Oudejaarsavond

Uitgestald consumentenvuurwerk ligt klaar om later buiten afgestoken te worden.

In Nederland is het traditie om oudejaarsavond met familie en vrienden te vieren. Vaak gebeurt dit in huiselijke kring, waarbij na de avondmaaltijd oliebollen en/of appelbeignets en (hartige) hapjes worden gegeten en tevens gedronken wordt.

Inmiddels is de oudejaarsconference, in navolging op de Wim Kan-conference, die eerst op de radio en later op de televisie werd uitgezonden, ook een Nederlandse traditie geworden.

Om klokslag twaalf uur wordt er, de laatste jaren, champagne, of zoals vroeger een jonge of oude borrel, een biertje of een glaasje wijn, gedronken en wenst men elkaar bijvoorbeeld een goed en gezond nieuw jaar. Daarna gaat men vaak naar buiten om buren geluk toe te wensen en vuurwerk af te steken. Tevens zullen tussendoor veel kerken hun klokken laten luiden – en vroeger bliezen de schepen in de havens hun scheepshoorns – om het nieuwe jaar te verwelkomen.

Door de eeuwen heen wordt er op oudejaarsavond lawaai gemaakt, worden er vuren en rondgangen ('nieuwjaarslopen'). Door verbod van nieuwjaarslopen is de bijbehorende zangtraditie verdwenen. Enkele liedjes zijn opgetekend, w.o. Op oudejaarsavond (ca. 1935; Amsterdam) en 't Was op een oudejaarsavond/(Het luie wief; 19e eeuw? Drenthe).[1]

Er is, in de meeste gevallen, geen openbaar vervoer tussen 20.00 en 01.00 uur.[2]

Na middernacht, wanneer het nieuwe jaar is begonnen, wordt vuurwerk afgestoken. De Chinezen, die hun eigen oud- en nieuwviering hebben, geloofden dat ze met vuurwerk de geesten zouden wegjagen.

Een alternatief voor vuurwerk is carbid; het carbidschieten met behulp van oude melkbussen is vooral in het noorden en oosten van Nederland in gebruik. Dit gebeurt meestal overdag.

In onder meer de Kempen, de Achterhoek en delen van Zeeland gaan de kinderen op pad om te Nieuwjaarszingen. Op oudjaarsdag gaan kinderen rommelpotten/koenckelpotten. Hierbij trekken ze, met hun muziekinstrument: een conservenblik met varkensblaas, van deur tot deur om geld of iets lekkers te verdienen. Ze zingen hierbij een lied en halen een stokje op- en neer in hun rommelpot/koenckelpot.[3]

In sommige protestantse kerken wordt er aan het begin van de avond een kerkdienst gehouden, waarin ook de overledenen van het afgelopen jaar herdacht worden. In gereformeerde families wordt voor middernacht psalm 90 gelezen, al is deze traditie aan het verdwijnen.

In België wordt oudejaarsavond meestal gevierd met familie of vrienden, en er wordt een uitgebreid maal geserveerd, dat eindigt met koffie in de kleine uurtjes. Rond middernacht wordt meestal luidop meegeteld en om middernacht staat iedereen rechtop om elkaar drie kussen te geven en een gelukkig nieuwjaar te wensen. Vaak worden dan ook de goede voornemens uitgesproken. Meestal gaat iedereen dan naar buiten om vuurwerk af te steken of te bekijken. Ook is het in net als in Nederland gebruikelijk dat veel kerken het nieuwe jaar verwelkomen door de klokken te laten luiden.

In gezinnen waarin gedoopt wordt, wordt net na middernacht het woord gegeven aan de kinderen, die traditioneel hun nieuwjaarsbrief voorlezen, waarin ze hun ouders en doopmeter en -peter de beste wensen geven. Nadien krijgen ze hun geschenk. Ook in België is Nieuwjaarszingen (in sommige regio's ook wel Koekenzingen) een fenomeen, dat vooral voorkomt in de Antwerpse Kempen en het Hageland.

In tegenstelling tot in Nederland rijden er in België wel bussen, teneinde het aantal verkeersslachtoffers door rijden onder invloed te reduceren.

In Duitsland en enkele andere landen is de sketch Dinner for One een traditioneel onderdeel van de televisieprogrammering op deze avond. Ook in Duitsland is het Bleigießen (loodgieten) populair, waarbij heet lood in een pot water wordt gegoten en uit de resulterende vormen de toekomst wordt gelezen. Ook vindt Rummelpottlaufen plaats in Noord-Duitsland en Denemarken.

In Suriname wordt owru yari uitgebreid gevierd, verspreid over een langere periode, gezamenlijk aangeduid als Surifesta. Hierin worden de laatste weken van het oude jaar uitgevierd en de eerste dagen van het nieuwe jaar ingeluid. De eerste activiteiten beginnen al voor Kerst en wordt voor een deel op straat gevierd waar bars staan opgesteld. Naast een groot aantal muziekevenementen, waaronder het Kawina Festival, zijn er allerlei culturele, spirituele en sportevenementen, waaronder de hardloopwedstrijd Bigi Broki Waka die over de Jules Wijdenboschbrug voert. Op oudjaarsdag wordt er op verschillende momenten gedurende de dag vuurwerk afgestoken, vaak ook door bedrijven. Onder grote belangstelling worden Pagara Estafettes uitgerold en ontstoken en afgeteld naar het nieuwe jaar.[4][5]

In Brazilië vieren veel mensen deze avond op het strand, meestal geheel gekleed in wit om hun goede intenties voor het nieuwe jaar uit te drukken. Velen gooien rozen en andere bloemen in de golven als offer aan de Afro-Braziliaanse zeegodin Iemanjá.

• In Spanje en Argentinië eet men om middernacht op de slagen van de klok twaalf druiven.
• In veel Engelstalige landen is het traditie om rond middernacht Auld Lang Syne te zingen.
• In de Verenigde Staten laat men vlak voor middernacht de Times Square Ball zakken.
• Hongaren kennen de traditie om waar ook ter wereld om klokslag 00:00 het volkslied uit volle borst te zingen.