Nienke van Hichtum

Sjoukje Bokma de Boer was de vijfde en jongste dochter van Albertus Minderts Bokma de Boer en Dieuwke Jans Klaasesz. Bokma de Boer was een vrijzinnig predikant in een streng Nederlands-hervormde geloofsgemeenschap waar de bevolking, bestaande uit boeren en vissers, niet veel moest hebben van de koers van hun geestelijk leider. Van haar vader erfde Sjoukje haar talent om verhalen te vertellen. Na de lagere school was ze van 1875 tot 1879 intern op de kostschool van dominee Scheltema in Dokkum. Scheltema stimuleerde Sjoukje om te gaan schrijven.

In 1885 verloofde Sjoukje zich met Pieter Jelles Troelstra, die in Groningen rechten studeerde. Ze trouwden in 1888 en kregen twee kinderen, Dieuwke en Jelle. Troelstra werkte mee aan de oprichting van een Fries literair tijdschrift, For hûs en hiem, waaraan ook Sjoukje meewerkte. Ze verzorgde onder andere de kinderrubriek. Als pseudoniem gebruikte ze de naam ‘Nienke van Hichtum’. ‘Nienke’ was vermoedelijk afgeleid van een vrouw die vroeger aan Sjoukje verhalen had verteld, Nynke fan Foudgum en van een andere vertelster, Nynke fan Syds, een kennis van haar ouders. Waarschijnlijk is ‘Van Hichtum’ afgeleid van het gelijknamige dorpje ten noorden van Bolsward. Troelstra zelf wilde graag een belangrijk Fries dichter worden en werd hierin gesteund door Sjoukje. Al snel echter werd Troelstra gegrepen door de politiek en sloot hij zich aan bij de Socialistische beweging. Ook Sjoukje was door de tijdgeest gegrepen en omarmde de principes van de beweging.

Afke's tiental. Een schets uit het Friesche arbeidersleven. Illustraties Cornelis Jetses.(3e dr. 1907)

Troelstra raakte echter meer en meer betrokken bij de politiek en vond dat zijn vrouw thuis moest blijven om voor de kinderen te zorgen. Sjoukje die na twee bevallingen verzwakt was, kreeg nu haar handen vol aan opvoeding en huishouden. Zij zag met lede ogen dat haar opgebouwde zelfstandigheid en eigen creativiteit afbrokkelde. Ook het gezinsinkomen ging achteruit en tussen 1891 en 1897 hadden de Troelstra’s moeite om de eindjes aan elkaar te knopen. In dat laatste jaar werd Pieter Jelles Troelstra lid van de Tweede Kamer voor het kiesdistrict Tietjerksteradeel. Sjoukje bleef schrijven en probeerde met de kinderboeken en journalistiek werk het inkomen aan te vullen. In 1900 ging Troelstra vanwege de Hogerhuis-affaire een maand de gevangenis in.[1] In die tijd schreef Sjoukje Afke's tiental over een familie van straatarme landarbeiders. Het zou haar wereldberoemd maken.

In de periode 1904-1938 legde Sjoukje de Boer een verzameling van ruim 2600 volksliedjes aan, waaronder kinderliedjes en sinterklaasliedjes. De verzameling is in het bezit van het Meertens Instituut onder de naam: Handschriftencollectie volks- en kinderliederen van Nynke van Hichtum. De liedje zijn ontsloten in de Nederlandse Liederenbank.[2]

Bokma de Boer bleef ondanks haar kwakkelende gezondheid en haar drukke huishouden trouw aan het socialisme. Ze werkte mee aan het socialistische dagblad Het Volk en recenseerde kinderboeken voor Het Kind. Voor haar gezondheid verbleef Sjoukje voor langere tijd in het buitenland, waarbij de kinderen in zogenaamde 'Landerziehungsheime' werden geplaatst. Dit legde een extra druk op het huwelijk met Troelstra. In 1906 werd laatstgenoemde na de dood van zijn vader, directeur van de verzekeringsmaatschappij Neerlandia. In die tijd kreeg Troelstra ook een relatie met de huishoudster van het gezin. Uiteindelijk leidde dit alles tot een scheiding in 1907 tussen Sjoukje en Pieter Jelles.

