Papoea (provincie)

Van 1607 tot 1949 maakte het deel uit van Nederlands-Indië. Na de onafhankelijkheid van Indonesië werd het gebied een aparte Nederlandse kolonie onder de naam Nederlands-Nieuw-Guinea.

In 1963 werd na een korte periode van bestuur van de Verenigde Naties onder de naam UNTEA het bestuur overgedragen aan Indonesië, onder de voorwaarde dat er een volksraadpleging gehouden zou worden waarin de bevolking over een eigen toekomst zou kunnen besluiten. Die volksraadpleging heeft in 1969 plaatsgevonden, maar werd uitgevoerd in de vorm van verkiezingsraden waarbij de uitgekozen stemgerechtigden onder dwang voor bestuur onder Indonesië stemden.[2] In 1963 veranderde president Soekarno de naam van het gebied in Irian Barat (Westelijk Nieuw-Guinea). President Soeharto veranderde de naam later in Irian Jaya, de naam die de provincie tot in 2000 zou behouden.

De onderdrukking van de Papoea's in de periode 1977-1978 wordt door sommigen beschouwd als een genocide.[3]

Direct na het aftreden van Soeharto op 21 mei 1998 kwam in Papoea het verlangen naar vrijheid en onafhankelijkheid, Aspirasi Merdeka, weer naar boven. In juli 1998 richtten maatschappelijke organisaties en kerken in Jayapura FORERI, (Forum Rekonsiliasi Rakyat Irian Jaya, het Forum voor de Verzoening van het Volk van Irian Jaya) op. Een van de taken van FORERI was het tot stand brengen van een dialoog tussen de Papoea's en de Indonesische regering. In januari 1999 verklaarde een team van 100 Papoea afgevaardigden, het Tim Seratus, unaniem tegenover president Habibie, dat de Papoea's onafhankelijk wilden worden.

Habibie's opvolger, president Abdurrahman Wahid veranderde de naam Irian eind 1999 officieus in Papoea, terwijl in oktober 2001 met de nieuwe Wet op de Speciale Autonomie de naam van de provincie officieel Papoea werd.

Om acties van Papoea's voor onafhankelijkheid van Indonesië en ook om de politieke mogelijkheden van Papoea's binnen het raamwerk van de nieuwe Wet voor Speciale Autonomie van 2001 te bemoeilijken, besloot president Megawati Soekarnoputri onder druk van de Binnenlandse Veiligheidsdienst BIN en het Indonesische leger TNI, Tentara Nasional Indonesia, om per decreet in januari 2003 de provincie Papoea in drieën te verdelen. Een provincie West-Irian Jaya of Irian Jaya (Irja) Barat met Manokwari als hoofdstad en een provincie Midden-Irian Jaya (Irian Jaya Tengah) met Timika als hoofdstad, terwijl het restant, het Oostelijke deel van de Provincie Papoea, gewoon Papoea bleef heten met Jayapura (regentschap/Kota Madya) als hoofdstad.

Uiteindelijk is, na massale protesten van de bevolking en een juridische procedure tot het Hooggerechtshof, alleen West-Irian Jaya (sinds 2007 omgedoopt tot West-Papoea) gevormd, als afsplitsing van de oorspronkelijke provincie Papoea. Hierbij moet opgemerkt worden dat in West-Papoea BP actief is in een miljardenproject voor de winning van aardgas voor export naar China, terwijl in de beoogde provincie Midden-Irian Jaya (Irja Tengah) Freeport-McMoRan, de grootste goud- en kopermijn ter wereld exploiteert sinds 1967. De opdeling van de provincie Papoea, waar, door de Wet op de Speciale Autonomie van 2001 meer politieke en economische controle van Jakarta naar Jayapura gaat, zal zeker ook tot doel hebben de controle op deze twee grote projecten door leger, politie en de centrale regering te handhaven of te versterken.

