeek.

Breda, Etten-Leur, Langeweg, Lies (Breda), Princenhage en Zevenbergen.

• Lijst van burgemeesters van Prinsenbeek van 1942 tot 1997
• Lijst van burgemeesters van Princenhage en Beek tot 1942

• DorpsPlatform Prinsenbeek

Zie de categorie Prinsenbeek van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

	Plaatsen in de gemeente Breda
Hoofdplaats: Breda      Dorpen: Bavel (gedeeltelijk) · Effen · Prinsenbeek · Teteringen · Ulvenhout (gedeeltelijk) Buurtschappen: Achterste Rith · Bolberg · Diunt · Eikberg · Lage Aard · Lies · Lijndonk · Overa · Rith · Roosberg · Strikberg · Tervoort · Vaareind · Verloren Hoek · Vuchtschoot · Westrik Noord-Brabant: Steden en dorpen      Nederland: Provincies · Gemeenten