Oliebol

Oliebollen zijn een bolvormig gefrituurd gistdeeggerecht uit de Lage Landen. Ze worden in Nederland traditioneel gegeten op oudejaarsavond. Ook worden ze het hele jaar door op kermissen in Nederland en België in oliebollenkramen verkocht. Gedurende de maanden rond de jaarwisseling worden ze ook verkocht in oliebollenkramen in winkelstraten en op pleinen in veel plaatsen in heel Nederland.

Oliebol
Oliebollen met krenten
Land Nederland
 België
Hoofdingrediënt(en)Tarwemeel
ServeertemperatuurWarm
GangOudejaarsavond
TypeDeeggerecht
Portaal    Eten en drinken

Een smoutebol is een soortgelijk gerecht in Vlaanderen. Ze worden in smout gebakken. Een smoutebol is doorgaans niet gevuld en vaak gebakken in ossewit en bereid met bier of koolzuurhoudend water. In Nederland worden oliebollen vaak wel gevuld, meestal met krenten of rozijnen. Verder kunnen ook andere ingrediënten worden toegevoegd, zoals appel, sukade, sinaasappelsnippers of room.

Bereidingswijze

Het beslag wordt doorgaans gemaakt van bloem, eieren, gist, wat zout en lauwe melk of karnemelk. In plaats van gist wordt soms ook bier gebruikt, omdat hierin gist voorkomt. Het beslag dient een uur te rijzen, zodat de oliebol voldoende luchtig wordt. Oliebollen worden vervaardigd door met twee lepels een hoeveelheid beslag in een pan met hete olie te laten vallen en de zo ontstane, min of meer bolvormige oliebol bruin te laten bakken. Met behulp van een ijsboltang is het ook goed mogelijk een mooi ronde oliebol te vormen. Oliebollen worden meestal met poedersuiker bestrooid.

Oorsprong

De oorsprong is niet duidelijk. Mogelijk zijn ze voor het eerst in de middeleeuwen gebakken.[1] Ineke Strouken van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur meent dat de oorsprong in wat nu Nederland is ligt of dat ze er vlakbij voor het eerst zijn gemaakt.[2] Een andere mogelijkheid is dat de oliebol uit Portugal komt.[3] Portugese Joden die tijdens de Spaanse Inquisitie naar Nederland vluchtten zouden hun recepten hebben meegenomen. In Portugal at men destijds al iets wat op oliebollen lijkt: oliekoeken met (gedroogde) zuidvruchten.

Van oliekoek naar oliebol

Om Olie-koecken te backen (1668)
Neemt tot 2 pont Tarwe-meel / 2 pondt lange Rosijnen / als die schoon gewassen zijn / laetse in lauw water wat staen zwellen : een kop van de beste Appelen / schilt die en snijtse in heel kleyne stucken / de klockhuysen wel uyt gedaen / een vierendeel of anderhalf gepelde Amandelen / een loodt[noot 1] Caneel / een vierendeel loots witte Gember / een weynigh Nagelen dit wel onder een gestoten : een half kommeken gesmolten Boter / een groote lepel gist / en niet wel een pintjen[noot 2] lauwe Soetemelck / want het moet heel dick beslagen zijn dat het beslagh noch tay om de Lepel blijft / en dan alle het andere daer in geroert en soo laten opgaen / neemt daer toe een mengelen[noot 3] van de beste Raep-olie / doet daer in een korst broot een halve Appel / zetter op het vier en laet het uyt branden / keert het broot en Appel altemet om / tot het zwart en hart wort / gieter dan een schootien schoon water in / en laet het dan in de lucht kout worden / en daer naer weder op 't vier geset / als ghy die wilt gebruycken.[4]

Jonge vrouw met een kookpot vol oliebollen (Cuyp, ca. 1652)

Eeuwenlang was de term oliekoek in gebruik voor wat nu de oliebol heet. De oliekoeken op een schilderij van Aelbert Cuyp uit ca. 1652 lijken veel op de hedendaagse oliebol. In die tijd werden ze in raapolie gebakken. In de loop van negentiende eeuw kreeg het woord oliebol steeds meer aanhang. In 1868 nam de Van Dale 'oliebol' op. Dat het toen echter nog geen algemeen gebruikte term was, blijkt uit het Woordenboek der Nederlandsche taal (1896). Daarin wordt 'oliekoek' nog als meer gebruikelijke benaming genoemd. Vanaf begin twintigste eeuw wordt echter alleen nog over oliebollen gesproken.[5]

Oliebollentest
Oliebollen

Tussen 1993 en 2017 organiseerde het Algemeen Dagblad de AD-Oliebollentest. Elk jaar werd aan de hand van steek- en smaakproeven beslist welke oliebollenbakker zich dat jaar in Nederland de beste zou mogen noemen. Sinds 2018 wordt er geen oliebollentest meer gehouden na ophef over de objectiviteit van de test.

Zie ook
Beluister (info)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.