Nederlands taalgebied

Het Nederlands of zijn creoolse varianten worden tegenwoordig als moedertaal gesproken in delen van Afrika, Europa en Noord- en Zuid-Amerika. Europa is verreweg het belangrijkste vanwege het feit dat meer dan de helft van alle moedertaalsprekers er woont.

Daarbij moet op het feit worden gewezen dat Afrikaans, een gecreoliseerde variant die een zelfstandige status heeft gekregen, in Namibië en Zuid-Afrika als onafhankelijke taal functioneert. Aan het einde van de 19de eeuw werd daar het Nederlands als cultuurtaal ingewisseld voor de eigen Zuid-Afrikaanse variant die zich sindsdien heeft verzelfstandigd en naast het Engels officiële taal werd. Omdat het Apartheidsregime tussen 1961 en 1994 gedomineerd werd door de 'Afrikaanders', kreeg hun taal een slechte naam en na opheffing van de apartheid werd ze als officiële taal onttroond en geboycot. Omdat een talrijke zogenaamde 'kleurlingen'bevolking in de Kaapprovincie Afrikaans (in een eigen vorm) spreekt, heeft deze boycot uiteindelijk niet tot een verbod geleid. De positie van de taal is wel verzwakt, mede omdat een deel van de Afrikaanders is geëmigreerd.

Het Nederlands in ruime zin kan onderscheiden worden in twee hoofdtalen: Nederlands en Afrikaans. Het laatste is ontstaan uit het Nederlands en zijn spelling is nog altijd gebaseerd is op de Algemeen Vereenvoudigde Spelling van Kollewijn.

Er zijn wereldwijd meer dan 25 miljoen Nederlandstaligen. Dit totaal kan als volgt worden berekend: ruim 17,5 miljoen Nederlanders (CBS 2019); 6,7 miljoen inwoners van het Vlaams Gewest in België (cijfers uit 2019), en naar schatting 130.000 Nederlandstalige Brusselaars (een minderheid sinds de verfransing van Brussel). In Suriname wordt het aantal moedertaal-Nederlandstaligen op 0,5 miljoen geschat.

Er zijn wereldwijd ongeveer 17 miljoen Afrikaanstaligen. Dit totaal kan als volgt worden berekend: ruim 7 miljoen moedertaalsprekers in Zuid-Afrika (census 2011); naar schatting ongeveer 300.000 moedertaalsprekers in Namibië, en naar schatting 9.500.000 mensen in Zuid-Afrika en Namibië, die Afrikaans als tweede of derde taal spreken. In Namibië vervult het Afrikaans de rol van lingua franca. Het aantal moedertaal sprekers van het Afrikaans ligt dus aanzienlijk lager dan het aantal mensen dat Afrikaans als tweede of derde taal beheerst.

Nederlandse creoolse talen werden gesproken in voormalige Nederlandse koloniën en handelsvestigingen en door vóór 1900 gevestigde immigrantengroepen. Nu zijn ze vrijwel uitgestorven. Er zijn nog maar een handjevol sprekers verspreid over de wereld, bijvoorbeeld in Guyana, Indonesië, de Verenigde Staten, Brazilië en op Puerto Rico, en vroeger ook op de Maagdeneilanden en Sri Lanka (Ceylon).

De grootste Nederlands- en Afrikaanstalige steden wereldwijd.

In het Nederlands taalgebied liggen de tien grootste gemeenschappen verspreid over België, Nederland en Zuid-Afrika.[2] Hoewel een groot deel van de Afrikaans- en Nederlandstalige gemeenschap in Nederland woont, te weten ongeveer 17 miljoen sprekers, ligt de grootste stad, wat betreft het aantal Afrikaans of Nederlands sprekenden, in Zuid-Afrika. Kaapstad heeft met bijna 1,2 miljoen Afrikaanstaligen de grootste stedelijke gemeenschap van het taalgebied binnen haar grenzen. Deze stad wordt gevolgd door de drie grootste steden in Nederland: Amsterdam, Rotterdam en Den Haag. Antwerpen sluit met ongeveer 470.000 Nederlandstaligen de top vijf van grootste gemeenschappen in het Nederlands taalgebied. In de grootste metropool van de Lage Landen, Brussel, werd het Nederlands, waar rond 1850 nog de meerderheid van de bevolking een Brabants dialect sprak, tijdens de intensief voortgaande verfransing van Brussel sinds de Eerste Wereldoorlog teruggedrongen tot de taal van een kleine minderheid.

De gemeenschappen in Aruba, Curaçao, Namibië, Sint Maarten en Suriname vormen te kleine gemeenschappen om in de top van de lijst voor te komen.

• Taalgebied
• Wereldtaal
• Verwantschap tussen Afrikaans en Nederlands