Irian Jaya
Irian Jaya was de Indonesische provincie Papoea in de periode tussen 1966 en 2000. De naam wordt nog steeds gebruikt als aanduiding voor de provincie, maar is vrijwel volledig vervangen door de moderne naam Papoea, die onder het bewind van de Indonesische president Abdurrahman Wahid aan de provincie is gegeven.
Naam
Het woord Irian is afkomstig uit de taal van het eiland Biak en wordt ook wel geschreven als Irrian. De betekenis van het woord is oprijzend, en doelt op het in de verte oprijzende land gezien vanuit het perspectief van het eiland Biak. Bedoeld wordt dan het grote, broeierig warme land van Nieuw-Guinea. In 1945-1946 is door een aantal inwoners van Biak voorgesteld het woord Irian te gebruiken als aanduiding voor het gebied van Nederlands Nieuw-Guinea als tegenhanger van deze als koloniaal gevoelde naam voor het gebied. Het woord Papoea als naam voor het gebied werd toen als denigrerend beschouwd. Een inwoner van Nederlands Nieuw-Guinea zou dan een Irianees zijn. De woorden Irian en Irianees zouden kunnen fungeren als aanduiding van een gezamenlijke identiteit van de volken van Nederlands Nieuw-Guinea, die van oorsprong geen samenhangende relatie met elkaar hadden en vaak zich van elkaars bestaan niet bewust waren.
Indonesische naamgeving
De naam Irian kwam officieel in zwang na de overdracht van het bestuur aan Indonesië in 1963. De Indonesiërs gaven het gebied de naam Irian Barat (Westelijk Nieuw-Guinea of West-Irian). President Soeharto doopte de naam later om tot Irian Jaya of Glorieus Irian, een naam die tot 2000 in stand zou blijven.
De naam Irian raakte bij de plaatselijke bevolking in diskrediet toen men erachter kwam dat het woord in het Arabisch de betekenis heeft van naakte mens. Irian Jaya zou dan vertaald kunnen worden als overwinning op de naakte mensen, een voor de Papoea-bevolking van het gebied beledigende naam, die bovendien het gevoel van onderdrukking door het Indonesische regime versterkte. President Wahid stelde daarom voor de naam van het gebied te veranderen in Papoea.
Desondanks wordt de naam Irian Jaya nog steeds gebruikt, met name door nationalistische Indonesiërs en voormannen van het Indonesische leger.
Opdeling en nieuwe namen
President Megawati Soekarnoputri besloot onder druk van de Binnenlandse Veiligheidsdienst BIN en het Indonesische leger TNI, Tentara Nasional Indonesia, om per decreet in januari 2003 de provincie Papoea in drieën te verdelen. Een provincie West-Irian Jaya of Irian Jaya (Irja) Barat met Manokwari als hoofdstad en een provincie Midden-Irian Jaya of Irian Jaya Tengah met Timika als hoofdstad, terwijl het restant, het Oostelijke deel van de Provincie Papoea, gewoon Papoea bleef heten met Jayapura (regentschap/Kota Madya) als hoofdstad.
Uiteindelijk is, na massale protesten van de bevolking en een juridische procedure tot het hooggerechtshof, alleen West-Irian Jaya gevormd, als afsplitsing van de oorspronkelijke provincie Papoea. In 2007 werd de afgesplitste provincie omgedoopt in West-Papoea.