Bokma de Boer leed zwaar onder de scheiding, maar met behulp van haar zoon Jelle wist zij de crisis te overwinnen. Ze ging sprookjes en volksverhalen uit de hele wereld verzamelen en navertellen in allerlei boeken. Ook vertaalde ze kinderboeken als Winnie de Poeh en Robinson Crusoe. Pas aan het begin van de jaren dertig ging ze weer haar eigen jeugdverhalen schrijven. Hoewel ze inmiddels al jaren in Hilversum woonde, speelden deze jeugdboeken weer in Friesland. Hoewel ze niet deelnam aan de vrouwenstrijd of op een andere manier op de barricade stond, bleef ze het socialisme trouw. Ze overleed in 1939.

• Tineke Steenmeijer-Wielenga De Oare Helte (Nederlandse titel: Eigen Waarde) 2001
• Aukje Holtrop Nynke van Hichtum. Leven en wereld van Sjoukje Troelstra-Bokma de Boer (1860-1939), 2005
• Themanummer Bzzlletin 164, april 1989: Nienke van Hichtum. Den Haag: BZZTôH.

Regisseur Pieter Verhoeff gebruikte het boek van Tineke Steenmeijer-Wielenga De Oare Helte (Nederlandse titel: Eigen Waarde) , over de relatie van het echtpaar Troelstra, in het script van de film Nynke.

Boekomslag Zwarte Jakob van den Valkenburg (1914) Boekbandontwerp en illustraties Willem Wenckebach.

• 1887 - Teltsjes yn skimerjoun
• 1897 - Sip-su, "de knappe jongen"
• 1898 - Uit verre landen
• 1898 - De geschiedenis van den kleinen Eskimo Kudlago
• 1899 - Hoe een kleine Kafferjongen page bij de koning werd
• 1900 - Oehoehoe in de wildernis
• 1901 - Een Kafferse heldin
• 1902 - Afke's tiental
• 1957 - Heruitgegeven als De tsien fan Martens Afke
• 1905 - Friesche schetsen
• 1905 - Het apenboek
• 1907 - Een bloemensprookje door Agot Gjems Selmer. Voorlichtingsboekje voor kleine kinderen, met inleiding van Nienke van Hichtum
• 1908 - Der wier ris in âld wyfke
• 1908 - Er was eens een oud vrouwtje
• 1911 - Moeders vertellingen
• 1911 - Kajakmannen, Groenlandsche avonturen (naverteld)
• 1913 - Oude en nieuwe verhalen
• 1914 - Zwarte Jakob van den Valkenburg
• 1918 - De tooverhoed (neiferteld)
• 1920 - Gouden sprookjes van gebrs. Grimm (naverteld)
• 1921 - Vertellingen uit de Duizend en één nacht (bewerking)
• 1922 - Het groot vertelselboek
• 1923 - Het leven en de wonderbare lotgevallen van Robinson Crusoe (naverteld)
• 1924 - Jetse, een Friesche vertelling (Later uitgebreid tot Jelle van Sipke-Froukjes.)
• 1924 - De verstandige poedel
• 1929 - Winnie de Poeh, voor Nederlandse kinderen naverteld door Nienke van Hichtum
• 1930 - De prinses op de erwt (naverteld)
• 1932 - Jelle van Sipke-Froukjes
• 1932 - Oom remus vertelt sprookjes van de oude plantage aan den kleinen jongen. (bewerking)
• 1933 - Russische sprookjes
• 1936 - (met Jop Pollmann), Het Spel van Moeder en Kind. Oude kinderrijmen voor jonge ouders.
• 1936 - Schimmels voor de koets of ... vlooien voor de koekepan?
• 1937 - Drie van de oude plaats
• 1950 - Bewerkt als Jonge Jaike fan it Aldhiem
• 1937 - Oude bekenden
• 2003 - Heruitgegeven als Alde kunde, in mearkeboek
• 1939 - Nienke van Hichtum vertelt weer
• 1939 - De jonge priiskeatser (Friese versie van Jelle van Sipke-Froukjes.)
• 1948 - Geplukte bloemetjes, een bundel heel kleine verhaaltjes
• ???? - Vier duizend kilometer door de Poolwoestijn
• ???? - Sprookjes van Hauff (bewerking)

• Geheugen van Nederland: Tresoar - Collectie: Nynke van Hichtum, Nederlands- en Fries kinderboekenschrijfster^{[dode link]}
• Biografie van het BWSA
• Pagina over Nynke fan Hichtum bij Tresoar
• Portret in Digitaal Vrouwenlexicon Nederland
• Biografieën, werken en teksten bij de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren (dbnl)

Zie de categorie Nynke van Hichtum van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.