Oost-Turkestan
Oost-Turkestan (Oeigoers: شەرقىي تۈركىستان Chinees: 东突厥斯坦) ook wel Chinees- Turkestan of Oeigoeristan is een gebied met een omstreden status in de regio Xinjiang. De hoofdstad is Ürümqi. Aan het einde van de Chinese Burgeroorlog in 1949 was Xinjiang verdeeld tussen de Kuomintang-strijdkrachten en secessionisten van de Eerste Oost-Turkestaanse Republiek. Het communistische leiderschap overtuigde beide regeringen om zich over te geven en de regering van de Volksrepubliek China te accepteren, en onderhandelde over de oprichting van provinciale overheden in Yining (Ghulja) en Dihua.
| Autonoom omstreden gebied in China | |||||
| |||||
 | |||||
Geografie | |||||
| Hoofdstad | Ürümqi | ||||
| Oppervlakte | 1 660 000 km² | ||||
Bevolking | |||||
| Inwoners (2018) | 24,870,000 | ||||
| Religie | Islam | ||||
| Talen | Oeigoers, ook Chinees en Kazachs | ||||
Overig | |||||
| Tijdzone | UTC +8 | ||||
| Foto's | |||||
 | |||||
| |||||
Op 1 oktober 1955 wees de leider van de Volksrepubliek China, Mao Zedong, Xinjiang aan als een "Oeigoerse Autonome Regio", en creëerde daarmee een Oeigoerse identiteit in de hele regio, die de traditioneel lokale en op oases gebaseerde identiteiten moest vervangen. Hoewel de Sovjet-Unie aanvankelijk de publicaties van haar eerdere Oeigoerse studieprogramma's stopzette, heeft ze na de Sino-Sovjet-splitsing in de jaren zestig haar Oeigoerse studieprogramma nieuw leven ingeblazen als onderdeel van een "ideologische oorlog" tegen China.
Oost-Turkestan is een van de oprichtende landen van de UNPO in 1991.
Etymologie
Het is het oostelijke deel van Turkestan, dat na de invasie van de nomadische Turkse krijgers uit het noorden en noordoosten van dit gebied (onder andere van het huidige Mongolië) in deze regio deze naam heeft gekregen. Turkestan is gelegen in het centrale deel van Centraal-Azië. De geografische reikwijdte van het concept "Oost-Turkestan" is altijd verschillend geweest op verschillende tijdstippen en in verschillende documenten; volgens sommige bronnen bestrijkt de regio van het Tarimbassin - dat wil zeggen de zuidelijke en westelijke delen van de autonome regio Xinjiang vandaag - maar ook heel Xinjiang volgens sommige bronnen.
Het achtervoegesel -istan betekent in het Perzisch "land van", Turkestan betekent dan ook "land van de Turken". Turkestan werd in het Nederlands soms ook als Toerkestan gespeld.
Geschiedenis
Vanaf de 20e eeuw hebben Oeigoerse separatisten en aanhangers de benaming Oost-Turkestan voor heel Xinjiang gebruikt, of voor een onafhankelijke staat in de autonome regio Oeigoers Xinjiang. Ze verwierpen de naam Xinjiang, wat 'nieuwe grens' betekent in de naam van China, en vanwege het Chinese perspectief waarin de naam wordt weerspiegeld, geven ze er de voorkeur aan dat Oost-Turkestan de verbinding met andere Turkse groepen benadrukt. Maar zelfs in nationalistische geschriften behield Oost-Turkestan zijn oudere en smallere geografische betekenis. In China heeft de term een negatieve connotatie vanwege zijn vermeende oorsprong in het Europese kolonialisme en het huidige gebruik ervan door militante groepen. De Chinese regering is tegen actief gebruik. Oost-Turkestan is een van de oprichtende lidstaten van de Unrepresented Nations and Peoples Organization, die in 1991 werd opgericht.[1]
Geografie
Oost-Turkestan heeft een oppervlakte van 1,82 miljoen vierkante kilometer, tweemaal zo groot als de Republiek Turkije en vier keer zo groot als de Amerikaanse staat Californië. Meer dan 43 procent van dit gebied bestaat uit woestijnen en nog eens 40 procent uit bergketens.
Dit enorme land wordt voornamelijk gekenmerkt door twee bekkens die worden begrenst door drie bergketens. De twee bekkens zijn het Tarimbekken in het zuiden, van 530.000 vierkante kilometer, en het Junggarbekken in het noorden, dat een oppervlakte van 304.200 vierkante kilometer beslaat. Het Tarim-bekken bevat een van de grootste woestijnen ter wereld: de Taklamakan woestijn. Het Junggar-bekken bevat de Gurbantünggüt-woestijn.
He Tiensjan-gebergte (Chinees: "hemelse berg"), of Tengritagh, doorkruist het centrale deel van Oost-Turkestan en verdeelt het land in het zuiden en noorden. Het Tiensjan-gebergte is een werelderfgoed. Het loopt uit tot het westelijke deel in Kazachstan, Oezbekistan en Kirgizië. Binnen Oost-Turkestan is het Tengritagh-gebergte 1.700 kilometer lang en 250-300 kilometer breed. Het Altaj-gebergte in het noorden vormt de grens van Oost-Turkistan met Mongolië, Rusland en Kazachstan. Het gedeelte binnen Oost-Turkestan is 400 kilometer lang. De Kunlun in het zuiden vormt de grens tussen Oost-Turkestan en Tibet.
De belangrijkste rivieren zijn de Tarim (2.137 km lang), die bijna de hele lengte van het zuidelijke deel van Oost-Turkestan doorkruist en de woestijn in stroomt; de Ili die westwaarts naar Kazachstan stroomt en in het Balkasj-meer; de Irtysj stroomt noordwestelijk uit Oost-Turkestan en de Noordelijke IJszee in; de Kaidu stroomde oorspronkelijk in het Lopnur-meer, maar verdwijnt nu lang voordat het het meer bereikt in de woestijn.[2]
Taal
Oeigoers, voorheen bekend als Oost-Turks, is een Turkse taal die in Oost-Turkestan voornamelijk wordt gesproken door de etnische Oeigoerse groep.
Het heeft ongeveer 20 miljoen sprekers in Oost-Turkestan en wordt ook gesproken door ongeveer een miljoen mensen in Kazachstan, Kirgizië, Oezbekistan, Afghanistan, Albanië, Australië, Oostenrijk, België, Canada, Denemarken, Finland, Frankrijk, Duitsland, Mongolië, Nederland, Pakistan, Saoedi-Arabië, Zweden, Zwitserland, Tadzjikistan, Turkije, Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Egypte.
Net als veel andere Turkse talen, toont Oeigoers klinkerharmonie en agglutinatie, mist het zelfstandig naamwoordklassen of grammaticaal geslacht en is het een links vertakkende taal met de woordvolgorde Onderwerp Werkwoord.
Bronnen, noten en/of referenties
|