In september 2017 werd een door 1,8 miljoen Papoea's ondertekende petitie aan de Verenigde Naties aangeboden waarin deze organisatie werd gevraagd Indonesië een tweede referendum te laten houden over onafhankelijkheid van wat zij beschouwen als hun land. En dit keer een echt, niet door dat land gemanipuleerd referendum. De handtekeningen waren in het diepste geheim verzameld en het land uit gesmokkeld.[4]

Volgens de Leidse juriste mevrouw Fadjar Schouten-Korwa, voorzitter van de International Lawyers for West-Papua (ILWP), een wereldwijde organisatie van juristen en wetenschappers die zich inzetten voor het recht op zelfbeschikking van de circa 3 miljoen Papoea's, is het binnen enkele jaren kunnen houden van een referendum en het krijgen van zelfbestuur heel belangrijk. Op langere termijn dreigen de Papoea's door immigratie van Indonesiërs een minderheid in eigen land te worden. Grote verwachtingen heeft men van ex-kolonisator Nederland als dat land in 2018 lid van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties wordt (en in maart zelfs voorzitter daarvan).[5]

Na maart 2018 kan gesteld worden dat Nederland niet aan die verwachtingen heeft kunnen voldoen. Er waren internationale conflicten (o.a. Jemen, Noord Korea) die alle aandacht opeisten. Van de door Nederland voorbereide thema's kwam daardoor eigenlijk niets terecht. Het is overigens zeer de vraag of de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties te laten stemmen over zo'n "Papoea-referendum" daarbij hoorde.[6] Bij zijn bezoek aan Indonesië in 2016 kaartte minister Bert Koenders mensenrechtenschendingen aan, maar hij benadrukte dat Nederland de territoriale onschendbaarheid van Indonesië blijft respecteren.

De Wereldraad van Kerken toonde zich eind mei 2019 in een verklaring "bezorgd over het grootschalig en aanhoudend geweld en de mensenrechtenschendingen" waaraan de inheemse (goeddeels christelijke) bevolking van (West)Papoea wordt blootgesteld.Er is volgens haar sprake van systematische marginalisatie van deze bevolkingsgroep, van discriminatie en verdrijving. Ook is er seksueel geweld tegen vrouwen en meisjes. Vier kerken op West-Papoea, ondersteund door de Wereldraad, roepen de Indonesische regering op tot een vreedzame dialoog met de onafhankelijkheidsbeweging op West-Papoea.[7]

Nadat op 2 augustus 2019 de roomskatholieke bisschop van Timika John Philip Saklil was overleden en vijf priesters in de maanden ervoor hebben katholieke gelovigen in Papoea het Vaticaan gevraagd een onafhankelijk onderzoek te starten naar hun dood. Zij stonden bekend om hun strijd voor de mensenrechten. Een lid van de katholieke studentenvereniging, Soleman Itlay, merkte op dat alle sterfgevallen een vast patroon volgden: een geestelijke kwam te overlijden tijdens een missie om een eind te maken aan geweld in Papoea. Veel Papoea's geloven dat er meer aan de hand is dan de ziekenhuizen vertellen.[8]

Schattingen van het aantal burgers dat vanaf de jaren '60 spoorloos "verdween"[9] variëren van 100.000[10] tot 500.000.[11]

Viktor Kaisiepo 2007

In de periode van het UNTEA-bestuur in 1963 kwam een groep van ongeveer 500 Papoea's met hun gezinnen naar Nederland, waarvan de mannen in Nederlandse overheidsdienst waren en daarom niet zonder grote risico's in Nieuw-Guinea konden blijven. Een van hen, Marcus Kaisiepo (1913-18 mei 2000), oud-ambtenaar in Nederlands Nieuw-Guinea, ijverde vanuit Nederland tot zijn dood voor een vrij Papoea. Zijn zoon Viktor Kaisiepo (1948-31 januari 2010) heeft de organisatie Papua Lobby opgericht. Hij was lid van het Presidium van de Papua Raad (Presidium Dewan Papua) en woordvoerder van de gezamenlijke Papoea-organisaties in Nederland, het West Papoea Volksfront. Hij lobbyde in commissies van de VN voor de rechten van de Papoea's en andere inheemse volken. Kaisiepo wilde voor West-Papoea dezelfde rol spelen als José Ramos-Horta voor Oost-Timor.

De volgende steden van enige betekenis komen in Papoea voor:

• 
  Jayapura
• 
  De haven van Serui
• 
  Vliegveld van Wamena

De volgende eilanden maken deel uit van Papoea: